Ahzâb Sûresi 59. Âyetin Sebeb-i Nüzûl Rivâyeti Üzerinden Tarihselliği Meselesinin Analitik Tahlili (Kur’an Yolu Tefsiri Özelinde)

Yıl 2014, Sayı: 24, 89 - 127, 01.12.2014

Yahya Yaşar

Öz

Sebeb-i Nüzûl rivâyetleri âyet veya âyet gruplarının anlaşılmasında
önemli bir dinamiktir. Özellikle hüküm bildiren
âyetlerin illet ve hikmetlerinin anlaşılmasında kendisine sık
sık başvurulan unsurlardan biridir. Klasik usul geleneği, “sebebin
hususiliği lafzın umumîliğine mani değildir” ilkesiyle
sebeb-i nüzûl rivâyetlerine bir sınır çizerken modern dönemde
ise “metin dışı bağlam” kavramı çerçevesinde sebeb-i nüzûl
rivâyetleri ve tarihsel bağlam metnin anlamını belirlemede
daha etkin hale gelmiştir. Biz bu makale çerçevesinde Cilbâb
âyeti olarak bilinen Ahzâb sûresi 59. Âyetin metin dışı bağ-
lam veya sebeb-i nüzûl rivâyetleri merkezli yorumunu (Kur’an
Yolu Tefsiri Özelinde) eleştirel bir bakış açısıyla inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Esbab-ı Nüzûl, tarihsellik, tesettür, cilbâb, Ahzâb

Kaynakça

• Albayrak, İsmail, Klasik Modernizmde Kur’ana Yaklaşımlar, Ensar Neşriyat, İstanbul 2014.
• Alûsî, Ebu’l-Fadl Şihabu’d-Din es-Seyyid Mahmud, Ruhu’l- Meânî fî Tefsiri’l-Kur’âni’l-Azim ve Seb’i’l-Mesânî, Dar-u İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut t.y.
• Apaydın, Yunus, Fıkıh usulünün Temel kabulleri ve tarihselcilik, Dinî Hükümlerin Kaynağı Ve Dinî Metinlerin Anlaşılması Konusundaki Çağdaş Yakla- şımlar Çalıştayı (18 -19 Aralık 2009), İSAM 2010.
• Aşmavi, Cevheru’l-İslam, el-Vatanu’l-Arabî, Beyrut 1984.
• Atar, Fahreddin, İslam Hukuk Felsefesi, Altınoluk 1988, sa.33.
• Ayni, Umdetu’l-Kari, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
• Beydâvî, el-Kâdı Nasruddin, Envâru’t-Tenzîl ve Esraru’t- Te’vîl, Dar-u İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut t.y.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Camiu's- Sahîh,Dar-u İbn-i Kesir, Dımesk.
• Cassas, Ebu Bekr Ahmed b. Ali er-Razi, Ahkamu’l-Kuran, Dar-u ihyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut 1992.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, TDVY., Ankara 2011.
• Cündioğlu, Dücane, Başörtü Risalesi, Tibyan Yayınları, İs- tanbul 1995.
• Çetin, Mustafa, Nüzül Sebepleri ( Esbabü’n-Nüzûl), Diyanet İlmi Dergi, 1994, cilt 30, sayı 2.
• Çetiner, Bedreddin Esbab-ı Nüzûl, Çağrı Yayınları, İstanbul 2000.
• Çiftçi, Adil, Fazlur Rahman ile İslamı Yeniden Düşünmek, Kitabiyat, Ankara 2001.
• Demirci, Muhsin, Esbabu'n-Nüzülün Kur'an Tefsirindeki Yeri, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı: 11- 12, 1993- 1994, İstanbul – 1997.
• Derveze, İzzet, et-Tefsiru'l-Hadis, Ekin Yayınları, İstanbul 1997.
• Ebussuûd, Mehmed b. Muhyiddin Mehmed, İrşâdu’l-akli’s- Selîm, Mektebetü’r-Riyad, Riyad t.y.
• el-Endelüsî, Ebu Hayyân el-Bahru'l-Muhît fi't-Tefsîr, Daru’l- Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1993.
• Erdoğan, Mehmed, Ahkâmın Değişmesi, MÜVY, İstanbul 1994.
• Ersöz, İsmet, Kur'an Ve İlmu Esbabi'n-Nüzûl, Kur' an ve Tefsır Araştırmaları –III Tartışmalı İlmi Toplantı, 14-15 Ekim 2000 İstanbul.
• Görmez, Mehmet, İlahi Dinlere Göre Başörtüsü, İslamiyat IV,2001,Sayı 2.
• Havva, Said, el-Esâs fi't-Tefsir, (Tercüme: M. Beşir Eryar- soy), Şamil Yayınları. İstanbul 1989.
• Heyet (Hayrettin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş,) Kur’an Yolu. DİB Yay., İs- tanbul 2012.
• Hicazi, Muhammed Mahmud, Furkan Tefsiri, İlim Yayınları, t.y.
• İbn Aşur, Muhammed Tâhir, İslam hukuk felsefesi(gaye problemi) (çev. Vecdi Akyüz, Mehmet Erdoğan) Rağbet Yayınları, İstanbul 1999.
• -------,Tefsîru't-Tahrîr ve't-Tenvîr, ed-Dâru't-Tunûsiyye, Tunus t.y. İbn-i Atıyye,
• El-Muharrerü’l-Vecîz
• Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2001. fi tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz,
• İbn Hacer, Fethu’l-Bari, Mektebetu Melik Fahd, Riyad 2001.
• İbn Hazm, el-Muhalla, Matbaatu’n-Nahde, Kahire t.y.,
• İbn Kesîr, Tefsirü"l-Kur"âni"l-Azim, Kahraman Yayınları, İs- tanbul, 1992.
• İbn Teymiyye, Mukaddime fi Usuli't-Tefsir, Tahkik: Adnan Zarzür, Beyrut 1392.
• el-İsfahânî, Râğıb, el-Müfredât fî garîbi'l-Kur'ân, Daru’l- Kalem, Dımeşk 1997.
• Kamil Miras, "Amm", İslam-Türk Ansiklopedisi, lstanbul 1369/1941.
• el-Kevseri, Muhammed Zahid, Makalat, el-Mektebetu’t- Tevfikiyye, Kahire t.y.
• Kotan, Şevket, Kur'an Ve Tarihsellik Üzerine, İslami İlimler Dergisi, Yıl I. Sayı 2, Güz 2006.
• Kurtubî, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’âni’l-Azîm, Dar-u Alemi’l- Kutub, Mekke t.y.
• Kutub, Seyyid, Fî Zılâli’l-Kur'ân,Daru'ş-Şuruk, Beyrut 1992.
• Maverdi, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, En-Nüket ve’l-Uyun, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut t.y.,
• el-Meragî, Ahmed Mustafa, Tefsiru’l-Meragî, Mektebetu Mustafa, Kahire 1946.
• Mevdudi, Ebu’l Al’a, Tefhimu’l-Kur’an, İnsan Yayınları, İs- tanbul 1986.
• Mukatil b. Süleyman, Tefsîr’u Mukâtil, tahkîk: Ahmed Ferîd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut,2003.
• Mutahhari, Hicap: Örtünmenin Felsefesi, çev. Mücteba Mir, Şûra Yayınları, İstanbul 1999.
• Nesefî, Abdullah b. Ahmed, Medârikü't-Tenzîl, Daru’n-Nefais, Beyrut 1996.
• Polat, Ahmet Fethi, Çağdaş İslam Düşüncesinde Kurana Yak- laşımlar, İz Yayıncılık, İstanbul 2011.
• er-Râzî, Fahru’d-Din, et-Tefsîru’l-Kebir, (Mefâtîhu’l-Gayb), Dâru'l-Fikr, Beyrut 1981.
• Sabuni, Muhammed Ali, Ravaiu’l- Beyan, Daru'I-Kalem, Dimeşk 1997.
• Sa'lebi, Ebu İshak, El-Keşf ve'l-Beyan, Dar-u İhyai’t-Turasi’l- Arabi, Beyrut 2002. es-San'ânî', Abdurrezzak, el-Musannef, el-Meclisu’l-İlmi, Beyrut t.y.
• Serinsu, Ahmed Nedim, Kur’an-ı Kerim’in Anlaşılmasında Esbab-ı Nüzûlün Rolü, Şule Yayınları, İstanbul 1994.
• es-Semerkandî, Ebu'l-Leys, Bahru'l-Ulum; Daru’l-Kutubi’l- ilmiyye, Beyrut 1993.
• Serinsu, Ahmet Nedim, Tarihsellik ve Esbab-ı Nüzûl, Şule yayınları, İstanbul 1996,
• Subhi es-Salih, Kur’an İlimleri, (çev. M. Said Şimşek), Hibaş Yayınları, Konya ty.
• Suyuti, Celaleddin, el-İtkan fi Ulumi’l-Kur’an, Daru’l-Fikr, Beyrut 1994. -------, Lübâbu'n-Nukûl
• Asriyye, Beyrut 1994. fi
• Ebabi’n-Nüzûl,el-Mektebetu’l
• Şafi’i, Muhammed b. İdrîs,Ümm, Daru’l-Vefa, ty.
• Şevkânî', Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadîr. Daru’l-Fikr, Beyrut 1992.
• Şimşek, Said, Günümüz Tefsir Problemleri, Kitap Dünyası, Konya 2008.
• et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerir, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli’l-Kur’ân, Dar-u Hicr, Kahire 2001.
• Tantavî, Muhammed es-Seyyid, et-Tefsîru'l-Vesît, Daru’l- Ma- arif, Kahire 1993.
• Türcan, Selim, Tefsir Tarihçiliği Bağlamında Klasik Esbab-ı Nüzûl Yaklaşımının Değerlendirilmesi, İslami İlimler Dergisi, Yıl2, Sayı 1, Bahar 2007 (119-138) .
• Ünlü, Kerim Şükrü, Delil Olması Açısından Kur’an (Tarihsel Yorum Ve Evrensellik Açısından), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• el-Vahıdi, Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali Ebu'I-Hasan Esbabu'n-Nüzûl, Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut 1991.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Azim yayıcılık t.y.
• Yıldırım, Suat, Kuran İlimleri, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000.
• Zerkanî, M. Abdülazim, Menahilü'l-İrfan fî Ulûmi'l-Kur'ân, Daru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut 1995. Zemahşerî, el-Keşşâf an
• Hakâikı't-Tenzîl, Mektebetü'l
• 'Ubeykan, Riyâd 1998.
• ez-Zerkeşî, Bedreddin, el-Burhân fi Ulûmi'l-Kur'an, Daru’t- Turas, Kahire ty.
• Zeydan, Abdulkerim, el-Veciz fi Usuli'I-Fıkh, Müessetu’r- Risale, Betrut 1978.
• Zuhayli, Vehbe, et-Tefsiru’l-Münir, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1991.
• (ö.538/1144), el-Keşşaf an Hakaiki Gavamizi’t-Tenzil ve Uyuni’l-Ekavil fî Vucühi’t-Te’vil, I-VI, (Thk: Şeyh Adil Ahmed Abdulmevcud ve Şeyh Ali Mıhammed el- Muavviz), Mektebetü’l-Ubeykan, Riyad 1418/1998.