Eşanlamlılık ve Kur’an Lafızlarında Eşanlamlılık Olgusu

Yıl 2016, Sayı: 28, 61 - 96, 15.12.2016

İrfan Kara

Öz

ÖZET

Arap dilinde ve Kur’an’da eşanlamlılık
olgusunun varlığı ilk dönemlerden itibaren tartışılmaktadır. Bu makalede
eşanlamlılık olgusunun tarihsel süreci, modern dönemdeki şartları ve kabulü ya
da reddinde aşırıya kaçmanın doğuracağı sorunlara değinilmiştir. Ayrıca
Kur’an’da eşanlamlı olma ihtimali en kuvvetli kelimelerden örnekler verilip, bu
olgunun tercümeler üzerindeki yansımaları gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anlam, Eşanlamlılık olgusu, Kur’an’da eşanlamlılık, Tercüme

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fu’ad, el-Mu'cemü'l-Müfehres li-Elfâzi'l-Kur'âni'l-Kerim, Dârü’l-Kütübi’l-Mısrıyye, Kahire 1945.
• Abdüttevvâb, Ramazan, Fusûl fi Fıkhı’l-Arabiyye, Üçüncü Baskı, Mektebetu’l-Hancı, Kahire 1994.
• Abouelnasr, Zaki, “Eşanlamlılık Olgusu ve Eşanlamlı Kelimelerin Arapça Öğretimindeki Yeri”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üni-versitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Arap Dili Eğitimi Bilim Dalı, Ankara 2004.
• Abdurrahman, Aişe, el-İ’câzü'l-Beyâni li'l-Kur'an ve Mesâilu İbni'l-Ezrak, Daru'l-Maarif, Üçüncü Baskı, Kahire, ts.
• Aksan, Doğan, “Eşanlamlılık Sorunu ve Türk Yazı Dilinin Eskili-ğinin Saptanmasında Eşanlamlılardan Yararlanma”, Türko-loji Dergisi, VI/1, Ankara 1974, ss.1-14.
• -Anlambilimi ve Türk Anlambilimi (Ana Çizgileriyle), A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1987.
• Ali, Sahar Faiq, “Synonymy in English and Arabic -A contrastive Study-”, Journal Of Educatıon And Scıence, Vol: 14, No: 3, 2007, ss.1-14.
• Altuntaş, Halil, Şahin, Muzaffer, Kur’an-ı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
• Âlûsî, Şihâbuddin es-Seyyid Mahmud, Rûhu’l-Maânî fî’l-Kur’ani’l-Azim ve Seb’i’l-Mesanî (thk. Ali Abdü’l-Bari Atiyye), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1994, XVIc.
• Asutay, Muhammet Mücahit, “Arap Anlambilimi ve Arap Anlam-biliminin el-Hasâis’teki Temelleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum 2013.
• Ateş, Süleyman, Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli, Yeni Ufuklar Neşri-yat, İstanbul, ts.
• Büker, Mustafa, Zeytinkaya, Dilber, “Eş ve Zıt Anlamlı Kelime Öğretiminin Dil Edinimindeki Yeri ve Önemi”, Turkish Stu-dies-International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/10, Ankara 2013, ss.185-191.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed Seyyid Şerif, Mucemu’t-Ta’rifât, thk. Muhammed Sıddık el-Minşevi, Dâru’l-Fazîle, Kahire, ts.
• Çantay, Hasan Basri, Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerim, Risale Ya-yınları, İstanbul 1993.
• Divlekci, Celalettin, “Kur'an'da Eşanlamlılık (Terâdüf) Olgusu (I)”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 7, 2000, ss.149-169.
• el-Askerî, Ebû Hilâl, Arap Dilinde ve Kur’an’da Farklar Sözlüğü/el-Furuq fi’l-luğa, çev. Veysel Akdoğan, İşaret Yayınları, İstan-bul 2009.
• el-Enbârî, Muhammed b. Kasım, Kitâbü’l-Ezdâd, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahîm, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1987.
• el-Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed, Kitâbü'l-Ayn Muratteben alâ Hurûfi'l-Mu'cem, thk. Abdülhamîd Hindâvî, Dâru'l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 2003, IVc.
• Elik, Hasan, Çoşkun, Muhammed, Tevhit Mesajı Özlü Kur’an Tefsi-ri, İkinci Baskı, M.Ü.İ.F. Vakfı Yayınları, İstanbul 2015.
• el-İsfehânî, Ebû Kâsım Râgıp, Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân, trc. Yu-suf Türker, Pınar Yayınları, İstanbul 2007.
• el-Kefevî, Ebu’l-Bekâ Eyyub b. Musa, el-Külliyât: Mu’cem fi’l-Mustalahât ve’l-Furûki’l-Lugaviyye, thk. Adnan Derviş, Mu-hammed el-Mısrî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1993.
• el-Kirmânî, Mahmûd b. Hamza, Esrâru't-Tekrar fi'l-Kur’an, thk. Abdülkadir Ahmet Atâ, Dâru'l-Fazile, Riyad, ts.
• Elmalı, Hüseyin, Dumlu, Ömer, Ayet Ayet Kur’an-ı Kerim ve Türk-çe Anlamı (Meal), Ensar Neşriyat, İstanbul 2006.
• el-Mubârek, Muhammed, Fıkhu'l-luga ve Hasâisu'l-Arabiyye, Dâru’l-Fikr, Dimaşk 1990.
• el-Müberred, Muhammed b. Yezid, Ma’ttefaka Lafzuhu ve’htelefe Ma’nâhu min Kur’an’il-Mecîd, thk. Abdülaziz el-Meymenî, Matbatu’s-Selefiyye, Kahire 1931.
• el-Müneccid, Muhammed Nureddin, et-Terâdüf fi’l-Kur’âni’l-Kerim Beyne’n-Nazariyye ve’t-Tatbîk, Dâru’l-Fikr, Dımaşk 1997.
• Enîs, İbrahim, fi’l-Lehecâti’l-Arabiyye, Mektebetu’l-Angolo el-Mısrıyye, Kahire 2003.
• er-Rummânî, Ebu Hasan Ali b. İsa, el-Elfâzu'l-Müterâdifetü’l-Mütekâribetü’l-Ma’nâ, thk. Fethullah Salih Ali el-Mısrî, Dâru’l-Vefâ, Mansura 1987.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân, el-Müzhir fî Ulûmi’l-Luğa ve Envâihâ, thk. Muhammed Cadu’l-Mevlâ ve dğr, Üçüncü Bas-kı, Mektebetu Dâru’t-Türâs, Kahire 2008.
• eş-Şâyi, Muhammed b. Abdurrahman, el-Furûku’l-Luğaviyye ve Eseruha fi Tefsîri’l-Kur’ân, Mektebetu’l-A’bikân, Riyad 1993.
• eş-Şürmân, Muhammed Ali Muhammed, “et-Terâdüf inde’l-Usuliyyin ve Âsâruhu’l-Fıkhiyyeti”, Yüksek Lisans Tezi, Câmiâtü Âli'l-Beyt Külliyyeti'd-Dirâsâti'l-Fıkhıyyeti ve’l-Kanuniyyeti, Ürdün 2006.
• et-Tehânevî, Muhammed Ali, Mevsûatü Keşşâfi Istılâhâti’l-Funûn ve’l-Ulûm, thk. Ali Dahrûc, Mektebetü Lübnân Nâşirûn, Lübnan 1996, IIc.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Hüseynî, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Matbaatü Hukûmeti’l-Kuveyt, Kuveyt 1986, XLc.
• ez-Zemahşerî, Cârullah Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hâkâiki Ğavâmizi’t-Tenzîl, Üçüncü Baskı, Daru'l-Küttâbi'l Arabî, Bey-rut 1986, IVc.
• ez-Ziyâdî, Hâkim Mâlik, et-Terâdüf fi’l-Luğa, Dâru’l-Hürriye, Bağ-dat 1980.
• Gezgin, Ali Galip, “Eşanlamlılık Bağlamında Kur’an’da "Korku" İfade Eden Kelimeler Üzerine Analitik Bir Değerlendirme”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, c.XVI, S.1, Ankara 2003, ss.38-62.
• Gharib, Osman Muhammed, “et-Terâdüf fi’l-Kur’ani’l-Kerim”, Al-Nur Academic Studies on Thought and Civilization, vol: 12, 2015, ss.7-46.
• Günay, Nesrin, “Türk Dilinde Eş Anlamlılık Ve “Gönül, Yürek, Kalp” Kelimeleri”, Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları Dergisi, S.29, 2015, ss.121-146.
• Gündüzoz, Soner, Arapçanın Söz Varlığı, Grafiker Yayınları, Ankara 2015.
• Hassan, Adel el-Sayed. “Readdressing The Translation Of Near Synonymy in The Glorious Qur'an”, European Scientific Jour-nal, vol:10, No.8, 2014, ss.165-191.
• Hüseyin, Tûmân Gâzî, “Nefyu’t-Terâdüf Elfazi’l-Kur’ani’l-Kerim Redden Ala Doktor Ahmed Muhtar Ömer el-Kâilu bi Terâdüfi Ba’duhe”, Mecelletu’l-Lüğatil-Arabiyyeti ve Âdabuhe, Sayı: 1/14, 2012, ss.375-412.
• İbn Âşûr, Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Dâru’t-Tunusiyye, Tunus 1984, XXXc.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed, es-Sâhibî fi Fıkhı’l-Lügati’l-Arabiyyeti ve Mesailuhe ve Süneni’l-Arab fi Kelâmihâ, Birinci Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed, Mu‘cemu Mekāyîsi’l-luğa, nşr. Abdusselâm Muhammed Harûn, Dar’ul-Fikr, Beyrut 1979, VIc.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, Beyrut 1999, XVIIIc.
• İbn Teymiyye, Ebu Kâsım b. Muhammed, Mukaddimetü fi Usûli’t-Tefsir, Dâru Mektebetü’l-Hayat, Lübnan 1980.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Feth Ziyauddîn, el-Meselü’s-Sâir fi Edebi’l-Kâtip ve’ş-Şâir, thk: Muhammed Muhyiddîn Abdu’l-Hamîd, Matba-tu Mustafa Bâbi'l-Halebî, 1939, IIc.
• Kara, Ömer,“Arap Dilbilimindeki ‘Terâdüf’ Olgusunun ‘Furûk’ Pa-ralelinde Tarihsel Süreci ve Arkaplanı –el-Furûku’l-Luğaviyye’ye Giriş (I)-” , EKEV Akademi Dergisi, sayı 7(14), 2003, ss.197-220.
• -“Arap Dilbilimindeki ‘Terâdüf Literatürünün ‘Furûk’ Parale-linde Tesbit ve Tahlili -el-Furûku’l-Luğaviyye’ye Giriş (II)-”, A.Ü.İ.F. Dergisi, c. XLV, S.2, 2004, ss.219-253.
• -“Arap Dilbilimindeki ‘Terâdüf’ ve ‘Furûk’ Argümanlarının Mukayeseli Tahlili -el-Furûku’l-Luğaviyye’ye Giriş (III)”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, c.IV, S.4, 2004, ss.117-146.
• -Kur’an’ın Anlaşılmasında Yakınanlamlılık ve Nüans- Râğıb el-Isfahânî Örneği, Bilge Adamlar Yayınevi, Van 2009.
• Karagöz, Mustafa, “Vücûh ve Nezâirin Terimleşme Süreci -Nezâir’in ‘Eşanlamlılık’ Olarak Tanımlanması Sorunu-”, Ta-rihten Günümüze Kur'an İlimleri ve Tefsir Usûlü, İlim Yayma Vakfı Kur'an ve Tefsir Akademisi, İstanbul 2009, s.441-475.
• Kınar, Kadir, Anlambilimi ve Arap Anlambilimi, Ravza Yayınları, İstanbul 2008.
• Komisyon, Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2001.
• Kutrub, Muhammed b. Müstenîr, Kitâbü’l-Ezdâd, thk. Hanne Hadded, Birinci Baskı, Daru’l-Ûlum, 1984.
• Mekrem, Abdülâl Sâlim, et-Terâdüf fî’l-Hakli’l-Kur’anî, Müessese-tü’r-Risâle, Beyrut 2001.
• Olgun, Tâhir, Edebiyat Lügati, Âsâr-ı İlmiye Kütüphanesi Neşriya-tı, İstanbul 1936.
• Ömer, Ahmet Muhtar, “et-Terâdüf ve Eşbâhu’t-Terâdüf fi’l-Kur’ani’l-Kerîm”, Journal of Qur'anic Studies, Volume 2, Issue 1, 2000, ss.182-198.
• -İlmu’d-Delâle, Beşinci Baskı, Alemu’l-Kütüb, Kahire 1998.
• Pak, Zekeriya, “Meâllerdeki Çeviri Sorunları Üzerine Bir Örnek: ‘Kur’an’da Aynı Anlamı İçeren Mükerrer İfade Kalıplarının Farklı Tercümesi’”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 2004, c.XVII, S.1, ss.27-39.
• Prihartini, Yogia, “et-Terâdüf inde’l-Lüğaviyyin ve’l-Usuliyyin”, Al-Baro’ah, S.3, Tahun 2012, ss.85-100.
• Sıdkî, Hâmid, Seyfî, Tîbe, “Kadiyyetu't-Terâdüf beyne’l-İsbâti ve’l-İnkâr”, Mecelletü'l-Lüğati'l-Arabiyyeti ve Âdâbuhe, S.3, 2006, ss.47-84.
• Sîbeveyh, Ebu Bişr Amr, el-Kitâb, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Kahire 1988.
• Şentürk, Nurullah, “Arap Dilinde Eş Anlamlılık”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir 2014.
• Türkmen, Sabri, Arap Dilinde Terâdüf ve Furûk-Kur’an’dan Örnek-ler-, Mengüceli Yayınları, Malatya 2013.
• Yavuz, Galip, “Eşanlamlılık ve Kur'an Bağlamı”, Cumhuriyet Üni-versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.1, 2002, ss.123-132.
• Yavuz, Ömer Faruk, Kur’an’da Sembolik Dil, Ankara Okulu Yayın-ları, Ankara 2006.