Khr Kökündeki Anlam Kayması Ve Bunun Kur’ân Meâllerine Ve Tefsirlerine Yansıması

Yıl 2018, Sayı: 32, 137 - 166, 31.12.2018

Nurdane Güler

Öz

Arapça’dan Türkçe’ye yapılan Kur’ân
çevirilerinde birçok sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunlardan biri Arapça
kelimelerin Kur’ân’ın verdiği anlam çerçevesinde Türkçe’de anlam daralmasına
uğramasıdır. Bu da Türkçe meâllerde sorunlar oluşturmuştur. “Khr”  kökünde farklı bir durum söz konusudur.
Kelime Türkçe’de anlam kaymasına maruz kalmıştır. Bu durumun Türkçe Kur’ân
meâllerine ve tefsirlerine etkisi önem arzeder. Bu makalenin amacı “khr”
kökünün Arapça kullanımından farklı olarak dilimizde yüklendiği anlamları
ortaya koymak ve bu kullanımların Kur’ân meâllerine ve tefsirlerine etkisini
saptamaktır. Çalışma önce Arapça ve Türkçe sözlükler, sonra sırasıyla Türkçe
meâller, Arapça tefsirler, Türkçe telif tefsirler üzerinde gerçekleşmiştir. Ayrıca Türkçe
esmâü’l-hüsnâ kitaplarında “Kahhâr” ism-i celili üzerinde kelimenin anlam
kaymasının etkilerini gösteren örneklemeler de çalışmaya ilave edilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kelimede Anlam Kayması, Khr Kelimesi, Kahhâr

Kaynakça

• Ağakay, Mehmet Ali. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1959.
• Akdemir, Salih. Son Çağrı Kur’ân. Ankara Ankara: Okulu Yayınları, 2004.
• Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’ân-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Atay, Hüseyin - Kutluay, Yaşar. Kur’ân-ı Kerim ve Türkçe Anlamı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1985.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
• Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2006.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri. 20 Cilt. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2013.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t- tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t- turâs el-ilmî, 1418/1998.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kurân-ı Kerim’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Bulaç, Ali. Kur’ân-ı Kerim ve Türkçe Anlamı. İstanbul: Çıra Yayınları, 2015.
• Çantay, Hasan Basri. Kur'ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. İstanbul: Milsan Basın Sanayi Anonim Şirketi Web Ofset Tesisleri, 1985.
• Çelik, Mehmet Vehbi Efendi (Mehmet Vehbi Efendi). Büyük Kur’ân Tefsiri (Hülâsat'ül-beyan fî tefsîr'il-Kur'ân). 16 Cilt. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1966.
• Çorbacı, İsmail. Esmâü’l-Hüsnâ’nın 99 Sırrı. Ankara: Tutku Yayınevi, 2015.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. 10 Cilt. Kahire: Dâru ihyâi’l- kütübi’l-ilmiyye, 1383/1963.
• Derdûd Âbâdî, Es-Seyyid Huseyn el-Hemedânî. Şerhu’l-esmâü’l-hüsnâ. İran: İntişârât beydâr, 1426.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Sözlük. Ankara: Doğuş Ltd. Şti. Matbaası, 1970.
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. 11. Baskı. b.y.: İz Yayıncılık, 1996.
• Ensarî, Eş-Şeyh Abdullah b. Muhammed. Dakîku’l-işârât ila meâni’l-esmâ ve’s- sıfât. Beyrut: Daru’l-Cenân, 1988.
• Esed, Muhammed. Kur 'ân Mesajı (Meâl-Tefsir). Trc. Cahit Koytak – Ahmet Ertürk. 3 Cilt. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Erdoğ, Ayşegül. Elifden Yansımalar. b.y.: Düzey matbaacılık, ts.
• Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Yusuf en-Necâtî–Muhammed Ali en-Neccâr -Abdülfettâh İsmâil Şelebî. 3 Cilt. Mısır: Dâru’l-Mısriyye li’t-Te’lîf ve’t-Terceme, ts.
• Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Ḳāmûsü’l-muhît. “Khr”. Beyrut: Müessetü’r-risâle littab‘ati ve’n-neşri ve’t-tevzî‘, 1426/2005.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Maksadu’l-esnâ şerhi esmâillâhi’l-hüsnâ. Dımeşk: Matbaatü’s-sabâh, 1999.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. Esmâ-i hüsnâ. Trc. M. Ferşat. İstanbul: Ferşat Yayınevi, 1972.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. İlahi Ahlak. Trc. Yaman Arıkan. İstanbul: Uyanış Yayınevi, 1983.
• Gölpınarlı, Abdulbaki. Kur’ân-ı Kerim ve Meâli. İstanbul: Elif Kitapevi, 2007.
• İbn Âşûr, Muhammed b. Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t- Tunusiyye lin-neşri, 1984.
• İbn Berrecân. Şerhu esmâu’l-hüsnâ. Beyrut: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, 1971.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Muhammed Huseyn Şemsüddîn. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Kütübü’l-İlmiyye, 1419/1999-2000.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. Sünenu İbn Mâce. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfî. Lisânü’l-Arab. 3 Cilt. 3:180. Beyrut: Dâru lîsani’l-Arab, ts.
• İsfehânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. “Khr”. el-Müfredât. Thk. Muhammed Halil Aytânî. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 2010. İsfehânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. Müfredât. Trc. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2007.
• İslamoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’ân Kelime Meâli. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2010.
• İşler, Emrullah. “Fitne Katilden Beter mi?”. İslâmiyât 2/2 (Nisan – Haziran 1999): 137- 153.
• İşler, Emrullah. “Secde” Kelimesi ve Türkçe’ye Çeviri Sorunu”. İslâmiyât 1/3 (1998): 105 – 115.
• Karagöz, İsmail. Esmâ-i Hüsnâ. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Kâfiyeci, el-İmâmu’l-Allâme Muhyiddîn. el-Esmâü’l-hüsnâ. Thk. Ahmed Receb Ebû Salim. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1971.
• Komisyon. el- Mu‘cemu’l-Arabiyyu’l-esâsî. b.y.: el-Munazzametü’l-Arabiyye li’t-terbiyeti ve’s- sekafeti ve’l-ulûm, ts. Komisyon. Mu‘cemu’l-vasît. İstanbul: y.y., ts.
• Komisyon. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları,1998.
• Kuşeyrî, Abdülkerim. O’nun Güzel İsimleri. Trc. Cevher Caduk. İstanbul: Harf Yayınevi, 2012.
• Kutub, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-ilm, 1986.
• Küçük, Ali. Besâiru’l-Kur’ân. Konya: Adım Matbaacılık, 2013.
• Ma‘lûf, Luvîs. el-Müncid fi’l-luga ve’l-aʿlâm. Beyrut: Dâru’l-meşrık, 1986.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Tefsîru’l-Mâturîdî/Te’vîlâtu ehli’s-sünne. Thk. Mecdî Bâsilum. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2005.
• Muhammed Fuâd b. Abdilbâkī b. Sâlih el-Mısrî. el-Mucemu'l-müfehres li-elfâzi'l-Kur’ân. İstanbul: y.y., 1984.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen. Mukātil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî . Tefsîru Mukâtil b.Süleyman. Thk. Abdullah Mahmut Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâs, 1423/2003.
• Özek, Ali – Karaman. Hayrettin - Dönmez, İbrahim Kâfi - Çağırıcı, Mustafa – Gümüş, Sadrettin -Turgut, Ali. Kur’ân-ı Kerim ve Türkçe Açıklamalı Meâli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Öztürk, Mustafa. Kur’ân-ı Kerim Meâli. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur 'an-ı Kerim Meâli. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 1994.
• Parlıyan, Abdullah. Kur’ân-ı Kerim ve Özlü Tefsir. Konya: Konya Kitapçılık, 2014.
• Polat, Fethi Ahmet. “Tefsirin Güncel Sorunları ve Örnek Türkçe Meâller.” Tefsir. Ed. M. Akif Koç. 1:228-264. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
• Râzî, Ebu Abdillâh (Ebü'l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefatîhu’l-gayb/et-Tefsîru’l-kebîr. 3. Baskı. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Turâs el-İlmî, 1420/2000.
• Reşîd Rızâ, Muhammed, Tefsîru’l-menâr. 12 Cilt. Mısır: el- Hey’etü’l- Mısriyyetu’l- Âmme, 1410/ 1990.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. 3 Cilt. Kahire: Dâru’s-Sâbûnî, 1997.
• Sâmi, Şemseddin. Kāmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası, 1317/1899-1890.
• Sulu, Ahmet Ziyaettin. Esmâü’l-hüsnâ Tasavvufî Şerhi. Merzifon: y.y. 2015.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. b.y.: Müessesetu’r-Risale,1420/2000.
• Taşcı, Hüseyin. Kurân-ı Kerîm’in Rivayet ve Dirayet Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2015.
• Tatlısu, Ali Osman. Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi. İstanbul: Akçağ Yayınları, 1972.
• Tekin, Ahmet. Kur’ân'ın Anlaşılmasına Doğru. İstanbul: Kelam Yayınları, 2006.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sunenu’t-Tirmizî. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Topaloğlu, Bekir. “Kahhâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24:169-170. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Yavuz, Ali Fikri. Kur’ân-ı Kerim ve Meâli Âlisi. İstanbul: Sönmez Neşriyat, 1979.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 2015.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli. haz. Kasım Yayla, İstanbul: Merve Yayınları, ts.
• Yıldırım, Celal. İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri. 11 Cilt. İstanbul: Anadolu Yayınları, ts.
• Yılmaz, Hakkı. İşte Kur’ân. 8 Cilt. İşaret Yayınları. İstanbul: y.y., 2008.