İmâm Şâfiî’de Şer’î Delillerin Teâruzu ve Çözüm Yolları

Yıl 2019, Sayı: 33, 97 - 125, 30.06.2019

Ahmet Temizkan

https://doi.org/10.35209/ksuifd.558259

Cited By: 3

Öz

İmam Şâfiî'ye göre, şer’î hükümler
konusunda kesin ve güvenilir bilgi sağlayan kaynaklar/cihetü'l-ilm, Kur'an,
Sünnet ile icmâ ve kıyastır. Şer’î delillerin birbiriyle uyumu ve aralarında yaşanacak
ihtilafı giderme, Şâfiî’nin eserlerinde önemli bir yer tutmaktadır. O,
eserlerinde teâruz kavramını çoğunlukla ihtilafu’l-hadis kavramına müteradif kullanmaktadır.
Şâfiî, muhtelif/ihtilaf kavramlarıyla, aralarında cem’ imkânı bulunmayan
hadislerin çatışmasını kastetmektedir. Şâfiî, zahirde birbiriyle çatışan ve
te’lifi imkân dâhilinde olan deliller için “cem’ ” kavramı yerine
"isti’mâlu’d-delileyn" ya da "İmdâu’d-delîleyn" ifadelerini
kullanırken, buna karşın uzlaştırılamayan deliller için ise,“ıskatu/tarhu/ta’til-ü
ehadi’d-delîleyn” tabirlerini kullanmaktadır. Şâfiî, ihtilafı gidermede
sırasıyla cem’, nesh ve tercih yollarına başvurmaktadır. O’na göre nesh ve
tercih, hakiki; cem’ ise zahiri ihtilafı giderme yoludur.

Anahtar Kelimeler

Şer’î delil, İhtilaf, Teâruz, Cem’, Nesh, Tercih, Iskat

Kaynakça

• Âmidî, Ebu’l-Hasan Seyfuddîn Ali b. Muhammed Es-Sa’lebî. El-İhkâm Fî Usûli’l- Ahkâm. Thk. Abdurrezzâk Afifi. Riyad: Dâru’s- Samii’, 2003.
• Bağdadi, el-Hatib Ebu Bekr Ahmed B. Ali B. Sabit. el-Kifaye fi İlmi’r- rivaye. Medine: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
• Berzencî, Abdullatîf Abdullah Azîz. et-Teâruz ve’t-tercîh beyne’l-edilleti’ş-şer’îyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1993.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sihâh. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2009.
• Dihlevî, Şâh Veliyullah b. Abdürrahim. el-İnsaf fi beyâni esbâbi’l İhtilâf. Beyrut: Daru İbn Hazm,1999.
• _______. Huccetullah’i-baliğa. Thk. Muhammed Şerif Sukr. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Ulûm, 1992.
• Ebû Zehra, Muhammed. eş-Şâfiî, Hayâtuhu Ve Asruhu-Ârâuhu Ve Fıkhuhu. 2. Baskı. Kahire: Dâru’l- fikri’l-arabî, 1978.
• Ebu’l-bekâ, Eyyub b. Mûsa el-Hüseyni. el-Külliyat. Thk. Adnan Dermiş. 2. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Feyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Misbâhu’l-munir. Beyrut: el-Mektebetü’l- asriyye, 2010.
• Firûzabâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya’kûb. el-Kâmûsu’l Muhit. Kahire: Dâru’l-hadîs, 2008.
• Gazzali, Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfa. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2008.
• Hayyat, Üsâme b. Abdillah. Muhtelifü’l-hadîs beyne’l-muhaddisîn ve’l-usûliyyin ve’l-fukaha. Riyad: Dâru’l-fazîle, 2000.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Hasan Ali B. Hasan B. Hamekân Ebü’l-Fidâ. İh-tisâr-u ulûmi’l-Hadîs. Tahk. Ahmed Muhammed Şâkir. Bey-rut: Dâru'l-kutübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbn Salâh, eş-Şehrezûrî Ebû Amr Osman b. Abdirrahmân. Ulûmû’l-hadîs. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1986.
• Lü’lüe, Bint Salih. Menhecu’l-imam eş-Şafii fi def’i teâruzi’l-edille. Doktora Tezi, Ümmü’l-Kura Üniversitesi, 2007.
• Mahalli, Celaleddin Muhammed B. Ahmed. el-Bedru’t-tali’ fi halli cemi’l-cevami’.Thk. Ebul’fida, Mürteza, Ali b.Muhammed ed-Dağistani. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 2005.
• Özen, Şükrü.“ Teâruz ”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 208-211. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Süyûtî, Celaluddin Ebu’l-Fadl Abdurrahman. Tedribu’r-ravi şerhu takribi’n- nevavi. Beyrut: Daru’l-fikr, 1993.
• ______.el-İtkan fi ulumi’l-Kur’an. Kahire: Matbaat-u Hicazi, ts.
• Sübki, Ali b. Abdi’l-Kâfi. el-İbhac fi şerhi’l-minhac. Beyrut: Darul-kutubi’l- ilmiyye, 1984.
• eş-Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. er-Risâle. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiye, ts.
• _______.Kitâbu cimâi’l-ilm. Thk. Rif’at Fevzî Abdulmuttalib. 4. Baskı. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2011.
• _______.İhtilâfü’l-hadis. Thk. Rif’at Fevzî Abdulmuttalib. 4. Baskı. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2011.
• ______.el-Ümm. Thk. Rif’at Fevzî Abdulmuttalib. 4. Baskı. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2011.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. İrşadu’l-fuhul ila tahkiki’l-hakki min ilmi’l-usûl. Thk. Sami b. el-Arabi. Riyad: Daru’l-fazilet, 2000.
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed B. Bahâdır. Muhammed b. Bahâdır. el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh. Thk. Abdulkadir Abdullah, 2.Baskı, Mısır: Dâru’s-Safve, 1992.