The Image of the Arab in the Book Titled Akhlāq-i ʿAlāʾī

Yıl 2022, Sayı: 39, 185 - 211, 30.06.2022

Abdulsattar Elhajhamed

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1067403

Öz

Imagology, which emerged as a sub-discipline, a minor branch in comparative literature studies, helps to know the impressions of a nation against another nation in a certain period. Researchers' interest has generally focused on examining the image of the other in literary works. However, in this study, the image of Arab in the work called Akhlāq-i ʿAlāʾī, which is one of the most important books written in the field of morality in the Ottoman Empire, is discussed. This work was written by Qınālızāde ʿAlī Çelebi (1510-1572/916-979 H.), who spent a part of his life as a judge in Arab cities such as Damascus, Cairo and Aleppo. In this study, the elements that make up the image of Arab in the mentioned book, which includes many comments, stories, news and poems about the Arabs are examined. The negative and positive features, mentioned by the author, about Arabs are declared. It is noteworthy that the Arab image in the book seems generally positive. The formation of the image in this way was related to the historical context in which the book was written, the strong religious factor, the multiculturalism of the author and the diversity of the sources he used.

Anahtar Kelimeler

Qinālīzāde, Arab, image, Akhlāq-i ʿAlāʾī

Ahlak-ı Alâ'î adlı Kitapta Arap İmajı

Öz

Karşılaştırmalı edebiyat çalışmaları içinde bir alt disiplin ve yan dal olarak ortaya çıkan imagoloji, belli bir dönemde bir milletin başka bir millete karşı sahip olduğu izlenimleri bilmeye yardımcı olur. Araştırmacılar, ötekinin imajını genel olarak edebî eserlerde incelemeye odaklanmıştır. Ancak bu çalışmamızda Osmanlı İmparatorluğu döneminde ahlak alanında yazılmış en önemli kitaplardan biri olan "Ahlâk-ı Alâ'î" adlı eserde Arap imajı ele alınmıştır. Hayatının bir bölümünü Şam, Kahire ve Halep gibi Arap şehirlerinde kadılık yapan Kınalızâde Ali Efendi (916-979 H. / 1510 -1572 M.), Şam'dayken "Ahlâk-ı Alâ'î" adlı eserini kaleme almış, eserinde Araplarla ilgili pek çok yorum, hikâye, haber ve şiire yer vermiştir. Bu makalede Arap imajını oluşturan unsurlar incelenmiş, yazarın Araplarla ilgili zikrettiği olumsuz ve olumlu özellikler beyan edilmiştir. Kitaptaki Arap imajının genel olarak olumlu görünmesi dikkat çeken bir husustur. İmajın bu şekilde oluşması, kitabın yazıldığı tarih, güçlü olan din faktörü, yazarın çok kültürlülüğü ve istifade ettiği kaynaklarının çeşitliliğiyle bağlantılıdır.

Anahtar Kelimeler

Kınalızâde, Arap, imaj, Ahlâk-ı Alâ

صورة العرب في كتاب أخلاق العلائي

Öz

ملخص
إن دراسة صورة الآخر التي تندرج في إطار الأدب المقارن تساعد على معرفة الانطباعات التي يحملها شعب من الشعوب تجاه شعب آخر في مرحلة زمنية معينة، وينصب اهتمام الباحثين بشكل عام على دراسة صورة الآخر في الأعمال الأدبية، بيد أن هذه الدراسة تناولت صورة العرب في كتاب أخلاق العلائي أحد أهم الكتب المؤلفة في علم الأخلاق في الدولة العثمانية، والذي ألفه القاضي علاء الدين على بن أمر الله الشهير بابن الحنائي (916 -979 هـ / 1510 -1571 م) الذي قضى جزء من حياته قاضياً في المدن العربية (دمشق-القاهرة-حلب). لقد دُرست في هذا البحث العناصر المكونة لصورة العرب في الكتاب المذكور الذي تضمن العديد من الأمثلة والتعليقات والحكايات والأخبار والأشعار المتعلقة بالعرب، وبُينت الصفات السلبية والإيجابية التي أوردها المؤلف في حديثه عن العرب. وأُشير إلى أن صورة العرب في الكتاب بدت إيجابية بشكل عام، وتم ربط تشكّل هذه الصورة على هذا النحو بالسياق التاريخي الذي أُلِّف فيه الكتاب، والعامل الدينيّ الذي كان قوياً، وثقافة الكاتب وانفتاحه، وتنوع مصادره.

Anahtar Kelimeler

ابن الحنائي, أخلاق العلائي, العرب, صورة الآخر

Kaynakça

• Andelüsî, İbn Abdürabbih. el-ʿİḳdü’l-ferîd. thk. Müfid Muhammed Kamihe. Beyrut: Dârü'l- Kütübi'l- ʿİlmiyye, 1983.
• Bursalı, Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaʿa-i ʿÂmire 1333/1915.
• Gazzî, Kâmil. "Kasîdetü'l-Farâse". Mecelletül-Mecemi'l-ʿİlmî el-Arabi 3-4 (Mayıs- Nisan, 1932), 161-174.
• Hammûd, Macide. Mukârebât Tatbikıyya fi'l-Edebi'l-Mukâren. Dı-maşk: İttihadü'l-Küttâbi'l-ʿArab, 2000.
• Hârûn, Abdüsselâm Muhammed. Nevâdirü’l-Maḫṭûṭât. Mısır: Mat-baʿatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1973.
• İbn Hınnâî, Alâeddin Ali b. Emrullah. Tabaḳātü’l-Ḥanefiyye. thk. Muhy Hilâl es-Serhân. Bağdat: Matba'atü Vakfi's-Sünnî, 2005.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed. İḳtiżâʾü’ṣ-ṣırâṭi’l-müstaḳīm fi muḫâlefeti aṣḥâbi’l-caḥîm. thk. Nâsır Abdülkerim el-'Akıl. er-Riyad: Dâr İşbiliyye, 1419/1998.
• Kınalızade, Ali Çelebi. Ahlak-ı Alâî (Günümüz Türkçesiyle). sad. Murat Demirkol. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
• Kınalızade, Ali Çelebi. Ahlak-ı Alâ'î, nşr. Mustafa Koç. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• Lebîb, et-Tâhir. "el-âhar fis-Sakafeti'l-Arabiyye". Sûretu'l-Âhar: el- ‘Arabî Nazıren ve Manzuren ileyh. ed. et-Tâhir Lebîb. Beyrut: Merkezü Dirâsati'l-Vahdeti'l-‘Arabiyye, 1999.
• Oktay, Ayşe Sıdıka. Kınalızade Ali Efendi ve Ahlak-ı Alâî. İstanbul: İz Yayıncılık, 2005.
• Tevhîdî, Ebû Hayyân. el-İmtâ' ve'l-Muânese. nşr. Haysem Halife et-Tu'aymî. Sayda-Beyrut: el-Mektebet'ül-'Asriyye, 2011.
• Ziriklî, Hayreddin. el-A’lâm. Beyrut: Darü'l-'İlm li'l-Melâyîn, 2002.