Principles to be Considered in Terms of Meaning and Linguistic Aesthetics in the Translation and Interpretation of Sūra al-Alaq

Yıl 2022, Sayı: 40, 72 - 111, 31.12.2022

Ali Rıza Güneş

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1162887

Öz

In this study, sūra al-Alaq is discussed in terms of meaning and eloquence (language aesthetics). In the study, the opinions in the sources of tafsīr are used as much as possible. The sūra is dealt with in two parts in terms of method. The first is the principles to be observed in translation and interpretation. The second is the execution of these principles in translation and interpretation. In the application part of sūra al-Alaq, the text is shaped by the systematic of translation, analysis and interpretation. An attempt is made to translate the sound harmonies at the end of the verses of sūra al-Alaq into Turkish with an approximate harmony. The aim is to better understand the sura through short and holistic interpretations.

Alak Sûresinin Meâlinde ve Yorumunda Anlam ve Dil Estetiği Açısından Gözetilmesi Gereken İlkeler

Öz

Bu çalışmada Alak sûresi, meâlde ve yorumda anlam ve dil estetiğinin gözetilmesi açısından ele alınmaktadır. Çalışma boyunca tefsir kaynaklarındaki görüşlerden mümkün olduğu kadar faydalanılmaktadır. Sûre, yöntem açısından iki bölümde incelenmektedir: 1. Meâlde ve yorumda gözetilmesi gereken ilkeler. 2. Bu ilkelerin çeviride ve yorumda uygulanması. Uygulama bölümünde sûre; metin, meâl, analiz ve yorum sistematiğiyle şekillenmektedir. Alak sûresinin âyet sonlarındaki ses uyumları, meâle yaklaşık bir âhenkle aktarılmaya çalışılmaktadır. Sûrenin, kısa ve bütüncül yorumlarla daha iyi anlaşılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Sure, Alak, Anlam, Dil Estetiği.

Kaynakça

• Ağkuş, Yusuf. “İnsanın ‘Nutfe ve ‘Alak’tan Yaratıldığını İfade Eden Âyetlerin Mâna ve Mesajı”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi 3/5 (2013), 90-119.
• Akdağ, Hasan. Arap Dilinde Edatlar. Konya: Tekin Dağıtım, 1987.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şehâbeddin Mahmûd el-. Rûḥu'l-Meʿânî fî Tefsîri'l-Ḳurʾâni'l-ʿaẓîm ve's-sebʿi'l-mes̱ânî. 30 Cilt. b.y.: Dârü’l-Fikr. Beyrut, 1983.
• Bilgin, Abdulcelil. Kur’an Meallerinde Anlatım Bozuklukları. Ankara: Ankara Okulları, 2012.
• Câbirî, Muhammed Âbid, 2013. Fehmü’l-Kur’ân. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mâna Yayınları, İstanbul, 2013.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Kur’an’a Giriş. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana Yayınları, 2011.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. trs. Ṣıḥâḥu’l-luġa. b.y.
• Cezâirî, Ebû Bekir Muhammed b. Abdilkâdir. Eyserü’t-Tefâsîr li Kelâmi’l-Aliyyi’l-Kebîr. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l- Hikem, 2003.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’an’ı Anlamının Anlamı. İstanbul: Kapı Yayınları, 2013.
• Çetin, Abdurrahman-Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Fâsıla”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/209-210. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân’ın Ana Konuları. 12. Baskı. İstanbul: İfav Yayınları, 2016.
• Dinçer, Ferit. “Ef’âlu’l-Kulûbta İlgâ ve Ta’lîk”. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/6 (2020), 1807-1816.
• Duman, Zeki. Beyânü’l-Hak. Ankara: Fecr Yayın. 2016.
• Ebüssuûd, Muhammed. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, ts.
• Ebû Hayyân, el-Endelûsî Muhammed b. Yûsuf b. Ali b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-muḥîṭ. thk. Sıdkî Muhammed. Kuveyt: Dârü’l-Fikr, 2003.
• Elik, Hasan – Coşkun, Muhammed. Tevhit Mesajı. İstanbul: Fikir Yayınları, 2013.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. b.y. Tehẕîbü’l-luġa. Mevkıü’l-Verrâk, ts. http://www.alwarraq.com
• Fazlurrahman. İslâm Geleneğinde Sağlık ve Tıp. çev. Adnan B. Baloğlu vd. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ʿayn. thk. Mehdi-İbrâhîm. 8 Cilt. Beyrut: Dârü mektebeti’l-hilâl, ts.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Meʿâni’l-Ḳurʾân. b.y.: ts.
• Günel, Fuat. “Hira”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/121-122. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• İbn Abbas, Ebü’l-Abbâs Abdullâh. Tenvîrü’l-mikbâs min Tefsîr-ü İbn Abbas “Tefsîru İbn ʿAbbâs”. b.y.: Mevkı-ı’t-Tefâsir, ts. http://www.altafsir.com
• İbn Âdil, Ebû Hafs Ömer. el-Lübâb fî ulûmi'l-Kitâb. thk. Âdil Ahmed. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dârü Sahnûn, 1997.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali. Zâdü'l-mesîr fî ʿilmi't-tefsîr. b.y.: el-Mektebü’l-İslâmî. 3. Basım, 1984.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed. et-Teshîl li-ʿulûmi’t-tenzîl. b.y. ts.
• İbn Habîb, el-Hasen b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm “Tefsîrü’n-Nîsâbûrî”. b.y.: ts. http://www.altafsir.com
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Mısır: Dârü’l- Âfâki’l-Arâbîyye, 2002.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail. el-Muhkem ve'l-muhîti'l-a'zam. thk. Abdülhamîd. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 2000.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ' İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-azîm. thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. Riyâd: ed- Dârü’t-Tayyibe, 1999.
• İbrâhim Mustafa vd., el-Muʿcemü’l-vasîṭ. b.y.: Dârü’d-Da‘ve, ts.
• Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri. çev. Ömer Nasuhi Bilmen. İstanbul: Kahraman Cilt-Yayıncılık, 2009.
• Kur’an-ı Kerim ve Muhtasar Kelime Meali. haz. İlmi Heyet. İstanbul: Hayrat Neşriyat, 2011.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 3. Basım, 2007.
• Kur’an’ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. çev. Mustafa Öztürk. Ankara: Ankara Okulu, 2018.
• Kutup, Seyyid. Fîzilâl-il Kur’an. çev. Emin Saraç – Hakkı Şengüler. İstanbul: Hikmet Yayınları, ts.
• Mâtürîdî, Muhammed b. Mahmûd Ebû Mansûr. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân “Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne” “Teʾvîlâtü’l-Mâtürîdiyye”. thk. Mecdî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed el-. en-Nüket ve'l-ʿuyûn “Tefsîrü’l-Ḳurʾân”. thk. Seyyid b. Abdulmaksûd. 6 Cilt. Lübnan: Dârü’l- Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Mukâtil, İbn Süleymân Ebü’l-Hasan İbn Beşir. Tefsîru Muḳātil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferîd. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullāh en-. Tefsîrü’n-Nesefî “Medârikü’t-tenzîl”. thk. Mervân Muhammed. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 2005.
• Okuyan, Mehmet. Kısa Sûrelerin Tefsiri. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2014.
• Özdoğan, Mehmet Akif. Arap Gramerinde Mecâz. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Öztürk, Ali Hakan. Tefsir İlminin Gelişim Süreci Bağlamında Alak Sûresi Yorumunun Değerlendirilmesi. Bolu: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Öztürk, Mustafa. Meal Kültürümüz. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
• Öztürk, Mustafa. Tefsirin Hâlleri. Ankara: Ankara Okulları, 2013.
• Pak, Zekeriya. “30. Cüz’ün Çevirisi ve Çeviri Üzerine Bazı Notlar”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7, (2016), 29-68.
• Pak, Zekeriya. “Meâllerde Parantez Kullanımının Gerekçeleri ve Anlam ve Dil Estetiği Açısından Yol Açtığı Problemler”. Kur’an Meâlleri Sempozyumu -Eleştiriler ve Öneriler- Tertip. Ömer Menekşe. 439-456. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2007.
• Pak, Zekeriya. “Meâllerdeki Çeviri Sorunları Üzerine Bir Örnek: Kur’an’da Aynı Anlamı İçeren Mükerrer İfade Kalıplarının Farklı Tercümesi”. İslâmî Araştırmalar 4/1 (2004), 27-39.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer. et-Tefsîrü’l-kebîr “Mefâtîḥu’l-ġayb”. 32 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1981.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü’l-menâr “Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ḥakîm”. nşr. el-Hey’etü’l-Mısrıyye. 12 Cilt. Mısır: Dârü’l-Menâr, 1990.
• Sa’dî, Abdurrahmân b. Nâsır. Teysîrü’l-Kerîmi’r-Rahmân. thk. Abdurrahman b. Mualla. b.y. Müessesetü’r-Risâle, 2000. www.qurancomplex.com
• Sa‘lebî, Ebû İshâk en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l Beyân. thk. İbn Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1022.
• Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Tefsîrü’l-Ḳurʾân. thk. Yâsir. Suûdiyye: Dârü’l-Vatan, 1997.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nâsır b. Muhammed. Baḥrü’l-ʿulûm. thk. Mahmûd Mataracı. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Sevinç, Alişer. Plasentasyon Bozukluğu ile Birlikte olan Gebeliklerde Plasentanın Histopatolojik İncelenmesi. Mersin: Mersin Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Doktora Tezi, 2020.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fetḥu’l-ḳadîr. Beyrut: Darü’l-Kelimi’t-Tayyib. 1994.
• Şinkîtî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed. Edvâʾü’l-Beyân fî Îzâhi’l-Kurʾân bi’l-Kurʾân. b.y., ts.
• Suyûtî, Abdurrahman Ebû Bekir, el-İtḳān fî ulûmi’l- Ḳurʾân. b.y. ts.
• Suyûtî, Abdurrahman Ebû Bekir. Kur’an İlimleri Ansiklopedisi “el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân”. çev. Sâkıp Yıldız vd. İstanbul: Medve Yayınları, 1983.
• Tiyek, Fatih. “Vav Harfi ve Kur’an’ı Anlamaya Etkisi”. Bilimname: Düşünce Platformu 1/30 (2016), 275-296.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, Erişim 13 Ağustos 2022. https://sozluk.gov.tr
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân “Tefsîru İbn Cerîr”, “Tefsîrü’ṭ-Ṭaberî”. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 2000. www.qurancomplex.com
• Şa’râvî, Muhammed Mütevellî. Tefsirü’s-Şa‘râvî. b.y. ts.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed. el-Veciz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. b.y. ts.
• Yaşar, Ahmet. Arapçanın Temel Kuralları. İzmir: Anadolu Matbaacılık, 1996.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Abdurrezzâk Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, Beyrut, ts.