The Function of the Concept of Fard al-Kifāya in Islamic Law in Social Life

Yıl 2023, Sayı: 41, 1 - 30, 30.06.2023

Alimcan Buğda

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1265792

Cited By: 1

Öz

İslam Hukukunda Farz-ı Kifâye Kavramının Sosyal Hayattaki İşlevi

Öz

Fayda temelli bir dünya görüşünün daha ön planda tutulduğu günümüzde, Müslümanların Allah'ın rızasına uygun bir yaşama biçimini nasıl oluşturacakları büyük önem arz etmektedir. Müslümanların dünya ve ahiret saadeti için İslâmî öğreti dayanaklı, salt iyilik temelli ulvi bir hedefler edinmeleri gerekir. İlahi emre muhatap olan Müslümanların öğretilerine uygun biçimde yaşamalarını mümkün kılmak için söz konusu ortam ve şartlarda; içtimaî, iktisadî, hukukî, politik, sağlık, güvenlik ve teknolojik vb. alanlarda İslami bilincin gerektirdiği gibi hareket etmeleri elzemdir. Bu manada ilahi emirler Müslümanların hayatının her yönünü kapsar. Bu ilahi emirler; Müslümanların yapıp etmekte oldukları veya terk ettikleri her eylemi nitelendirir yani doğruluğunu, yanlışlığını veya yapılıp yapılmaması gerektiğini belirler. İslam hukuk literatüründe buna Şer’î hüküm veya teklifî hüküm tabiri kullanılır. Bu hükümler şahsi ya da içtimai görevler belirlerken çoğu zaman içtimai nizamı amaçlanmaktadır. Müslüman mükellefler Rablerine, kendilerine ve çevrelerine karşı sorumluluk sahibidirler. İşte tam burada, konumuz olan farz-ı ayn ve farz-ı kifâye Müslümanların bu sorumluluk hususunda bilgilendirilmesi ve yönlendirilmeleri devreye girmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mükellef, Teklifî Hüküm, Farzı Ayn, Farzı Kifâye

Kaynakça

• Abdulaziz Buhâri, Ahmed b. Muhammed. Keşfu’l-esrâr fi şerhi usûli’l-Pezdevî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Abdüsselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz b. Abdüsselâm. Kavâ’idü’l-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1991.
• Alkış, Alpaslan. İslam Hukuk Usûlü. İstanbul: Ravza Yayınları, 2020. Âmidî, Ali b. Muhammed. el-İhkâm fi usûli’l-ahkam. 4 Cilt. Dımaşk: el-Mektebetü’l-Arabî, 1402 / 1982.
• Apaydın, H. Yunus. İslam Hukuk Usulü. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2016. Atar, Fahrettin. Fıkıh Usûlü: İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
• Bağdâdî, Ahmed b. Ali b. el-Burhân. el-Vusûl ile’l-usûl. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Maârif, 1983.
• Buğda, Alimcan. “İslam Hukuk Literatüründe Savaş Kavramları ve Cihad”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 37 (2021), 195-213.
• Buhârî, Muhâmmed b. İsmail b. İbrahim. Sahîhu’l-Buhârî. Dımaşk: Dâr İbn Kesîr, 2002.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. el-Fusûl fi’l-usûl. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed. Kitâbu’t-ta‘rifât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf. Ğıyâsü’l-ümem fî ’ttiyâsi’z-zulem. Katar: Mektebetü İmâmü’l-Haremeyn, 1401 / 1981.
• Debûsî, Abdullah b. Ömer. Takvîmü’l-Edille fi usûli’l-fıkh. Beyrut: Mektebetu’l-‘Asriyye, 2006.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Farz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/184. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Maslahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/79-84. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâʾüʿ ulûmi’d-dîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Müstesfâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1993.
• Hallâf, Abdülvehhâb. İlmü usûli’l- fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kâlem, ts.
• Haraşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Ali el-Mâlikî. eş-Şerhu’s-sağîr ‘alâ Muhtasarı Halîl. 7 Cilt. Mısır: el-Matbaatu'l-Kübrâ el-Emiriyye, 1899.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân. Mecmeu'z-zevâid. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudüsî, 1994.
• İbn Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdulaziz. Reddü’l-Muhtâr ’âla’d-dürri’l-Muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1966.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhâmmed b. Yezîd el-Kazvinî. Sünen-i İbn Mâce. 2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyai Kütübü’l-Arabî, ts.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mukerrem. Lisanu’l-Arab (Beyrut: Dâru Sadır, 1993), 7/202-206.
• İbn Neccâr, Muhammed b. Ahmet b. Abdülaziz b. Ali. Şerhu’l-Kevkebi’l-münîr. 4 Cilt. Riyâd: Mektebetu'l-Abîkân, 1993.
• İsnevî, Abdurrahim b. el-Hasan. et-Temhid fi tahrîci'l-furû' ‘ala'l-usûl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
• Karâfî, Şihabüddin Ebû’l-Abbas Ahmed b. İdrîs el-Mâlikî. el-Furûk. 4 Cilt. Mısır: ‘Âlemü’l-Kütüb, ts.
• Karâfî, Şihabüddin Ebû’l Abbas Ahmed b. İdrîs el-Mâlikî. Şerhu Tenkîhu’l-fusûl. Kâhire: Şirketü’t-Tabâa el-Fenniye el-Muttahida, 1973.
• Karaman, Hayreddin vd. İlmihal. 2 Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Kâsânî, Alâüddin Ebu Bekr b. Mes’ud b. Ahmed. Bedâiü’s-sanâî’ fi tertibi’ş-şerâî’. 7 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütubü’l-İlmiyye, 1986.
• Kur’ân Yolu. Erişim 28 Nisan 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mahmud Esad, İbn Emin Seydişehri. Telhîs usûli’l-fıkh. İzmir: Nikulayiyd Matbaası, 1313 / 1895.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Ahkâmü’s-sultâniyye. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-Arabî, 1999.
• Heyet, el-Mevsua’tu’l-fikhiyyetü’l-Kuveytîyye. 45 Cilt. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf, 1983.
• Molla Husrev, Muhammed b. Feramurz b. Ali. Mir’atü’l-usûl fi şerhi Mirkâti’l-vusûl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2012.
• Nemle, Abdulkerim Muhammed b. Ali. el-Mühezzeb fi ‘ilmi usûli’l-fıkhi’l-mukârin. 5 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
• Nesefî, Ebu’l-Berekat Hafızuddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Şerhü metnü’l-Menâr. Dımaşk: Daru’l-Beyrûtî, 2010.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Daru İhyai't-Türasi'l-Arabî, 1972.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravzatü’t-tâlibîn ve ‘umdetü’l-müftîn. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamiye, 1991.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Mahsûl. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. Usûlü’s-Serahsî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2005.
• Sübkî, Tacuttin Abdulvehhab b. Ali. Cem’u’l-cevâmi’ fi usuli’l-fıkh. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Şafiî, Muhammed b. İdris. er-Risâle. Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbî, 1939.
• Şâtibi, İbrahim b. Musa Muhammed el-Girnâtî. el-Muvâfakât fi usûli’l-ahkâm. 6 Cilt. Kâhire: Dâr İbn A’ffân, 1997.
• Tirmîzî, Ebû İsâ Muhâmmed b. İsâ b. Sevre es-Sülemî. Sünenü’t-Tirmîzî. 5 Cilt. Mısır: Mektebe Mustafa el-Bâbî, 1975.
• Yaman, Ahmed - Çalış, Halit. İslam Hukukuna Giriş. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2013.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî. el-Mensûr fi’l-kevâidi’l-fıkhiyye. 3 Cilt. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf, 1985.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî. el-Baḥrü’l-muhîṭ fî Usûli’l-Fıkh. 8 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübî, 1994.