Takiyüddîn Ali es-Sübkî’nin İbn Teymiyye Eleştirisi -Talak Özelinde-

Yıl 2023, Sayı: 41, 31 - 69, 30.06.2023

Abdurrahman Caner

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1270577

Öz

Çalışma, Takiyüddîn Ali es-Sübkî’nin talak özelinde İbn Teymiyye’ ye yönelttiği eleştirileri konu edinmektedir. Sözü geçen zatlar, aynı dönemde yaşamış, aynı ilim havzasından beslenmişlerdir. Takiyüddîn Ali, Mısır ve Şâm bölgesinde idâri, kazâi görevler üstlenmiş, farklı medreselerde dersler vererek Şâfii ulema arasında önemli yer edinmiştir. İbn Teymiyye ise daha çok tedris, irşad faaliyetlerine yoğunlaşmış, Hanbeli mezhebinin seçkin savunucularından biri olmuştur. Takiyüddîn Ali, İslam’ın geleneksel çizgisinin muhafazasından yana tavır alırken İbn Teymiyye bu çizgiye yönelttiği eleştirilerle dikkat çekmiştir. İbn Teymiyye’ye yöneltilen eleştiriler, o günün ilmî, fikrî yapısı ve seviyesine ışık tutması bakımından önemlidir. Takiyüddîn Ali’nin, mevzuyla ilgili eleştirileri üç başlıkta toplanabilir. Bunlar; aynı anda/mekânda verilen üç talakın bir talak sayılıp sayılmayacağı, bid’î talakın nâfiz olup olmadığı ve ta‘liki talakın sadece kefaret gerektirip gerektirmediğiyle ilgili hususlardır. Çalışmanın amacı Takiyüddîn Ali’nin İbn Teymiyye’ye eleştiri yöneltirken kullandığı delilleri ve bunların gerekçelerini tespit ederek alana katkı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Takiyüddîn Ali, İbn Teymiyye, Talak, Yemin

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hümâm b. Nâfi‘. el-Musannef. 5 Cilt. Beyrut: Mektebü’l-İslâmî, 1403.
• Acar, Halil İbrâhim. “Talâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39 /496-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. Müsnedü İmam Ahmed bin Hanbel. thk. Şuayb Arnavud. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Aslan, Mehmet Selim. İslâm Aile Hukuku. Bursa: Emin Yayınları, 2019.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tîbe, 1997.
• Beyhakî, Ebubekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali b. Musa. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Cāmi’u’s-sahīh. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî. Sünenü’d-Dârekutnî. thk. Şuayb Arnavud. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd. Süneni Ebî Dâvûd. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ts. Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ayn. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülazîz. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed el-Askalânî. ed-Dureru’l-Kâmine fî a‘yâni mieti’s-sâmine. 6 Cilt. Saydarâbâd: Meclisu Dâireti’l-Meârif, 1972.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-Muhallâ bi’l-âsâr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâil b. Şihâbüddîn Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1986.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî li İbn Kudâme. 10 Cilt. b.y.: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. 2 Cilt. Mısır: Dâru İhya, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Camâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. Kâhire: Dâru’l-Meârif, 1119.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktasid. 4 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
• İbn Tağriberdî, Ebu’l-Mehâsin Cemâleddîn Yusuf b. Abdullah. en-Nucûmu’z-zâhire fî Mulûki Mısır ve’l-Kâhire. 16 Cilt. Mısır: Dâru’l-Kutub, ts.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm b. Mecdiddîn el-Harrânî. el-Fetavâ el-kübrâ li İbn Teymiyye. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm b. Mecdiddîn el-Harrânî. er-Red ale’s-Sübkî fî mes’leti ta‘lîki’t-talâk. thk. Abdullah b. Muhammed el-Mezrû‘. Cidde: Dâru Âlemi’l-Fevâid, ts.
• İbnü’l-İmâd, Ebu’l-Fellâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmud Arnavûd, 11 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1986.
• İbnü’s-Sübki, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Ali b. Abdülkâfî. Tabâkâtu’ş-Şâfiîyyetü’l-Kübrâ. thk. Mahmud Muhammed et-Tenâhî. 10 Cilt. b.y.: Hicrun li’t-Tibâati ve’n-Neşr, 1413.
• Kâsânî, Âlâuddîn Ebûbekr, b. Mes‘ûd. Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1986.
• Koca, Ferhat. “İbn Teymiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20/391-405. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî bekr. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillah, b. Malik b. Ebî Âmir. el-Muvattâ. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 8 Cilt. Abûdabî: Müessesetü Ziyâd b. Sultân, 2004.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
• Merğinânî, Ebu’l-Hasen Burhânüddîn Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-Mübtedî. thk. Talâl Yusuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ, ts.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. Beyrut: Dâru İhyâ, ts.
• Müzenî, Ebû İbrahim, İsmail b. Yahya. Muhtasarü’l-Müzenî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1990.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû‘ şerhu’l-Muhezzeb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Okur, Kâşif Hamdi. İslam Hukuku’nda Boşanma Yemini (Talâka Yemin) Meselesi, Hitit Üniversitesi Çorum İlâhiyat Fakültesi Dergisi 15/1(2009), 5-30.
• Safedî, Salahuddîn Halil b. Aybek. el-Vâfî bi’l-vefâyât. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ, 2000.
• Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1993.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrâhman b. Ebî Bekr. Hüsnü’l-muhâdara fî târihi Mısır ve’l-Kâhire. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâ, 1967.
• Şa‘bân, Zekiyüddîn. İslam Hukuk İlminin Esasları. çev. İ. Kâfi Dönmez. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. Müsned. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1951.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1990.
• Şevkani, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed. el-Bedru’t-Tali‘ bi mehâsini min ba‘di karni’s-sâni‘. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed. Neylü’l-evtâr. Mısır: Dâru’l-Hadîs, 1993.
• Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Takiyüddîn Ali, Ebu’l-Hasen Ali b. Abdülkâfî. ed-Dürretü’l-mudiyye fi’r-red alâ İbn Teymiyye. Dımaşk: Matbaatü’t-Terakkî, 1347.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsâ, b. Sevre b. Musa. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1975.
• Yavuz, Cemile- Araz, Yunus. “İbn Teymiyye’nin Talak Çeşitleri ve Üç Talak ile İlgili Görüşleri”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2021), 355-380.
• Zirikli, Ebû Gays Muhammed Hayrüddin b. Mahmud b. Muhammed b. Ali. el-A‘lâm. b.y.: Dâru’l-İlim li’l-Melâyin, 2002.