Sünnî Şiî Siyasî Mücadelesinde İbn Abbâs’a Dayandırılan Rivâyetler

Yıl 2024, Sayı: 43, 1 - 26, 30.06.2024

Veli Aba

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1453453

Öz

İbn Abbâs birçok yönüyle İslâm kültür tarihinde dikkat çeken bir sahâbîdir. Hz. Peygamber’in vefatından sonra baş gösteren devlet yöneticisinin kim olacağı tartışmalarında Hz. Ali her zaman gündem olmuştur. Daha sonra artarak devam eden iktidar mücadelesinde her grup özellikle Kur’ân ayetleri ve hadisleri/rivayetleri esas alarak devleti yönetmeye kendilerinin layık olduğu savını ileri sürmüştür. Tarihi süreçte Sünnî ve Şiî gruplar farklı birçok delille devlet başkanı konusunda karşı karşıya gelmiş ve özellikle Şîa tarafından Hz. Peygamber’e akraba olanların söz ve eylemlerine ayrı bir önem verilmiştir. Bu çerçevede İbn Abbâs da naklettiği hadisler ve rivâyetler konusunda her iki kesim tarafından referans alınmıştır. Bu çalışmada siyasi ve mezhep çekişmesi temelinde Ehl-i sünnet ile Şiî bloğunun İbn Abbâs’ı, ailesini ve onun naklettiği hadis ve rivâyetleri esas alma sıklıkları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, İbn Abbâs, Sünnî, Şiî, İmâmet

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. b.y.: Müessesü’t-Risâle, 1. Basım, 1421/2001.
• Aycan, İrfan - Söylemez, M. Mahfuz. İdeolojik Tarih Okumaları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Azimli, Mehmet. “Hz. Peygamber’in Hastalığından Kuran’ın Cemine Kadar Meydana Gelen Bazı Olaylar Üzerine Mülahazalar”. Şarkiyat 1 (Nisan 2009), 67-80.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbu’l-Eşrâf. Mısır: Dâru’l-Meârif, Dâru’l-Fikr, Beyrut: 1417/1996.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiu’s-sahîh. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr-Dâru’l-Yemâme, 5. Basım, 1414/1993.
• Çap, Sabri. “Resûlullah’in Terkisine Bindirdiği Sahâbîler Ve Aralarinda Geçen Diyaloglarla İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (Kasım 2017), 97-123.
• Ebû Nuaym el-İsbehâni. Ma’riftü’s-Sahâbe. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1. Basım, 1414/1998.
• Fesevî, Ebû Yûsuf Ya’kub b. Süfyân b. Cüvvân (Cüvân). el-Ma’rife ve’ t- târîh (Târîh). Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1401/1981.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Abdullah b. Ca’fer b. Ebû Tâlib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/89. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Beyrut: Dârul’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Herevî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-mesâbîh. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• Hıllî, Cemâluddîn Ebû Mansûr el-Hasan b. Yûsuf b. Ali b. Muhammed b. Mutahhar. Hülâsatü’l-akvâl fî ma’rifeti’r-ricâl. Irâk: Merkezü Türâsi’l-Hillî, 1440/2018.
• Hürr el-Âmilî, Muhammed b. el-Hasen b. Alî. Tafsîlü vesâʾili’ş-Şîa ilâ tahsîli mesâili’ş-şerîa. İran: Müessestü Âli’l- Beyt li İhyâi’t-Türâs, 1409.
• İbn Abdirrabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. Ikdu’l-Ferîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1404.
• İbn Abdülberr, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah Muhammed en-Nemerî el-Kurtubî. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1. Basım, 1412.
• İbn Dâvud, Takıyyuddîn Ebû Muhammed el-Hasan b. Ali b. Dâvûd. Kitâbü’r-Ricâl. Tahran: 1383.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalanî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1415.
• İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr. Kitâbü’l-Meğazî (Sîretü İbn İshâk). Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1398/1978.
• İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-Arabî, 1. Basım, 1408/1988.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce. el-Kazvînî. es-Sünen. b.y.: Dâru’s-Risâleti’l-Âlemiyye, 1. Basım, 1430/2009.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtu’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru Sâdır, 1. Basım, 1968.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-Târîh. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1. Basım, 1417/1997.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1405/1994.
• İbnu’l-Verdî, Ebû Hafs Zeynüddîn Ömer b. el-Muzaffer b. Ömer el-Bekr. Târîhu İbni’l-Verdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1417/1996.
• Karahan, Abdullah. “Şîa’nin Dört Muteber İcâl Kitabı”. Marife 8/3 (2008), 309-329.
• Keşşî, Ebû Amr Muhammed b. Ömer b. Abdilazîz. Ricâlü’l-Keşşî. Kerbela: Müessesetü’l-A’lamî, ts.
• Kutluay, İbrahim. “Küleynî’nin El-Kâfî Adlı Eserinde Hz. Ali’yle İlgili Bazı Rivayetlerin Tenkit Ve Değerlendirilmesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/26 (Aralık 2015.)
• Kummî, Ebû Ca ‘fer Muhammed b. Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Bâbeveyh. Men lâ yahduruhü’l-fakîh. Beyrût: Müessesetü’l-A’lamî, 1406/1986.
• Kuzudişli, Bekir. Şia ve Hadis. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Meclisî, Muhammed Bâkır. Bihâru’l-envâr. Beyrût: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabî, 1403/1983.
• Muhammed Hamidullah. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ, İstanbul: İrfan Yay., 1991.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh. Beyrut: Dâru Türâsi’l-Arabî, 1955.
• Necâşî, Ebü’l-Hüseyn (Ebü’l-Abbâs) Ahmed b. Alî b. Ahmed b. Abbâs. Ricâlü’n-Necâşî. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1407.
• Öz, Mustafa. “Şîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/11-114. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Safedî, Selâhuddîn Halîl b. Aybek. el-Vâfî bi’l-Vefeyât. Beyrût: Daru’l-İhyai Türâsi’l-Arabî, 1420/2000.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf b. Kızoğlu et-Türkî el-Avnî el-Bağdâdî. Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârîhi’l-A’yân. Dımeşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1. Basım, 1434/2013.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Târîhu’t-Taberî). Beyrut: Dâru’t-Türâs, 2. Basım, 1387.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemu’l-kebîr. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1415/1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). el-Câmiu’s-sahîh. Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
• Topgül, Muhammed Enes. Hadis Râvilerinde Şiîlik Eğilimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, 2010.
• Topgül, Muhammed Enes. “Sünnî-Şiî İkilemine Farklı Bir Bakış: Yeniden İnşa Edilen Hadis Bağlamları”. İslam Araştırmaları Dergisi 41 (Ocak 2019), 45-83.
• Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. el-Fihrist. İran: y.y., 1435.
• Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasen b. Alî. Ricâl. Kum: Müessesetün-Neşrü’l-İslâmî, 1373.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Varıcı, Adem. “İslam Tarihinde Bir Dönüm Noktası-Ğadir-i Hum Olayı Ve Hz. Ali’nin Velayeti Konusunda Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”. İslam Medeniyeti Dergisi 6/46 Aralık (2020), 51-67.
• Yâkût el-Hamevî, Şihâbüddîn Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillah er-Rûmî. Mu’cemu’l-Buldân. Beyrut: Dâru Sâdır, 2. Basım, 1995.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Ehl-i Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/525-530. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Yazıcı, Mehmet Nuri. Gadîr-İ Hum Rivayetlerinin Hadis İlmi Açısından Değerlendirilmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Yıldız, Hakkı Dursun. “Abdullah b. Zübeyr b. Avvâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/145-146. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yılmaz, Orhan. “Hz. Muâviye’yi Öven ve Yeren Bazı Hadislerin Tahlili Ve Tenkidi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/18 (Aralık 2020), 91-117.
• Yılmaz, Orhan. “Tathir Ayeti ve Rivayetler Bağlamında Ehl-i Beyt Kavramının Kapsamı”. Gümüşhane İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (Temmuz 2013), 65-74.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. Kahire: Dâru'l-Hadîs, 1427/2006.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhiri ve’l-A’lâm. b.y.: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 2003.