The Use of Asbāb al-Nuzūl in the Tafsīr of Abu al-Hasan al-Qummi

Yıl 2024, Sayı: 43, 230 - 243, 30.06.2024

Tuba Sarıkaya

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1464364

Öz

Asbāb al-Nuzūl, which examines the events, incidents and conditions that caused the revelation of verses or surahs, is one of the most important elements of Ulūm al-Qur’ān in terms of understanding the Holy Quran. From the early period onwards, mufassirin/commentators have used the narrations of asbāb al-nuzūl as a method of explaining the verses and included many narrations in their works. One of these commentators was Abu al-Hasan al-Qummi, who lived at the end of the third century hijri. al-Qummī, a Shi'ite author, did not refrain from referring to asbāb al-nuzūl and in his Tafsīr; al-Kummī, which is both a narration and a dirāyah (reason-based) exegesis, he included many narrations of asbāb al-nuzūl. His tafsir has not yet been the subject of an academic research in terms of asbāb al-nuzūl, so in this study, we first identified the asbāb al-nuzūl narrations used by al-Qummi in his tafsir. We then examined the use of isnād, their sources, method in these narrations and his ideas about them. We have determined that Abu al-Hasan al-Qummī used the narrations of asbāb al-nuzūl within the framework of the views of the Imāmiyya sect to which he belonged and he explained issues such as imāmah, wilāyah, rij'at, the innocence of Ahl al-Bayt, and the virtue of Ali, in order to justify this ideology, by linking them to various verses.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Abu al-Hasan al-Qummi, Asbāb al-nuzūl, Shia, Sectarian Fanaticism

Ebu'l-Hasan el-Kummî'nin Tefsirinde Esbâb-ı Nüzûl Kullanımı

Öz

Âyet veya sûrelerin indirilmesine sebep olan olay, hâdise ve şartları inceleyen esbâb-ı nüzûl, Kur’ân-ı Kerîm’in anlaşılması noktasında Ulûmu’l-Kur’ân’ın en önemli unsurlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Erken dönemden itibaren müfessirler, âyetleri açıklarken bir yöntem olarak esbâb-ı nüzûl rivâyetlerine başvurarak eserlerinde pek çok rivâyete yer vermişlerdir. Bu müfessirlerden biri hicri üçüncü asrın sonunda yaşayan Ebu’l Hasan el-Kummî’dir. Şiî bir müellif olan el-Kummî de esbâb-ı nüzûlü kullanmaktan müstağni kalamamış hem bir rivâyet hem de bir dirâyet tefsiri özelliği taşıyan Tefsîru’l-Kummî isimli eserinde çok sayıda esbâb-ı nüzûl rivâyetine yer vermiştir. Bu çalışmada, müfessirin tefsirinde kullandığı esbâb-ı nüzûl rivâyetlerini tespit ederek söz konusu rivâyetlerdeki sened kullanımı, kaynakları, yöntemi ve bunlar hakkındaki kanaatlerini inceledik. Ebu’l-Hasan el-Kummî’nin, esbâb-ı nüzûl rivâyetlerini mensubu olduğu İmâmiyye mezhebinin görüşleri çerçevesinde kullandığı ve bu ideolojiyi temellendirmek için imâmet, velâyet, ric‘at, Ehl-i Beyt’in masumiyeti, Hz. Ali’nin fazileti gibi konuları çeşitli âyetlerle ilişkilendirerek açıklamalarda bulunduğunu tespit ettik.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Ebu’l-Hasan el-Kummî, Esbab-ı Nüzûl, Şîâ, Mezhebî Yaklaşım

Kaynakça

• Abbâs el-Kummî, Şeyh Abbâs b. Muhammed. el-Kunâ ve’l-Elkâb. 3 Cilt. Tahran: Mektebetu’s-Sadr, ts.
• Abdulazîz Muhammed Nûr Velî. Şîa ve Tarihi Rivâyetler. çev. Mücahit Yüksel. Ankara: Ankara Okulu, 2014.
• Âga Büzürg-i Tahrânî, Muhammed Muhsin b. Alî b. Muhammed Rızâ. ez-Zerîa ilâ tesânîfi’ş-Şîa. 17 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım., 1983.
• Albayrak, Hâlis. Tefsir Usûlü. İstanbul: Şule Yayınları, 5. Basım., 2016.
• Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-. Lisânü’l-Mîzân. Mektebetü’l- Matbûâti’l-İsâmiyye, ts.
• Ayâzî, Seyyid Muhammed Alî. el-Müfessirûn Hayâtuhum ve Menhecuhum. Tahran: Vizâratu’s-Sekâfeti ve’l-İrşâdi’l-İslâmî, 1386.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2015.
• Baktır, Mustafa. “İçki”. TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2000.
• Bulut, Halil İbrahim. Dünden Bugüne Siyasî-İtikâdî İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: Ankara Okulu, 1. Basım, 2011.
• Çalışkan, İsmail. Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci. Ankara: Ankara Okulu, 2. Basım, 2012.
• Dâvûdî, Şemsüddîn Muhammed b. Alî b. Ahmed el-Mısrî ed-. Tabakâtu’l-Müfessirîn. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Demircan, Adnan. Hz. Ali’nin Hilâfet Hakkı Meselesinde Gadîr-i Hum Olayı. İstanbul: Beyan, 1996.
• Emîn, İhsân. et-Tefsîr bi’l-Me’sur ve Tatavvuruhu inde’ş-Şîati’l-İmamiyye. Beyrût, 2000.
• Habibov, Aslan. İlk Dönem Şiî Tefsir Anlayışı. Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2007.
• Habibov, Aslan. “İmâmiyye Şîası’nın Tefsir Tarihi ve Günümüze Ulaşan En Eski Şiî Tefsirler”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2008).
• Haklı, Mehmet Yusuf. “Kummî Tefsirinde Nüzûl Sebebi Emeviler Olduğu İddia Edilen Âyetlerin Değerlendirilmesi” 12/25 (2020).
• Hamîdullah, Muhammed. Aziz Kur’an -Çeviri ve Açıklama-. ed. Ahmet Baydar. çev. Abdülaziz Hatip, Mahmut Kanık, ts.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. İstanbul: DİB Yayınları, 3. Basım., 2017.
• Hûî, es-Seyyidu’l-Ekber Ebu’l-Kâsım el-Mevsûî el-. Mu’cemu ricâli’l-hadîs. 24 Cilt. Necef: Mektebetu’l-İmâm el-Hûî, ts.
• Kartaloğlu, Habib. “İmamiyye’de Ahbârî-Usûlî Farklılaşması: Şeyh Saduk ve Şeyh Müfîd Örneği”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/24 (2011), 193-216.
• Kummî, Ebu’l Hasan Ali b. İbrahim el-. Tefsîru’l-Kummî. Kum: Müessesetü’l-İmâmü’l-Mehdî, 1435.
• Kuzudişli, Bekir. “Şia’da Rivayet Olgusunu Şekillendiren Temel Unsurlar”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/1 (2018), 59-92.
• Ma’rife, Muhammed Hadi. et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn fî sevbihi’l-Kaşîb. el- Câmiatü’r-ridâviyye li’l-ulûmi’l-islamiyye, 1. Basım, 1418.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebu’l-Hasan Mukâtil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyaü’t-Türâs, 2002.
• Necâşî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Alî en-. Ricâlu’n-Necâşî. thk. Mûsâ eş-Şebîrî ez-Zincânî. Kum: Muessesetu’n-Neşri’l-İslâmî, 1997.
• Nüveyhız, Âdil. Mu‘cemu’l-Müfessirîn min Sadri’l-İslam hatte’l-Asri’l-Hâdır. Beyrût: Müessesetü Nüveyhid es-Sekâfiyye, 1988.
• Onat, Hasan. “Şîi İmâmiyet Nazariyesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32/1-2 (1992).
• Öz, Mustafa. “Necâşî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 32/475. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Öz, Şaban. “Şîi İnançların Zuhur ve Şekillenmesinde Tarihî Hâdiselerin Rolü”. Diyanet İlmi Dergi 44/3 (2008).
• Öztürk, Mustafa. “Şiî-İmâmî Tefsir Kültürünün Genel Karakteristikleri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3 (2010).
• Sarıkaya, Asım. “Hz. Ebû Bekr’in İslâm Öncesi Hayatı”. Hazreti Ebu Bekir. 9-22. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlük Matbaası, 2019.
• Suiçmez, Yusuf. Şia Hadis Tarihi ve Hz. Muhammed’in Söz ile Fiillerinin Şiî İmamlara Nispeti. İstanbul: Endülüs, 2018.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-. Câmiu’l-beyân an te’vili âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Beyrut: Dâru Hicr, 2001.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan et-. el-Fihristu kütübi’ş-şîa ve usûlihim ve esmâu’l-musannifîn ve eshâbi’l-usûl. thk. Seyyid Abdulazîz et-Tabâtabâî. Kum: Mektebetu’l-Muhakkiki’t-Tabâtabâî, 1. Basım, 1420.
• Yurdagür, Metin. “Ahbâriyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/490-491. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Mîzânü’l-İ’tidâl. Beyrût: Dârü’l Ma’rife, ts.