Fitneler, Büyük Savaşlar ve Kıyamet Alametleriyle İlgili Metinlerin Olaylara Uygulanması: Tefsîr İlkeleri Işığında Eleştirel Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 44, 313 - 345, 31.12.2024

Abduljawad Alhrdan

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1525073

Öz

Metinlerin olaylara indirgenmesi veya uyarlanması, metni anlamaya, olayı anlamaya ve metnin olaya uygulanması prensiplerine bağlıdır. Her üçünde de neredeyse her metin tartışmalıdır ve zaman, mekan, kişiler ve koşullar bakımından genele hamletme ihtimali bulundukça ihtilaf güçlenmektedir. Kimi, umumla kastedilenin aslında husus olduğunu ve bunun sadece bir olayla doğrulanabilir olduğunu ve onsuz doğruluğunun araştırılamayacağını iddia eder, onun doğruluğunu başka bir şey üzerinde araştırma yapma olanağı yoktur der. Kimi ise, olayın tekrar etmesinde ve birinci türden başka olaylara metnin uygulanmasında bir sakınca olmadığını görüşündedir. Zamanımızda, fiten, melahim ve kıyamet alametlerinin metinlerinin olaylara uygulanmasında aşırı ve abartılı bir şekilde delilsiz iddialar yaygınlaşmıştır. Bu iddiaların metinde yer alma ihtimali var. Bunun nedeni, ya nassın delaletine uygunluk veya yakınlık bakımından vakıanın teşhisi hassas değildir veya lafızların delaletleri, durumların karineleri ve tarihin gerçekleri şeklindeki uygulama üçlemesindeki bir kusur veya eksiklikten dolayı olabilir. Bunlardan birincisi vakıaya uygulamayı engelleyebilir, ikincisi redde neden olabilir ve üçüncüsü çürütebilir yahut yalanlayabilir. Yorum kaosunun neden olduğu fitneleri önlemek için bu araştırma aşağıdaki sorulara cevap verme çabası içindedir: 1. Bu metinlerin olaylara uygulanması için gerekli olan temel unsurlar nelerdir? 2.Metinlerin olaya uygulanmasında ne türden hatalar vardır? Bu çalışmada sorulara cevap vermeye çalışarak bu tür nassların tefsiri için birkaç ilke tesbit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Nassın Olaylara Uyarlanması, Kıyamet Alametleri, Fiten ve Melâhim

تنزيل نصوص الفتن والملاحم وأشراط الساعة على الوقائع دراسة نقدية في ضوء أُسُس التَّفسير

Öz

تنزيل النصوص على الوقائع يتوقف على فقه النص وفقه الواقع وفقه إسقاط النص على الواقعة، وهذه الثلاثة لا يكاد يخلو نص من النزاع فيها، ويقوى الخلاف عند احتمال النص للعموم في الزمان والمكان والأشخاص والأحوال، فمن قائلٍ هذا عموم أريد به الخصوص فلا يصدق إلا بواقعة واحدة، ولا مجال للبحث عن صدقه بغيرها، وثمة من يذهب إلى أنه لا مانع من تكرار الوقوع وانطباق النص على واقعة بل وقائع أخرى من جنس الأولى. وفي هذا العصر انتشرت دعاوى بلا بيِّنات تبالغ وتغالي في تنزيل نصوصِ الفتن والملاحم وأَمارات الساعة، فبعض ما قيل قد يحتمله النص وقد يأباه؛ إمَّا لأنَّ تشخيص الواقعة لم يبلغ من الدقة مبلغًا يطابِق أو يقارِب دلالة النص وسياقه، وإمَّا لخللٍ أو قصورٍ في فهم ثلاثيَّةِ التنزيل: دلالاتِ الألفاظ، وقرائنِ الأحوال، ووقائعِ التاريخ، فالأولى قد تمنع هذا التنزيل، والثانيةُ ربما تردُّه، والثالثةُ قد تفنِّدُه أو تُكذِّبُه. ولِدرءِ الفتن الناجمة عن فوضى التأويل حاول البحثُ الإجابةَ عن هذين السؤالين: 1_ ما الأسس اللازمة لتأويل هذه النصوص وتنزيلها على الوقائع؟ 2-ما أوجه الخطأ في هذا الضرب من التنزيل؟ ولدى البحث عن جواب لهذه الأسئلة استنتجت الدراسة عدة أسس لتفسير مثل هذه النصوص.

Anahtar Kelimeler

التفسير, تنزيل النص على الواقعة, علامات الساعة, الفتن, الملاحم

Applying The Texts Of Temptations, Wars, And Signs Of The Day Of Resurrection To İncidents: A Critical Research İn light Of The Rules Of İnterpretation

Öz

The interpretation of the verses of the Qur’an and the hadiths of the Messenger that talk about the future depends on three stages: the first stage is a correct understanding of the text of the the verses of the Qur’an or hadiths, the second stage is an accurate, objective and neutral understanding of the incident, and the third stage is the correct understanding of linking the incident to the verses of the Qur’an or hadith of the Prophet. Difference is possible and occurs at each of these three stages and in every verse or hadith related to these issues. In this era, claims spread that greatly exaggerate the connection between events, verses, and prophetic hadiths, and errors occurred in the interpretation of verses of the Qur’an and hadiths that spoke about the future. To solve this problem, this study attempted to answer the following questions: 1_What are the necessary foundations for interpreting these texts? 2-What is the error in this type of linking verses and hadiths to events? In this study, by trying to answer the questions, a few principles have been determined for the interpretation of such texts.

Anahtar Kelimeler

Interpretation of the Quran, Contextual adaptation of texts, Signs of the Day of Resurrection, Tribulations, eschatological wars

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût v. dğr. 45. Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-risale, 1374/1954.
• Bilgin, İsmail. Medine müdafaası: çöl kaplanı Fahrettin Paşa. İstanbu: timaş yayın evi, 2006.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (Ṣaḥîḥ-i Buḫârî). thk. Muhammed Züheyr Nasir. 9. Cilt. Beyrut: Dâru Tavk'in-Necât, 1422/2002.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. 4. Cilt. Beyrüt: El-Mektebetü'l-Asriye, ts.
• Hatip, Abdülkerim Yunus. et-Tefsîru'l- Kurâni Lil'kurân. Kahire: Dâru'l-Fikri'l-Arabî, ts.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân el-Heysemî. Mecmaʿu’z-zevâʾid ve menbaʿu’l-fevâʾid. thk. Hüsamettin el- Kudsî. 10. Cilt. Kahire : Mektebetü'l-Kudsi, 1414/ 1994.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhibidin El-Hatip ve Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 13. Cilt. Beyrut: Darü'l-Ma'rife, 1392/1973.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî. Kitâbü’l-ʿİber ve dîvânü’l-mübtedeʾ ve’l-ḫaber fî eyyâmi’l-ʿArab ve’l-ʿAcem ve’l-Berber ve men-âs̱arahüm min-ẕevi’s-sulṭâni’l-ekber(Tarih İbn Haldûn). thk. Halil şahade. 8. Cilt. Beyrüt: Darü'l-Fikr, 2. Basım, 1408/1988.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Ṣaḥîḥu İbn Ḥibbân (ale’t-teḳāsîm ve’l-envâ). thk. Şuayb el-Arnaût. 18. Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-risale, 1988.
• İbn Hüseyin, Abdullah. Müzekkirati, Kahire: Müesset'ü Hindavî, 2012.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. En Nihaye Fil Fiten Vel Melahim. thk. Muhammed Ahmed Abdülaziz. 2. Cilt. Beyrüt: Daru'I-Cil, 1408/1988.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. El-bidâye ve’n-nihâye. thk. Ali Şiri. 14. Cilt. Beyrüt: Dar-ı İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1408/1988.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Mecmuatü'r-resail ve'l-mesail. 3. Cilt. thk. Muhammed Reşid Riza. Kahire: lecne'tü-Türâsi'l-Arabî, ts.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Mecmûu'l-Fetava, Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım. 35. Cilt. Medine: Matbaatü Melik Fahd, 1416/1995.
• Kannevcî, Muhammed Sıddîk Hasan Han el-Kannevcî, ebcedü’l-ulûm, Beyrut: Dar İbn Hazm, 1423/2002.
• Mâlik b. Enes. el-Muvaṭṭa, thk. Muhammed Mustafa el-A'zamî. 8. Cilt. Abu Dabi: Müessesetü Zayed b. Sultân Âli. Nehyân, 1425/2004.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî el-Münâvî el-Haddâdî. Feyżü’l-ḳadîr şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr. 6. Cilt. Kahire: el-Mektebetu't-Ticariyye el-Kubra, 1356/1938.
• Müslim b. Haccâc, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (Ṣaḥîḥ-i Müslim), thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5. Cilt. Beyrüt: Dar-ı İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1374/1954.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-Nevevî. el-Minhâc fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim b. el-Ḥaccâc. 9. Cilt. Beyrut: Dar-ı İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 2. Basım, 1392/1973.
• Sakkâf, Alevi b. Abdulkadir. Ehâdîs el-Fiten ve'l-Melâhim ve Eşrât es-Saat el-Muteallika bi'ş-Şâm -Suriye- "Diraseh Şeriyyeh Vâkııyyeh". Zahran: El-Dürer esseniyye, 1435/2104.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî eş-Şâtıbî el-Gırnâtî. el-Muvâfaḳāt, thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. 7. Cilt. Kahire: Dâru İbn 'Affân, 1417/1997.
• Şihrî, Zâhir b. Muhammed b. Saîd. Mevkıf Ehli Sünnet ve'l Cemâat Min Tenzîl Nusus el-Fiten ve Eşrât es-Saat Ale'l Havadis "es-Süfyanî Unmüzecen". Mekke: Daru taybe el-hazraa, 1441/2020.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî et-Tahâvî. El-akīdetü’t-tahâviyye (Beyânü ʿaḳīdeti Ehli’s-sünne ve’l-cemâʿa’). Beyrut: Dar İbn Hazm, 1416/1995.
• Uceyrî, Abdullah b. Salih. Meâlim ve Menêrat fi Tenzîl Ehâdîs el-Fiten ve'l-Melâhim ve Eşrât es-Saat Ale'l Vakâi ve'l Ehdês. zahran: El-Dürer esseniyye, 1433/ 2012.
• zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâ. 25. Cilt. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1427/1988.