Hadislere Göre Namazda Kıraat ve Hz. Peygamber'in (s.) Kıraati

Yıl 2024, Sayı: 44, 124 - 149, 31.12.2024

Sinan Erdim

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1536626

Öz

Namaz kılınırken kıraat edilip edilmeyeceği veya nasıl ve ne kadar edileceği ile ilgili kaynaklarımızda farklı görüşler ve rivâyetler nakledilmiştir. Bu bağlamda makalede namazda kıraatin Hz. Peygamber döneminden itibaren izini sürmeyi ve bazı sorulara cevaplar bulmayı amaçlamaktayız. Örneğin risâletin başlangıcından itibaren aynı kıraat şekli mi söz konusudur? Yani önce Fâtihâ sûresi ardından da bir sûre mi okunurdu? Ya da süreç içerisinde okuma şeklinde farklılıklar söz konusu olmuş mudur? Yani İslâmiyetin değişik kabileler ve milletler arasında yayılması kıraat hususunda bazı fetvâlara ve tedbirlere sebebiyet vermiş midir? Cevabını aradığımız bir başka husus ise Hz. Peygamber’in düzenli bir şekilde namazda Fâtiha sûresini okuyup okumadığıdır. Bu araştırmada Hz. Peygamber’den ve sahâbeden ve yer yer de tâbiînden gelen rivâyetlerinden hareketle bu sürecin izi sürülmeye çalışılarak bu soruların cevaplar aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadîs, Hz. Peygamber, Namaz, Kıraât, Fâtiha.

According to Hadiths Qiraat in Prayer and the Prophet's Qiraat

Öz

Different opinions and narrations have been reported in our sources about whether, how and how much qiraat should be performed during prayer. In this context, we aim to trace the Qiraat in prayer from the time of the Prophet and find answers to some questions. For example, is it the same form of qiraat from the beginning of the Prophethood? In other words, was the Surah al-Fatiha recited first, followed by another surah? Is there a discrepancy in the reading process? In other words, did the spread of Islam among different tribes and nations lead to some fatwas and measures in the matter of qiraat? Another issue that we are looking for an answer to is whether the Prophet regularly recited the Surah al-Fatiha in prayer. In this study, we will try to find answers to these questions by trying to trace this process based on the narrations of the Prophet and the Companions and sometimes the tabiin.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Prophet, Prayer, Qiraat, al-Fatiha

Kaynakça

• Abdürrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekir Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef, thk. Habîburrahmân el-A’zamî. Beyrut: el-Mektebû’l-İslamî, 1403.
• Ahmed b. Muhammed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-‘İlel ve ma‘rifetü’r-ricâl. Riyâd: Dâru’l-Hânî, 2001.
• Alâî, Ebû Saîd Halîl b. Keykeldî. Câmiu’t-tahsîl fî ahkâmi’l-merâsîl. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1986.
• Ali b. Ca'd, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Ca’d b. Ubeyd. Müsned. Beyrut: Müessesetü Nâdir, 1990.
• ’Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ. Nuhabü’l-efkâr fî tenkîhi Mebâni’l-ahbâr. Katar: Vizâretu’l-Evkâf, 2008.
• ’Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ. ‘Umdetu’l-kârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân b. Halef b. Sa‘d et-Tücîbî. et-Taʿdîl ve’t-tecrîh li-men harrece lehü’l-Buhârî fi’l-Câmiʿi’s-sahîh. Riyâd: Dâru’l-Livâ, 1986.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. el-Medhal ilâ ilmi’s-sünen. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2017.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. Mekke: Mektebetü Dâri’l-Bâz, 1994.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Ma’rifetü’s-sünen ve’l-âsâr. Beyrut: Dâru Kuteybe, 1991.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmi‘u’s-sahîh, thk. Mustafa Dîb el-Boğa. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Kırâetu halfe’l-imâm, 1980.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. el-‘İlelü’l-vâride fî ehâdîŝi’n-nebeviyye. Riyâd: Dâru Taybe, 1985.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. Sünen. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1966.
• Dârimî, Ebû Saîd Osman b. Saîd. Târîhu Osman b. Said ed-Dârimî an Ebî Zekeriyya Yahyâ b. Maîn fî Ta’d’ili’r-ruvât ve tecrîhihim. Beyrut: Dâru’l-Me’mûn, 1400.
• Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. Beyrut: Kahire: Dâru’l-Fikr, 1988.
• Ebû Yusuf, Ebû Yûsuf Ya‘kûb b. İbrâhîm b. Habîb el-Kûfî. el-Âsâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Medhal ilâ kitâbi’l-İklîl. İskenderiyye: Dâru’d-Da’ve, 1404.
• Halil, Mahmud Muhammed. Mevsûatu akvâli’l-imâm Ahmed b. Hanbel fî ricâli’l-hadis ve ilelihi. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1997.
• Huveynî, Ebû İshâk. Neslu’n-nubâl mi mu’cemi’r-ricâl. Mısır: Dâru İbn Abbas, 2012.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. et-Takyîd ve’l-îzâh şerhu mukaddimeti İbni’s-Salâh. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1969.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. el-İstizkâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. et-Temhîd lima fi’l-Muvatta mine’l-me‘ânî ve’l-esânîd. Fas: Vizâretu’-Umûmi’l-Evkâf, 1387.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh ed-Dımaşkî. Târîhu medîneti Dımeşk. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemaluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Cevzî. et-Tahkîk fî ehâdîsi’l-hilâf. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerh ve’t-ta‘dîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1952.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-’İlel. Metâbiu’l-Humeydî: Riyâd, 2006.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullâh b. Muhammed b. Ebî Şeybe el-Kûfî. el-Kitâbü’l-musannef‎. thk. Kemal Yûsuf el-Hût. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullâh b. Muhammed b. Ebî Şeybe el-Kûfî. Musannef‎. thk. Ebû Habîb Nâsır b. Abdilazîz. Riyâd: Dâru Künûzi İşbilîyâ, 2015.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Hacer. en-Nüket alâ kitâbi İbn Salâh. Medine: İmâdetü’’l-Bahs, 1984.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Hacer. Fethu’l-bâri fî şerhi’l-Câmi’i’s-sahîh li’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Hacer. Takrîbü’t-tehzîb. Suriye: Dâru’r-Reşîd, 1986.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Hacer. Ta‘rîfu ehli’t-takdîs bi merâtibi’l-mevsûfîn bi’t-tedlîs. Ummân: Mektebetu’l-Menâr, 1983.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Hacer. Tehzîbü’t-tehzîb. Hindistan: Matbaatü Dâireti’l-Meârif, 1326.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. Kahire: Müessesetü Kurtuba, ts.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavût ve Adil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Irâkî, Ebu Zur‘a Ahmed b Abdurrahim b. el-Hüseyin el-Mısrî. Tuhfetu’t-tahsîl fî zikri ruvâti’l-merâsîl. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb. ’İlâmu’l-muvakki’în. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünen. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1987.
• İbn Ma’în, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ma‘în b. Avn el-Mürrî el-Bağdâdî. Ma’rifetü’r-ricâl an Yahyâ b. Ma’în rivâyetü İbn Muhrîz. Şam: Mecmaü’l-Lüğati’l-Arabiyye, 1985.
• İbn Receb el-Hanbelî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Hanbelî. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Kâhire: Dâru’l-Harameyn, 1996.
• Îbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbrahim en-Nuhhâs. el-Câmi li ulûmi’l-imâm Ahmed. Mısır: Dâru’l-Fellâh, 2009.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed. et-Tecrîd li’l-Kudûrî. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2006.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Âmir el-Asbahî. Muvatta bi rivâyeti Yahyâ el-Leysî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1985.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâs, ts.
• Müzenî, Ebû İbrâhîm İsmâîl b. Yahyâ b. İsmâîl. es-Sünenü’l-me’sûra. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1406.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünen. Halep: Mektebü’l-Matbûât, 1986.
• Selâvî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Halid en-Nâsırî. el-İstiksâ li ahbâri duveli’l-mağribi’l-aksâ. Fas: ed-Dâru'l-Beyzâ, ts.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad. el-Âsâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad. el-Asl. Karaçi; İdâretü’l-Kur’ân, ts.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad. el-Hücce alâ ehli’l-Medîne. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1403.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Mısrî. Şerhu meâni’l-âsâr. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1994.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Mısrî. Şerhu müşkili’l-âsâr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre Yezîd. el-’İlelü’l-kebîr. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1409.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre Yezîd. Sünen. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî: ts.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Esbâbu nuzûli’l-Kur’ân. Dammâm: Dâru'l-Islâh, 1992.
• Yahyâ b. Abdullâh, Yahyâ b. Abdullâh eş-Şehrî. “Turuku Enes b. Mâlik fi’l-besmeleti fi’s-salâti ve’l-kelâm alâ ilelihi ve beyâni mâ fî elfâzihi min ihtlâf”. Mecelettü’t-Turâsu’n-Nebevî 1-2/7-8 (1442), 79-161.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târîhu’l-İslâm ve vefiyyâtu’l-meşâhîr ve’l-a’lâm. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1993.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed. el-Kâşif fi ma’rifeti men lehu rivâyetün fi’l-kütübi’s-sitte. Cidde: Dâru’l-kıble, 1992.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed. el-Muğnî fi’d-duafâ. Suriye: Dâru'l-Meârif, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed. Mîzânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1963.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedruddîn Muhammed b. Abdillah. en-Nüket alâ mukaddimeti İbni’s-Salâh. Riyâd: Advâu’s-Selef, 1998.