The Relationship between Deism and Secular Life in Youth: Findings and Suggestions on the Transformation of Belief in God

Yıl 2025, Sayı: 45, 68 - 86, 30.06.2025

Yakup Hafızoğlu

Öz

Deism emerged during the Enlightenment and took shape as a system of thought that accepted the existence of God but rejected traditional religious dogmas and authorities. Deism, which was particularly influential in Europe and America in the 17th and 18th centuries, was supported by the scientific developments and rationalist-centered schools of thought of the period, and paved the way for the critical questioning of classical religious teachings. In this context, deist thought positioned human reason as the center of solution for all problems and, by rejecting God's influence on the world, emphasized a human-centered worldview. In this understanding, where God withdrew from worldly affairs, the space vacated by religious authority was filled with humanist and secular values. The connection between deism and secularism is clearly observed in the fact that both approaches limit religious authority and center human reason. While secularism distances religion from social life, deism accepts God as a creative being but rejects his active interventionist role. This situation accelerated the development of science and technology during the Enlightenment period, but caused the spiritual dimension of man to be ignored. In the modern period, scientific and technological advances provided individuals with a comfortable life while at the same time directing people to a pleasure-based and secular lifestyle. This study examines deism and secular life tendencies observed among today's youth. In the study, the relationship between deism and the secular understanding of life was particularly emphasized and the effects on young people's belief in God and their worldview were discussed within the framework of this relationship. The study considers the increase in deist tendencies among young people as a theological problem and investigates the reasons for these tendencies stemming from the secular lifestyle. The main purpose of this study is to reveal the effects of the secular understanding of life that weaken young people's belief in God or lead to deist tendencies and to offer suggestions for solving these problems. Although there are numerous independent studies on deism and secularism exist in the literature, it is observed that existing research often addresses the issue in a singular framework, focusing either on deism or on secularism. In this context, this study aims to overcome this deficiency and develop solutions to prevent deist tendencies in young people. The study is based on literature review and field research. First, the historical background of deism and secularism is examined, followed by the effects of these two phenomena on young people today. As a result of the research, it is recommended that religious education be restructured to prevent deist tendencies in young people, curricula be created that accurately discuss the relationship between secularism, deism and religion, and social activities be organized that instill a sense of responsibility in young people.

Anahtar Kelimeler

Kalam , God , Deism , Secularism , Youth

Gençlerde Deizm ve Seküler Yaşam İlişkisi: Tanrı İnancının Dönüşümüne Dair Tespitler ve Öneriler

Öz

Deizm, Aydınlanma döneminde ortaya çıkan ve Tanrı’nın varlığını kabul etmekle birlikte, geleneksel dini dogmaları ve otoriteleri reddeden bir düşünce sistemi olarak şekillenmiştir. Özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa ve Amerika’da etkili olan deizm, dönemin bilimsel gelişmeleri ve akılcılık merkezli düşünce akımlarıyla desteklenmiş, klasik dini öğretilerin eleştirel bir yaklaşımla sorgulanmasına zemin hazırlamıştır. Bu bağlamda deist düşünce, insan aklını tüm sorunların çözüm merkezi olarak konumlandırmış ve Tanrı’nın dünya üzerindeki etkinliğini reddederek, insan merkezli bir dünya görüşünü öne çıkarmıştır. Tanrı’nın dünya işlerinden el çektiği bu anlayışta, dini otoritenin boşalttığı alan, hümanist ve seküler değerlerle doldurulmuştur. Deizm ile sekülerizm arasındaki bağlantı, her iki yaklaşımın da dini otoriteyi sınırlayıcı ve insan aklını merkeze alıcı niteliğinde açıkça gözlemlenmektedir. Sekülerizm, dini toplumsal hayattan uzaklaştırırken, deizm Tanrı’yı yaratıcı bir varlık olarak kabul etmekle birlikte, onun aktif müdahaleci rolünü reddetmiştir. Bu durum, Aydınlanma dönemi boyunca bilimin ve teknolojinin gelişimine ivme kazandırmış, ancak insanın manevi boyutunun göz ardı edilmesine neden olmuştur. Modern dönemde ise bilimsel ve teknolojik ilerlemeler, bireylere konforlu bir yaşam sunarken, aynı zamanda insanı haz temelli ve seküler bir yaşam biçimine yönlendirmiştir. Deizm, bu tarihsel süreç içerisinde, sekülerizmle birlikte modern toplumların dini otoritelerden bağımsız birey ve toplum anlayışının temellerinden biri olarak önemli bir konum kazanmıştır. Bu çalışma, günümüz gençleri arasında gözlemlenen deizm ve seküler yaşam eğilimlerini incelemektedir. Çalışmada, özellikle deizmin, seküler hayat anlayışıyla ilişkisi üzerinde durulmuş ve bu ilişki çerçevesinde gençlerin Tanrı inancı ile dünya görüşleri üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Çalışma, gençlerde deist eğilimlerin artışını kelâmî bir sorun olarak ele almakta ve bu eğilimlerin seküler yaşam tarzından kaynaklanan nedenlerini araştırmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, gençlerin Tanrı inancını zayıflatan veya deist eğilimlere yol açan seküler yaşam anlayışının etkilerini ortaya koymak ve bu sorunları çözmeye yönelik öneriler sunmaktır. Literatürde deizm ve sekülerizm üzerine birçok bağımsız çalışma bulunmakla birlikte mevcut bazı çalışmaların konuyu ya deizm ya da sekülerizm bağlamında tekil olarak ele aldığı görülmektedir. Bu bağlamda çalışma, bu eksikliği gidermeyi ve gençlerde görülen deist eğilimlerin önlenmesine yönelik çözüm önerileri geliştirmeyi hedeflemektedir. Çalışma, literatür taraması ve alan araştırmalarını incelemeye dayanmaktadır. İlk olarak, deizm ve sekülerizmin tarihsel arka planı incelenmiş, ardından bu iki olgunun günümüzde gençler üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Araştırma sonucunda, gençlerdeki deist eğilimlerin önlenmesi için dini eğitimin yeniden yapılandırılması, sekülerizm, deizm ve din arasındaki ilişkiyi doğru bir şekilde tartışan müfredatların oluşturulması ve gençlere sorumluluk bilinci kazandıran sosyal etkinlikler yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kelâm , Tanrı , Deizm , Sekülerizm , Genç

Kaynakça

• Ay, Mahmut. “Tanrı Tasavvurlarının Politik Tasarımlara Yansıması”. Kelam Araştırmaları Dergisi 6/2 (2009), 0-68. https://doi.org/10.18317/kader.19430
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı, 2010.
• Baloğlu, Adnan Bülent. Postmodern Çağda Kadim Sorular. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2022.
• Baloğlu, Adnan Bülent. Son Hurafe Deizm. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2022.
• Barrett, William. İrrasyonel İnsan: Varoluşçuluk Üzerine Bir İnceleme. çev. Salih Özer. İstanbul: Hece Yayınları, 2003.
• Berger, Peter L. The Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion. New York: Open Road Integrated Media, 2011.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefi Doktrinler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 1980.
• Can, Burhaneddin. “Dindarlık ve Dünyevileşme”. Eskiyeni Düşünce Dergisi 13 (2009), 70-83.
• Çalışkan, Sacide. Z Kuşağında Deizm Algısı ve Deistliğe Yönelten Sosyolojik Faktörler. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Dorman, Emre. Deizm ve Eleştirisi: Tarihsel ve Teolojik Bir Yaklaşım. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Dorman, Emre. Modern Bilim: Tanrı Var. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2011.
• Elmessiri, Abdulvahab M. “Daha Kapsamlı ve Açıklayıcı Bir Sekülarizm Paradigmasına Doğru: Modernite, İçkinlik ve Çözülme İlişkisi Üzerine Bir Çalışma”. çev. Metin Eker. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 3 (1997), 55-92.
• Er, Filiz. Ontolojinin Dini Tasavvurların İçeriğine Etkisi (Doğal Teoloji). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Er, Nurhibe Büşra. 18-29 Yaş Grubunda Kendilerini ‘Deist’ Olarak Tanımlayan Gençlerin Deizm Algısı. Ankara: Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Erdem, Hüsameddin. “Deizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/109-111. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Erdem, Ömer Faruk. Bir Müslüman Deizm ve Ateizm’e Nasıl Bakmalı? ed. Yasin Aktay - Mahmut Hakkı Akın. İstanbul: Beyan Yayınları, 2022.
• Ergin, Yunus. İslam İnanç Esasları Açısından Deizm Eleştirisi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Fadıloğlu, Çiçek. “Gençlik ve Sorunları”. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 5/2 (1989), 69-79.
• Goldmann, Lucien. Aydınlanma Felsefesi. çev. Emre Arslan. Ankara: Doruk Yayınları, 1999.
• Hakkı, İzmirli İsmail. İslam Dini ve Tabii Din. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1998.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2003.
• Harman, Vezir. “Kelâm İlminin Deizm Eleştirisi Bağlamında Akıl ve Âlem Tasavvuru”. Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2017), 13-51.
• İsmail, Ekinci. “Sekülerleşme ve Din”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/1 (2018), 320-337.
• Koç, Gülten. Lise Öğrencilerinin Deizm Algısına Dair Sosyolojik Bir Araştırma-Başakşehir Örneği-. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Korlaelçi, Murtaza. “Deizm–Ateizm Tartışmaları ve Günümüze Yansımaları”. Felsefe Dünyası Dergisi 68 (2018), 5-23.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed el-. Kitâbü’t-Tevḥîd Tercümesi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 2002.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed el-. Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdi Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Menküç, Dilek. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Görüşleri Işığında Liselerde Deizm Düşüncesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Öztaş, Mehmet. Deizm ve Dini Hayat. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Özten, Ersan. “Teizm ve Deizm Açısından Vahye Olan İhtiyaç”. Din Karşıtı Çağdaş Akımlar ve Deizm, 243-266.
• Sezen, Melikşah. “Deizm Derken Ne Demek Istiyoruz?” Yeni Vuslat 223 (2020), 3-5.
• Şimşek, Seher. Ortaöğretim Öğrencileri Arasında Yaygınlaşan Ateizm ve Deizm Düşüncesini Önlemede Din Eğitiminin Önemi. Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Tekin, Mustafa. Kutsal Sekülarizm. İstanbul: Açılım Kitap Yayınevi, 2011.
• Wilson, Bryan R. “Secularization”. Encyclopedia of Religion. ed. Lindsay Jones. 8/8214-8220. New York: Thomson Gale, 2005.
• Wood, Allen W. “Deism”. Encyclopedia of Religion. ed. Lindsay Jones. C. 4. New York: Thomson Gale, 2005.
• Yentürk vd., Nurhan. Türkiye’de Gençlik Çalışması ve Politikaları. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• “Medeniyet Vakfı Hoşgeldiniz”. Erişim 12 Temmuz 2024. https://www.medeniyetvakfi.org/vakif/istanbul/subelerimiz/istanbul/deizm-ve-sekulerizm-arasinda-genclik