TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİNİN TEMEL DİNAMİKLERİ VE STRATEJİK İTTİFAK BOYUTU

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 133 - 156, 28.12.2019

Zehra Doğan

Öz

Türkiye-Amerika Birleşik Devleri (ABD) ilişkileri Soğuk Savaş
döneminde güvenlik odaklı bir müttefiklik ilişkisi olarak gelişmiştir. Soğuk
Savaş sonrası dönemde ise iki ülke ilişkileri klasik müttefikliğin ötesine
taşınmaya çalışılmıştır. Ne var ki özellikle ABD’nin bir müttefik olarak
Türkiye’ye bakışı başta olmak üzere Ortadoğu merkezli sorunlar ve Türkiye’nin
kendi ulusal çıkarını öncelediği dış politika konuları ilişkilerin öne
sürüldüğü gibi “stratejik ittifak” boyutuna gelmesini ya da gelse bile bu
boyutun derinleşmesini engellemiştir. Bu savlar ışığında kaleme alınan bu
makale iki ülke ilişkilerinin “stratejik ittifak” boyutunu sorgulamaktadır ve
Türk-Amerikan ilişkilerinin doğasının anlaşılmasına bir katkı sağlamayı
amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, ABD, Ortadoğu, stratejik ittifak

Kaynakça

• Abcnews (2010), “Analysis: Iran's Nuke Deal Irritates Washington”, https://abcnews.go.com/International/analysis-irans-nuclear- deal- turkey-brazil/story?id=10681106, erişim tarihi: 21.10.2019.
• Abramowitz, Morton (2001), “Amerika’nın Türkiye Politikasının Belirlenmesi Sürecinde Karşılaşılan Güçlükler”, (ed). Morton Abramowitz, Türkiye’nin Dönüşümü ve Amerikan Politikası, Liberte Yayınları, Birinci Basım, Ankara, 2001.
• Anadolu Ajansı (2019), “European Council notes Turkey-US agreementhttps://www.aa.com.tr/en/politics/european- council-n otes-turkey-us- agreement/1618001, erişim tarihi: 23.10.2019.
• Anadolu Ajansı, (2019), “Operation Peace Spring starts in Syria: Erdogan”, https://www.aa.com.tr/en/operation- peace- spring/operation-peace-spring-starts-in-n- syria- erdogan/1607147, erişim tarihi: 23.10.2019.
• Arıboğan, Deniz Ülke (2004). “Güvenliksiz Barıştan, Barışsız Güvenliğe”, (Der.) Toktamış Ateş, Kartalın Kanat Sesleri ABD Dış Politikasında Yeni Yönelimler ve Dünya, Ümit Yayıncılık, Birinci Baskı, Ankara.
• Aybet, Gülnur, (2012) “The Evolution of NATO’s Three Phases and Turkey’s Transatlantic Relationship,” Perceptions, cilt. 17, no. 1, ss.19-36.Bağcı, Hüseyin (1998), “Türk Dış Politikası: Genel Bir Bakış”, (Der) İhsan Dağı, Türk Dış Politikasında Gelenek ve Değişim, Siyasal Kitabevi, Birinci Baskı, Ankara, ss.
• Bennhold, Katrin (2009), “Leaders of Turkey and Israel Clash at Davos Panel”,https://www.nytimes.com/2009/01/30/wo rld/europe/3 0clash.html?mtrref=www.google .com&gwh=B448D34077978EF5D64BD5A2BCE48C6F&gw t=pay&assetType=REG IWALL, erişim tarihi: 21.10. 2019.
• Best, Antony; Hanjımakı, Jussı; Maıolo Joseprf; Schulze Kırsten (2012), (çev) Taciser Ulaş Belge, 20.Yüzyılın Uluslararası Tarihi, Siyasal Kitabevi, Ankara,
• Bostanoğlu, Burcu (2008), Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası, İmge Kitabevi, 2.Baskı.
• Brzezinski, Zbigniev (1997), The Grand Chessboard: American Primacy and its Geostrategic Imperatives, New York.
• CBSNEWS (2019), “U.S. imposes new sanctions on Turkey over Syria offensive”, https://www.cbsnews.com/news/sanctions- on- turkey- trump-imposes-new-sanctions- over-kurdish-offensive- in- northern-syria-2019-10-14/, erişim tarihi: 22.10.2019.
• Chase, Robert, Hill, Emily ve Kennedy, Paul (1999), Eksen Ülkeler Gelişen Dünya’da ABD Politikasının Yeni Hatları, Sabah Kitapları, İstanbul.
• CCN International (2003), “Turkey rejects U.S. troop proposal” https://edition.cnn.com/2003/WORLD/meast/03/01/sprj .irq.main/, erişim Tarihi: 26.10.2019.
• Çandar, Cengiz (2001), “Türklerin Amerika’ya Bakışından Örnekler ve Amerika’nın Türkiye Politikası,(ed). Morton Abramowitz, Türkiye’nin Dönüşümü ve Amerikan Politikası, Liberte Yayınları, Birinci Basım, Ankara, 2001, ss
• Daily Sabah, (2016), “Turkish military launches Operation Euphrates Shield to clear Daesh from northern Syria”, https://www.dailysabah.com/war-on terror/2016/08/24/turkish- military-launches-operation- euphrates-shield-to-clear-daesh- from-northern- syria,erişim tarihi: 23.10.2019.
• Daily Sabah (2016), “Clinton supports arming PYD, considers them 'best partners'”, https://www.dailysabah.com/mideast/2016/10/11/clinto n- supports-arming-pyd- considers-them-best-partners, erişim tarihi: 23.10.2019
• Daily Sabah (2017), “US prosecutors use discredited FETÖ evidence to charge Zarrab”, https://www.dailysabah.com/diplomacy/2017/11/20/us- prosecutors-use- discredited-feto-evidence-to-charge- zarrab, erişim tarihi: 26.10.2019
• Deutsche Welle (2016), “Turkey formally requests extradition of US-based cleric Gulen”, https://www.dw.com/en/turkey-formally-requests- extradition-of-us-based- cleric-gulen/a-19496515, erişim tarihi: 23.10.2019.
• Doğan, Zehra (2011), Stratejik Oraklıktan Model Ortaklığa Türk-Amerikan İlişkileri ve Ortadoğu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi SBE, Ankara.
• Erhan, Çağrı (2010), Türk Dış Politikasının Güncel Sorunları, İmaj Yayınevi, Ankara,
• Finkelstein, Norman (2014),“What Happened on the Mavi Marmara? An Analysis of the Turkey Commission Report”, Turkish Journal Of Middle Eastern Studies , Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, ,ss.31- 53.
• Fukuyama, Francis (2006), Neo-Conların Sonu Yol Ayrımındaki Amerika, Profil Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul.
• Gözen, Ramazan (2009) İmparatorluktan Küresel Aktörlüğe Türkiye’nin Dış Politikası, Palme Yayıncılık, Birinci Baskı, Ankara.
• Greenberg, David (2016), “Syria Will Stain Obama’s Legacy Forever”,ForeıgnPolicy,://foreignpolicy.com/2016.12.29/ obama-never-understood-how-history- works/, erişim tarihi: 23.10.2019.
• Hale, William (2003), (çev) Petek Demir, Türk Dış Politikası 1774-2000, Mozaik Yayınları, İstanbul.
• Hurriyet Daily News (2018), “Turkey launches ‘Olive Branch Operation’ against ‘PKK threat in Syria”, http://www.hurriyetdailynews.com/turkey-launches- major-land- operation-into-ypg-militants-in-syrias-afrin- 126031, erişim tarihi: 23.10.2019.
• Köni, Hasan (2007), Amerika’nın Uluslararası Politikası, Ekim Yayınevi, Birinci Basım, İstanbul.
• Kut, Şule (2002), “1990’larda Türk Dış Politikasının Anahatları”, (Der) Barry Rubin ve Kemal Kirişçi, G ünümüzde Türkiye’nin Dış Politikası, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, ss.
• Lefebre, Maxime (2005), (çev) İsmail Yerguz, Amerikan Dış Politikası, İletişim Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul.
• Nagourne, Adam (2008),“ObamaWinsElection”,https://www.nyt imes.com/2008.11.05/us/politics/05campaign.html?mtrre f=www.google.co m.tr& gwh=006B3F3F68DDEA6 072F4F44B06AEE9C3&gwt=pay&assetType=REGIWALL, erişim tarihi: 21.10.2019.
• NBCNews (2016), “2008: A Look Back at President Barack Obama Historic Election”, https://www.nbcnews.com/slideshow/2008- look-back- president-barack-obama-s- historic-election- n678256, erişim tarihi: 21.10.2019.
• Nye, Joseph S, ve Welch, David A. (2003), Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak, (çev.) Renan Akman, Türkiye iş Bankası Kültür Yayınları, Üçüncü Baskı, İstanbul,
• Oran, Baskın (ed) (2009), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt1-2, İletişim Yayınları, 14.Baskı, İstanbul.
• Özdal, Habibe, Dinçer, O. Bahadır, Yeğin, Mehmet (2009), Mülakatlarla Türk Dış Politikası, USAK Yayınları, Ankara.
• Parris, Mark R (2009), “Prospect for the US-Turkish Relations in the Obama Era,”, https://www.brookings.edu/on-the- record/prospect-for-u-s-turkish-relations-in-the- obama-era/, erişim tarihi: 21.10.2019
• Reuters (2010), “Turkey, Brazil brokering Iran nuclear deal”, https://www.reuters.com/article/us-iran-nuclear- sanctions/turkey-brazil-brokering-iran-nuclear- deal- idUSTRE63T4QC20100430, erişim tarihi: 21.10.2019,
• Reuters (2010). “Obama security doctrine stresses diplomacy”, https://www.reuters.com/article/us-security- obama/obama- security-doctrine-stresses- diplomacy- idUSTRE64P62320100527, erişim tarihi: 23.10.2019.
• Rotberg, Robert I. (2003),“Failed States, Collapsed States, Weak States: Causes and Indicators”, State Failure and State Weakness in a Time of Terror, Brookings Institution Press, World Peace Foundation, Cambridge, Mass, Washington, D.C.
• Rubin, Barry ve Kirişçi, Kemal (der) (2002), Günümüzde Türkiye’nin Dış Politikası, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• Sander, Oral (2006), Türkiye’nin Dış Politikası, İmge Kitabevi, 3. Baskı, Ankara.
• Sönmezoğlu, Faruk (2005), Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, Filiz Kitabevi, 4.baskı, İstanbul.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmi İnternet Sitesi (2019), “There is no place for terrorist organizations such as the PKK/YPG in the futureof Syria”, https://www.tccb.gov.tr/en/news/542/112246/-t here-is- no- , erişim tarihi: 23.10.2019
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi (2019), “An Informative Note of the Ministry of Foreign Affairs on the Failed Coup Attempt”, http://www.mfa.gov.tr/an- informative note-of-the- ministry-of-foreign-affairs-on- the- failed-coup- attempt.en.mfa, erişim tarihi: 23.10.2019
• T.C. Milli Savunma Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi (2019), “S-400 Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sisteminin İntikali”, https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/2782019- 67028, erişim tarihi:22.10.2019.
• The Guardian (2009), “Recep Erdogan storms out of Davos after clash with Israeli president over Gaza”, https://www.theguardian.com/world/2009/jan/30/turkis h- prime-minister-gaza-davos, erişim tarihi: 21.10.2019.
• The Guardian (2010), “Israeli attack on Gaza flotilla sparks international outrage”, https://www.theguardian.com/world/2010/may/31/isra eli- attacks-gaza-flotilla-activists, erişimtarihi: 21.10.3019.
• The Guardian (2014), “US drops weapons and ammunition to help Kurdish fighters in Kobani”, ,https://www.theguardian.com/world/2014/oct /20/turkey-iraqi-kurds- kobani-isis-fighters-us-air- drops-arms, erişim tarihi: 23.10.2019.
• The Guardian (2019), “Congress to launch sanctions on Turkey as Trump measures deemed ineffective”, https://www.theguardian.com/world/2019/oct/15/turke y- syria-congress-trump-sanctions, erişim tarihi: 22.10.2019.
• The Washington Post (2016), “Donald Trump is elected president of the United States”, https://www.washingtonpost.com/lifestyle/kidspost/don ald- trump-is-elected- president-of-the-united- states/2016/11/09/58046db4-a684-11e6-ba59- a7d93165c6d4_story.html, erişim tarihi: 26.10.2019.
• The White House Office of the Press Secretary (2009), “Remarks By President Obama To The Turkish Parliament”, https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press- office/remarks-president-obama-turkish-parliament, Erişim Tarihi: 23.10.2019.
• US Department of State (2019), “CAATSA Section 231(e) Defense and Intelligence Sectors of the Government of the Russian Federation,”, https://www.state.gov/caatsa- section-231d- defense-and-intelligence-sectors-of- the-government- of- the-russian-federation/, erişim tarihi: 23.10.2019.
• US Department of Justice,“Turkish Bank Charged in Manhattan Federal Court for Its Participation in a Multibillion-Dollar Iranian Sanctions Evasion Scheme”, https://www.justice.gov/opa/pr/turkish-bank-charged-manhattan- federal-court-its-participation-multibillion-dollar-iranian, erişim tarihi: 27.10.2019.
• Uslu, Nasuh (2006), Türk Dış Politikası Yol Ayrımında Soğuk Savaş Sonrası Yeni Sorunlar, Yeni İmkânlar ve Yeni Arayışlar, Anka Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul.
• Ülsever, Cüneyt (2005), “Camp David Ruhuna Göre Stratejik Ortaklığa Neden İhtiyaç Var?”, Hürriyet Gazetesi.
• Walker, Joshua W. (2010), “The United States and Turkey: Can They Agree to Disagree?”, Middle East Brief, Crown Center Middle East Studies, no:46.