Küçük Armenia Krallığı'nın Kuzeybatısı: Antiochia ad Taurum

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 1, 305 - 324, 21.04.2019

Said Mübin Çalış

https://doi.org/10.33437/ksusbd.457924

Öz

Küçük Asya'nın doğusunda Persler ve Urartulara bağlı yaşadığı bilinen Ermeni toplumu; M.Ö. VIII. yüzyılda başlayan İskit - Kimmer  istilası sonrasında Küçük Asya'nın doğusunda oluşan siyasi boşluktan faydalanarak "Ermeni Krallığı" adı altında bir bağımsız devlet meydana getirmişlerdir. M.Ö. 188 yılındaki Apamea Barışı'yla Ön Asya'daki Seleukos egemenliği yıkılmış, Roma İmparatorları Ön Asya'daki yerli krallıkları doğudaki Parthlara karşı siyasi hegemonyasının devamı için desteklemişlerdir. Bu dönemde Roma'nın doğu politikasında önemli bir Roma destekçisi olarak görülen Ermeni Krallığı; M.Ö. II. yüzyıl sonunda askeri ve politik yönden güçlenmiş, Büyük ve Küçük Ermeni Krallığı olmak üzere iki ayrı siyasi teşkilatlanma halinde idare edilmeye başlanmıştır. Roma; Küçük Asya'daki hakimiyeti üzerinde önemli bir engel olarak gördüğü Pontos Kralı VI. Mithridates ile uğraşırken Ermeni Kralı II.Tigranes ise bu durumdan faydalanarak ülkesinin sınırlarını Suriye'den Kuzeybatı İran'a kadar genişletmiştir. II. Tigranes döneminde en parlak zamanını yaşayan Ermeni Krallığı; Antiochia ad Taurum (Maraş) ve çevresine M.Ö. 83 ile M.Ö. 69 yılları arasında hakim olmuş, Küçük Ermeni Krallığı olarak bilinen bölgeye bu kenti dahil etmişlerdir. Bu çalışma; M.Ö. IX. ile M.Ö. I. yüzyıllar arasında Antiochia ad Taurum (Maraş) ve çevresindeki Ermenilerin durumu, özellikle M.Ö. I. yüzyılda meydana gelen Ermenilere bağlı nüfus hareketliliği ve politik gelişmeler hakkında bilgiler vermeyi amaçlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Ermeniler, Maraş, Armenia Krallığı, Antiochia ad Taurum

Kaynakça

• KAYNAKLAR
• Antik Kaynaklar
• Herodotos (2013), Tarih, Çev.: M. Ökmen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Ptolemaios, (1991), Geography, Çev.: E. L. Stevenson, Dover Publication, New York.
• Strabo (1917), Geography, Cilt: 1., Çev.: H. L. Jones, William Heinemann, London.
• Xenophon (1939), Anabasis, Çev.: H. Örs, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• _________(1960), Cyropaedia, Cilt: 1, Çev.: W. Miller, William Heinemann, London.
• Modern Kaynaklar
• Agatangeghos (1976), History of the Armenians, Çev.: R. W. Thomson, State University of New York Press, Albany.
• Aslan, Kevork (1920), Armenia and the Armenians, The Macmillan Company, New York.
• Bournoutian, Georges (2006), A Concise History of Armenian People, Mazda Publishers, California.
• Chahin, Mack (2001), The Kingdom of Armenia, Curzon Press, Surrey.
• Chamih, Michael (1827), History of Armenia, Cilt: 1, Çev.: J. Avdall, Bishop's College Press, Calcutta.
• Bahar, Hasan (1994), "Hititler'den Romalılar'a Kadar İsauria Bölgesi", Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (9-10), ss.219-246.Bosch, Clemens (1943), Helenizm Tarihinin Anahatları, Cilt: 2, Çev.: S. Atlan, Rıza Koşkun Matbaası, İstanbul.
• Çapar, Ömer (1987), "Phrygia ve Demir Devrinde Anadolu Kavimleri", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31(1-2), ss.43-73.De Morgan, Jacques, (1965), The History of the Armenian People, Hairenik, Massachusetts.
• Downey, Glanville (1961), A History of Antioch in Syria, Princeton University Press, Princeton.
• Erzen, Afif (1992), Doğu Anadolu ve Urartular, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Garsoian, Nina (1997), "The Emergence of Armenia", Armenian People from Ancient to Modern Times, Ed.: R., G., Hovannisian, Cilt: 1, St. Martin's Press, New York, ss.37-62.
• Genç, Özlem (2016), "II. Tigranes Döneminde Roma - Armenia İlişkileri", The Journal of Academic Social Science Studies, (45), ss.247-256.Günaltay, Şemseddin (1987), Romalılar Zamanında Kapadokya, Pont ve Artaksiad Krallıkları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Haber, Marc - Mezzavilla, Massimo - Xue, Yali - Comas, David - Gasparini, Paolo - Zalloua, Pierre - Smith, Chris (2015), "Genetic Evidence for an Origin of the Armenians from Bronze Age Mixing of Multiple Populations", European Journal of Human Genetics, 24(6), ss.1-6.
• Hanson, John (2011), "The Urban System of Roman Asia Minor and Wider Urban Connectivity", Settlement, Urbanization and Population, Ed.: A. Bowman, A. Wilson, Oxford University Press, Oxford, ss.229-275.
• Hewsen, Robert (1997), "Geography of Armenia", Armenian People from Ancient to Modern Times, Ed.: R., G., Hovannisian, Cilt: 1, St. Martin's Press, New York, ss.1-17.
• Issaverdens, James (1874), Armenia and the Armenians, Armenian Monastery of St. Lazarus, Venice.
• Kaya, Mehmet A. (2004), "Romalılar, Parthlar ve Armenia Krallığı (İ.Ö. 92 - İ.S. 4)", Tarih İncelemeleri Dergisi, 19(1), ss.73-86.
• Kurt, Mehmet (2009), "Yeni Asur Devleti'nin Kuzey Yayılımı ve Doğu Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası", Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 8(1), ss.1-13.
• Külekçi, Cahit (2014), "Ermeni, Ermenistan ve Ermenilerin Anadolu'ya Göçleri", Yeni Türkiye, (60), ss.1-22.Magie, David (1950), Roman Rule in Asia Minor, Princeton University Press, Princeton.
• Moll, Herman (1712), Atlas Geographus or a Compleat System of Geography Ancient and Modern, John Nutt, London.
• Moses Khorenatsi (1978), History of the Armenians, Çev.: R. W. Thomson, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.
• Newell, Edward T. (1931), "The Küchük Köhne Hoard", Numismatic Notes and Monographs, (46), ss.1-33.
• Özcan, Kevser (2015), "Hellenistik Dönemin Küçük Bir Krallığı: Kommagene", Tarih Okulu , (22), ss.97-118.
• Paul, Stephanie (2014), "Sharing the Civic Sacrifice", Feasting and Polis Instutions, Ed.: F. V. Eijinde, J. Blok, Brill Publishers, Boston, ss.323-339.Payaslian, Simon (2007), The History of Armenia, Palgrave Macmillan, New York.
• Petrosyan, Armen (2007), "The Problem of Identification of the Proto-Armenians", Journal of the Society for Armenian Studies, 16(2), ss.25-66.
• Pinkerton, John (1811), A General Collection of the Best and Most Interesting Voyages and Travels in All Part of the World, Cilt: 10, Longman, London.
• Pococke, Richard (1745), A Description of the East and Some Other Countries, Cilt: 2, W. Bowyer, London.
• Ramsay, William M. (1960), Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası, Çev.: M. Pektaş, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Redgate, Anne E. (2000), The Armenians, Blackwell, Oxford.
• Talbert, Richard, J. A. (2000), Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Cilt: 2, Princeton University Press, Princeton.Tekin, Oğuz (2007), Eski Anadolu ve Trakya, İletişim Yayınları, İstanbul. ___________(2010), "Pers İmparatorluğu'ndan Türk-İslam Egemenliğine Kahramanmaraş'ta Tarih, Kültür ve Para", Dağların Gazeli Maraş, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss.157-183.
• Texier, Charles (2002a), Küçük Asya, Çev.: A. Suat, Cilt: 2, Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara.
• _____________(2002b), Küçük Asya, Çev.: A. Suat, Cilt: 3, Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara.
• Tischler, Nancy M. (2006), All Things in the Bible, Greenwood Press, London.
• Togan, Zeki V. (1986), "Sakalar", V, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, (22), ss.21-24.
• Tolman, Herbert C. (1908), The Behistan Inscription of King Darius, Vanderbilt University, Nashville.
• Tupper, Allen (1896), Armenia: It's Present Crisis and Past History, John Murphy & Company, New York.
• Uras, Esat (1988), The Armenians in History and the Armenian Question, Documentary Publications, İstanbul.
• Ürkmez, Özden (2014), "Eski Çağ'da Maraş ya da Marqašti Germanicia", Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), ss.67-95.
• Weale, Michael - Yepiskoposyan, Levon - Jager, Rolf - Hovhannisyan, Nelli - Khudoyan, Armine - Burbage, Oliver - Bradman, Neil - Thomas, Mark (2001), "Armenian Y Chromosome Haplotypes Reveal Strong Regional Structure Within a Single Ethno-National Group" Human Genetics, 109(6), ss.659-674. Wolski, Josef (1999), The Seleucids The Decline and Fall of Their Empire, Polskiej Akademii Umiejetnosci, Krakow.
• Yıldırım, Ercüment, (2012), "Roma - Parth Mücadelesinde Fırat Nehri'nin Jeopolitik Önemi", Tarihin Peşinde, (7), ss.45-64.
• __________________(2013), "Carrhae Yenilgisi ve Roma'nın Doğu Politikasına Etkileri", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29), ss.261-272.
• İnternet Kaynakları https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~296539~90067920:Tabula-Asiae-IV (06.09.2018)