Osmanlı Arşivinde Mersin Tarihine İlişkin Kaynaklar

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 1, 487 - 518, 30.04.2020

Songül Ulutaş

https://doi.org/10.33437/ksusbd.628539

Öz

Bu çalışmanın amacı, Mersin Tarihine ilişkin Osmanlı Dönemi kaynaklarının tespit edilip değerlendirilmesidir. Bu amaçla Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde tasnif edilmiş ve elektronik kayda geçirilmiş tüm belgeler taranmış ve Mersin ile ilgili olanları tespit edilmiştir. Osmanlı Arşivindeki resmi devlet kayıtlarını içeren belgeler, devletin idari teşkilatının, ekonomik, sosyal ve kültürel yapısının, kurumların işleyişinin ve kurumlar arasındaki hiyerarşik düzenin aydınlatılması bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu genel yapı içerisinde taşra teşkilatlanması ve yerel idari birimler olarak kentlerle de ilgili oldukça zengin veriler mevcuttur. Çalışmanın bir diğer amacı bir kent tarihi çalışmasında kullanılabilecek temel birincil kaynakların ortaya konulmasıdır. Böylece Mersin Kent Tarihi çalışmak isteyen bir araştırmacının Osmanlı Dönemi için hangi birincil kaynaklara bakması gerektiği üzerine yönlendirici bir etki yaratılmak istenmektedir. Mersin Tarihine ilişkin böyle bir çalışmanın olmayışı nedeniyle bu çalışma alana katkı sunacaktır. Çalışmamızda öncelikle Mersin Tarihine ilişkin Osmanlı kaynakları hakkında bilgiler verildikten sonra bu kaynakların ne tür veriler içerdiği anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Kaynakları, Kent Tarihi, Mersin

The Sources On The History Of Mersin In The Ottoman Archive

Öz

The aim of this study is to determine and evaluate the Ottoman period sources regarding history of Mersin. For this purpose, all documents classified in the Presidential Ottoman Archive and electronically recorded were scanned and those related to Mersin were identified. Documents containing official state records in the Ottoman Archive have a great importance for the clarification of the administrative organization of the state, its economic, social and cultural structure, the functioning of the institutions and the hierarchical order between the institutions. Within this general structure, there are very rich data about provincial organizations and cities as local administrative units. Another aim of the study is to reveal the main primary sources that can be used in a city history study. Thus, it is desired to create a guiding effect on which primary sources a researcher who wants to study Mersin urban history should look for during the Ottoman period. Due to the absence of such a study on the History of Mersin, this study will contribute to the field. In our study, first of all, information about Ottoman sources about Mersin history is given and told what kind of data these sources contain.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Resources, Urban History, Mersin

Kaynakça

• Akbayar, Nuri (1985), “Osmanlı Sâlnâmeleri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 1247-1248.
• Akgündüz, Ahmet (1998), Şer’iyye Sicilleri, Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler, Cilt I, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Akpınar, Mahmut (2014), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Hâriciye Nezâreti’nin kuruluşu ve Dış Politikanın Kurumsallaşması”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXIX/1, ss. 59-85.
• Akyıldız, Ali (2003), “Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 28, Ankara, ss. 250-251.
• Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi, (2010), Osmanlı Arşiv Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• Bozkurt, İbrahim (2001), Sâlnâmelerde Mersin, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• Bozkurt, İbrahim (2018), Tanzimat’tan Cumhuriyete Mersin Tarihi, Mersin Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Mersin.
• Braudel, Fernand (2001), Uygarlıkların Grameri, Çeviren: Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Yayınevi, İstanbul.
• Çelik, Şenol (2000), “İçel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 21, İstanbul, ss. 50-55.
• Çetin, Atilla (1979), “Yıldız Arşivi’ne Dair”, Tarih Dergisi/Turkish Journal of History, Sayı XXXII, ss. 563-586.
• Durukan, Murat (2015), Mersin’den Tarsus’a Kilikya Kıyılarındaki Kayıp Kentler, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Findley, Carter Vaughn (1997), “Hâriciye Nezâreti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 16, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 178-180.
• İpşirli, Mehmet (1991), “Bab-ı Ali”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 386-389.
• Kütükoğlu, Mübahat (1997), “Hatt-ı Hümâyûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 16, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 485-487.
• Kütükoğlu, Mübahat (2000), “İrâde-i Seniyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 391-392.
• Kütükoğlu, Mübahat (2006), “Mühimme Defteri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 520-523.
• Oğuz, İbrahim (2005), Mersin Kentinin Kuruluş Öyküsü, Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
• Özel, Oktay ve Çetinsaya, Gökhan (2002). “Türkiye’de Osmanlı Tarihçiliğinin Son Çeyrek Yüzyılı: Bir Bilanço Denemesi”, Toplum ve Bilim Dergisi, Sayı 91, ss. 8-38.
• Palalı, İlhan (2010), “Osmanlı Sâlnâmeleri ve Tarih Araştırmalarındaki Kaynak Olarak Önemi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 23, ss. 1-14.
• Sayar, Ahmet Güner (2005), “Muallim Cevdet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 313-314.
• Sertoğlu, Mithat (1955), Muhteva Bakımından Başvekâlet Arşivi, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara.
• Sönmez, Ali (2007), “Osmanlı Devleti’nde İç Güvenliğin Dönüşümü: Zaptiye Teşkilatı’ndan Jandarma’ya”. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri, Cilt VI. ss. 2855-2864.
• Tekeli, İlhan (1998), “Kent Tarihi Yazımı Üzerine Düşünceler”, Tarih Yazımı Üzerine Düşünmek, Editör: İlhan Tekeli, Dost Kitabevi, Ankara, ss. 148-165.
• Uğur, Yunus, (2010) “Şer’iyye Sicilleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 39, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 8-11.
• Ulutaş, Songül (2012), “Osmanlı Kaynakları ve Tarsus”, The Journal of Academic Social Science Studies, Volume 5 Issue 6, December, ss. 523-534.
• Ünlü, Tülin Selvi (2007), 19.Yüzyılda Mersin’in Kentsel Gelişimi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• Yazıcı, Serkan, “Şark Ticâret Yıllıklarına Göre Üç Devirde İzmit Şehrinde Ticâret”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-III, Kocaeli, ss. 1783-1816.
• Yurtseven, Yılmaz (2002), “Klasik Dönem Osmanlı Mâliye Teşkilatı ve Sistemi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 10, ss. 109-121.
• Yücesoy, Ayşe Aslı (2017), “Şûrây-ı Devlet (1868-1876)”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, ss. 187-216.