Dulkadir Beyliği Akkoyunlu Devleti Münasebetleri

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 1, 211 - 226, 30.04.2020

Samet Alıç

https://doi.org/10.33437/ksusbd.646534

Cited By: 1

Öz

Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılışının ardından
Anadolu coğrafyası, siyasi anlamda parçalandı ve bu coğrafyada birçok siyasi
teşekkülden oluşan yeni bir siyasi düzen zuhur etti. Anadolu’nun bu yeni
siyasal yapısında Elbistan, Maraş ve çevresinde Dulkadir Beyliği tarih
sahnesine çıktı. Bulunduğu coğrafya hasebiyle Anadolu’nun doğusu ile batısı
arasında ve Suriye ile Anadolu arasında kavşak bir noktada yer alan bu beylik
XIV. asrın ikinci çeyreğinden XVI. asrın ilk çeyreğine kadar Anadolu’daki
siyasi ve sosyal tarihe etki etmişlerdir.

Dulkadir Beyliği, Anadolu’nun parçalanmış siyasi
vaziyeti sebebiyle birçok siyasi teşekkülle münasebette bulunmuştur. Bu siyasi
teşekküllerden biri olan Akkoyunlular, Dulkadirlilerin doğu sınırlarındaki
birtakım faaliyetlerin aktörü olmuşlardır. Özellikle Uzun Hasan döneminde
gücünün zirvesine ulaşan Akkoyunlular, bu dönemde Memlûkler ile Osmanlılar
arasındaki nüfuz mücadelesinde zor duruma düşen Dulkadirlilerin doğu
topraklarında Dulkadirliler için önemli bir tehlike haline gelmişlerdir. Bu
süreç Akkoyunluların zayıflamasına kadar devam etmiştir.

Osmanlılar, Memlûkler ve Safevîler gibi güçlü siyasi
teşekküllerin faaliyetleri Dulkadirliler ile Akkoyunlular arasındaki
münasebatın seyrinde etkili olmuştur. Özellikle XVI. asrın hemen başında
bölgede Safevi Devleti’nin zuhuru hem Akkoyunluları hem Dulkadirlileri müşkül
duruma düşürmüştür. Bu dönemdeki Safevi tehlikesi Akkoyunlular ile
Dulkadirlilerin arasındaki münasebetin seyrini değiştirmiştir. Böylece
Dulkadir-Akkoyun ilişkilerinde bir yakınlaşma görülmüştür. Bu yakınlaşma dönemi
çok uzun sürmemiştir. Çünkü iki siyasi teşekkül XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde
dağılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dulkadir, Akkoyunlu, Memlûk, Osmanlı

Relations Between Dulkadir Principality And Aq Qoyunlu Confederation

Öz

After the collapse of Anatolian Seljuk Sultanate, Anatolia region was politically fragmented, thus a new political environment consisting of many small principalities emerged in Anatolia. Dulkadir Principality was established at Elbistan, Maraş and surrounding areas in this new political structure of Anatolia. This principality’s area was located between the east and west of Anatolia and at the crossroads between Syria and Anatolia. Dulkadir Principality influenced political and social history in Anatolia from second quarter XIVth century to first quarter XVIth century.
Dulkadir Principality associated with many political institutions due to the politically fragmented status of Anatolia. Aq Qoyunlu Confederation, which was one of these political institutions, became an actor of some activities on the eastern borders of Dulkadirids. Aq Qoyunlu Confederation reached its strongest period with the rule of Uzun Hasan and became an important threat for the Dulkadirids who were in a difficult position in struggle for superiority between Mamluks and Ottomans. This process continued until weakening of Aq Qoyunlu Confederation.
The activities of powerful political institutions such as Ottomans, Mamluks and Safavids were effective in the aspect of relations between Dulkadirids and Aq Qoyuns. The emergence of Safavid Kingdom in the region adversely affected both Aq Qoyuns and Dulkadirids. The Safavid threat in this period changed the aspect of the relationship between the Aq Qoyuns and Dulkadirids. Thus, a rapprochement was observed in the relations between Dulkadirids and Aq Qoyuns. They were collapsed in the first quarter of the XVIth century.

Anahtar Kelimeler

Dulkadirids, Aq Qoyuns, Mamluk, Ottoman

Kaynakça

• Ağır, Abdullah Mesut (2012), “Memluk Sultanı El-Melik Ez-Zahir Seyfed-Din Çakmak Döneminde Memluk-Dulkadir Münasebetleri (1438-1453)”, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, C.1, Ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar, Kristal Reklam ve Matbaa, İstanbul. Akdağ, Mustafa (1979), Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, C.1-2, Tekin Yay. Ankara.Akyol, Hasan (2004), Akkoyunlu-Karakoyunlu Mücadelesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.Alptekin, Coşkun (1992), “Türkiye Selçukluları”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.8, Çağ Yay. İstanbul.Arifî Paşa (1915), “Elbistan ve Maraş’ta Dulkadir Oğulları Hükümeti”, TOEM, C.V-VII, İstanbul.Aşan, Muhammet Beşir (2012), “Dulkadiroğulları Döneminde Harput”, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, C.1, Ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar, Kristal Reklam ve Matbaa, İstanbul.Baykal, Bekir Sıtkı (1957), “Uzun Hasan’ın Osmanlılara Karşı Katî Mücadeleye Hazırlıkları ve Osmanlı-Akkoyunlu Harbinin Başlaması”, Belleten, XXXI, S.82, TTK, Ankara.Darkot, Besim (1987), “Harput”, İA, C.5, MEB Yay, İstanbul. Demir, Necati (2002), “Hacıemiroğulları Beyliği”, Türkler, c.6, Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.Ebu Bekir-i Tihrani (2014), Kitab-ı Diyarbekriyye, Çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara.Ersan, Mehmet, Alican Mustafa (2014), Türklerin Kayıp Yüzyılı Beylikler Devri Türkiye Tarihi, Timaş Yay, İstanbul.Gezen, Nihal (2014), Ramazanoğulları-Memlûkler Devlet İlişkileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bililer Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.Göğebakan, Göknur (2002), “Doğu Anadolu’nun Osmanlı Hâkimiyetine Giriş”, Türkler, c.9, Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.Gökhan, İlyas (2012a), “Dulkadir Beyliği Hanedanı Mensupları ile Komşu Devlet ve Beylik Hanedan Mensupları Arasında Yapılan Siyasi Evlilikler”, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, C.1, Ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar, Kristal Reklam ve Matbaa, İstanbul. Gökhan, İlyas (2012b), “Maraşlı Meşhur Kadınlar”, Kahramanmaraş Kültürü, Ed. İlyas Gökhan, Mesut Akben, Kemalattin Koç, Kahramanmaraş Kültürü, KSÜ Yay, Kahramanmaraş.Gökhan, İlyas (2015), “Dulkadir Türkmenlerinin Diyarbakır ve Yöresindeki Faaliyetleri”, Dulkadir Beyliği Araştırmaları, Ukde Yay, Kahramanmaraş.Gündüz, Tufan (2008), “Safeviler”, DiA, C.35, TDV, Ankara.Gündüz, Tufan (2015), Kızılbaşlar Tarihi Tarih-i Kızılbaşan, Yeditepe Yay. İstanbul.Halil Edhem (1926), Garbi Anadolu’da Selçukluların Varisleri, Matba-i Amire, İstanbul. Hasan-ı Rumlu (2006), Ahsenü’t-Tevarih, Çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara.İnalcık, Halil (1955), “Mehmed II”, İA, C.7, MEB, İstanbul.Karaca, Behset (2002), “Safevi Devleti’nin Ortaya Çıkışı ve II. Bayezid Dönemi Osmanlı-Safevi İlişkileri”, Türkler, C.9, Ed. Hasan Celal Güzel vd. Yeni Türkiye Yay. Ankara.Karadeniz, Hasan Basri (2008), “Dulkadir Beyliği Tarihine Bir Bakış”, Dulkadir Beyliği Araştırmaları II, Ukde Yay. Kahramanmaraş.Koca, Salim (2015), Anadolu Türk Beylikleri Tarihi, Berikan Yayınevi, 3. Baskı, Ankara.Koç Haydar (2007), Fatih Devrinde Osmanlı-Akkoyunlu İlişkileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.Koyuncuoğlu, Tülay (2004), İbn İyâs’ın Bedai’ez-Zuhur fi Vekâi’ ed-Duhûr Adlı Eserindeki Ramazanoğulları ve Akkoyunlular ile İlgili Kayıtlar, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, İzmir. Minorsky, V. (1955), “Mardin”, İA, C.7, MEB Basımevi, İstanbul.Musalı, Namıq (2012), “Anonim Bir Safevî Müellifinin Gözüyle Dulkadir Beyliğinin Son 20 Yıllık Tarihine Bakış”, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, C.1, Ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar, Kristal Reklam ve Matbaa, İstanbul, 2012. Mustafa Cezar (2011), Mufassal Osmanlı Tarihi, C.1-6, TTK, Ankara.Sümer, Faruk (1976), Safevi Devleti’nin kuruluşunda Anadolu Türkmenlerinin Rolü, Güven Matbaası, Ankara.Sümer, Faruk (1989), “Akkoyunlular”, DİA, C.2, TDV, Ankara.Şükürov, Qiyas (2012), “Şah İsmail ve Dulkadiroğulları”, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, C.1, Ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar, Kristal Reklam ve Matbaa, İstanbul. Uğur, Ahmet (1987), İbn-i Kemal, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. Tekser Ofset, İzmir.Uzunçarşılı, İ. Hakkı (2011a), Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK, Ankara.Uzunçarşılı, İ. Hakkı (2011b), Osmanlı Tarihi, C.2, TTK, Ankara.Ünal, Mehmet Ali (1997), “Harput”, DİA, C.16, TDV, Ankara.Woods, John E (1993), 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular, Milliyet Yay. İstanbul.Yiğit, Fatma Akkuş (2005), Akkoyunlu-Memlûk Münasebetleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.Yinanç, M. Halil (1978), “Akkoyunlular”, İA, C.1, MEB, İstanbul.Yinanç, Refet (1989), Dulkadir Beyliği, TTK, Ankara.Yücel, Yaşar (1991), Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar II, TTK, Ankara.