İlk Dönem Kazakistan Cumhuriyeti’nde Milliyetçilik ve Millî Kimlik (1991-2019)

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 1, 321 - 342, 30.04.2020

Hikmet Demirci

https://doi.org/10.33437/ksusbd.668301

Cited By: 1

Öz

Makalenin konusu, Sovyetler ve bağımsızlık sonrası süreçte Kazaklarda milliyetçilik ve millî kimliğinin değerlendirilmesidir. Milli kimlik konusu, milli kültür, tarih, dil ve benzeri öğelerle direk ilişkili olduğundan, Sovyet sonrası dönemde bağımsız Türk ülkelerinde yaygın olarak tartışılan bir konudur. Bu çalışmada, Kazak kültürünün kendileri için ne ifade ettiği, kimliklerinde kültürlerinin yerinin ne olduğu, nasıl bir gelişim ve değişim sürecinden geçtikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Kimlik, bir insanın ve topluluğun var olması, kendi toplumunu algılaması, aidiyet duygusunu ifade etmektedir. Kazakistan’ın ve Kazak insanının kimliğinin tam olarak anlaşılmasında ülkeye özgü niteliklerin, kültürel özelliklerin ve gelenek-göreneklerin önemli yer tuttuğu anlaşıldı. Kazak kimlik üretimi konusunda, Sovyet döneminin mirasları ve kültürel tortusuna değil, münhasıran geleneksel döneme ait ulusal kimliklerin yeniden inşası için kültürel miraslarına odaklanıldığı, Kazakların bağımsızlık sonrası süreçte kimlik ile aidiyetin ve kültürel mirasın geri alınışına dair davranışın korunmacı bir boyutun oluştuğu görüldü.

Anahtar Kelimeler

Nursultan Nazarbayev, Kazakistan, Kazaklar, Milliyetçilik, Milli Kimlik

The Nationalism and National Identity in the First Period of the Republic of Kazakhstan (1991-1919)

Öz

Nationalism can be defined as a consciousness, political goal or a feeling of belonging to a nation that formed on the basis of at he shared characteristics such as culture, history and language. The identity refers to the existence of a person or community and feeling of national belonging by adopting the values of the society. This article deals with the nationalist policy of Nursultan Nazarbayev (1991-2019) and the role of laws and practices shaped by Turkishness, history, religion, secularism, law, alphabet change, and status of minorities in shaping Kazakh national identity. Nazarbayev’s aim was to create a modern, civilized and independent order by preventing all kinds of ethnic, ideological, religious-sectarian discrimination in state-society and individual relations with the laws and practices enacted. The national identity in Kazakhstan was shaped by the “Kazakhism” at the macro level and by the concept of “Kazakh” that supports nationalism at micro level. The concept of Kazakh not only emphasized history, culture and national development, it was addressed in term of reinforcing minority feelings of loyalty to the state. The commitment to Kazakh Khanate and historical-cultural identity was taken as the basis in the development of national identity in the first period in Kazakhstan.

Anahtar Kelimeler

Nursultan Nazarbayev, Kazakhstan, Kazakhs, Nationalism, National Identity

Kaynakça

• Abdirassova, Gulmira; Kalamkas Kalıbayeva, Gazıza Şoybekova (2017). “Eski Türk Devletçiliğinin Bağımsız Devlet Kurma Felsefesinin Günümüz Kazakistan Politikasına Yansımaları”, Milli Kültür Araştırmaları Dergisi (MİKAD), C.1, S.2, ss.10-17.
• Aitymbetov, Nurken- Toktarov, Ermek- Ormakhanova, Yenlik (2015). “Nation-Building in Kazakhstan: Kazakh and Kazakhstani Identities Controversy”, Bilig, No: 74, pp.1-20.
• Akiner, Shirin (1995). The Formation of Kazakh İdentity, From Tribe to Nation State, Royal İnstitute of İnternational Affairs, London.
• Alakel, Murat (2011). “İlk Dönem Cumhuriyet Türkiyesi Ulus İnşası Sürecinde Milliyetçilik ve Sivil- Etnik İkilimine Dair Teorik Tartışmalar”, Gazi Akademik Bakış, C. 5, S. 9, ss. 1-30.
• Arsal, Sadri, Maksudi (2018). Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Çetin, Servet (2014). Kazakistan Ulus İnşa Sürecinde Türk Dilli Toplulukların Karşılaştırmalı Olarak Diaspora İlişkileri, (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi), T.C. Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Ankara.
• Demirci, Hikmet (2013). Sosyokültürel Değişim Sürecinde Kazak Ailesi ve Çocuk Terbiyesi (Sözlü Tarih Araştırması), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı, Kayseri.
• Ercilasun Kurmangaliyeva, Guljanat (2019). Sovyet Devrindeki Kazakistan’da Tarih Yazıcılığı: Mitler ve Gerçekler, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Fragner, B.G. (2018). “Sovyet Milliyetçiliği: Orta Asya’nın Bağımsız Cumhuriyetlerine Kalan İdeolojik Miras”, Orta Asya ve İslam Dünyasında Kimlik Politikaları, (Der. Willem van Schendel- Erik J. Zürcher), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Gündoğdu, Abdullah- Güler, Cafer (2017). “Kazakistan’ın Bağımsızlığının Tanınma Süreci ve Türk Kamuoyundaki Yankıları”, TAD, C. 36, S.61, ss.75-93.
• Joldoshov, Altynbek (2019). “Kimlik ve Sınır: Orta Asya’da Sınır Sorunları”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C.19, S.2, ss. 303-326.
• Kara, Abdulvahap (2017a). “Kazakistan Cumhuriyeti”, Bağımsızlıklarının 25. Yılında Türk Cumhuriyetleri (Siyasi, Ekonomik ve Kültürel İlişkiler), (Ed.Kara, Abdulvahap, Fahri Solak), Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) Yayınları, İstanbul, ss. 73-131.
• Kara, Abdulvahap (2017b). “Latin Alfabesine Geçiş”, Kazak Eli Dergisi, Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği Yayınları, İstanbul, S.5., ss.27-33.
• Karadağ, Ahmet; Haluk Yaman (2018). “Üç Farklı Milliyetçilik”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, Kış, C. 9., S.2., ss. 84-108.
• Kaya, Ayşe (2012). “SSCB Sonrası Coğrafyada Ulus İnşa Süreci: Kazakistan Örneği”, Alternatif Politika, Kasım, C. 4., S. 3., ss. 354-378.
• Kesici, Özge (2011). “The Dilemma in the Nation-Building Process: The Kazakh or Kazakhstani Nation?”, Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe, Vol: 10, No: 1, pp. 31-58.
• Kılıç, Murat (2007). “Erken Dönem Türk Milliyetçiliğinin Tipolojisi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, S.16, ss.113-140.
• Kuşçu, Işık (2012). “Kazakistan’da Ulus İnşası Sürecinde Etnik Geri Dönüş Göçü Siyaseti ve Etkileri”, Orta Asya’da Siyaset ve Toplum: Demokrasi, Etnisite ve Kimlik, (Ed. Turgut Demirtepe), Usak Yayınları, Ankara, ss. 175-207.
• Musaoğlu, Neziha (2009). “Orta Asya Cumhuriyetlerinde Dil, Ulusal Kimlik ve Demokrasi”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran, C.11, S. 1, ss. 261-273.
• Nazarbayev, Nursultan (2012a). Tarihin Akışında, Redaksiyon: Zafer Kibar, Kazakistan Cumhuriyeti Büyükelçiliği Yayınları, Ankara.
• Nazarbayev, Nursultan (2012b). Kazakistan Yolu, Redaksiyon: Zafer Kibar, Kazakistan Cumhuriyeti Büyükelçiliği Yayınları, Ankara.
• Nazarbayev, Nursultan (2012c). Kritik On Yıl, Redaksiyon: Zafer Kibar, Kazakistan Cumhuriyeti Büyükelçiliği Yayınları, Ankara.
• Nazarbayev, Nursultan (2017). “5. Kazak Kurultayı Konuşması”, Kazakeli Dergisi, S. 5, İstanbul, ss.12-25.
• Nurken Aitymbetov, Ermek Toktarov, Yenlik Ormakhanova (2015). “Nation- Building in Kazakhstan: Kazakh and Kazakhstani Identities Controversy”, Bilig, Summer, No:74, pp. 1-20.
• Osmanova, Usniya Khanym (2019). Sovyet Sonrası Kazakistan’da Etnik Siyasetin Yönetiminde Halk Asamblesi’nin Rolü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İstanbul.
• Schatz, Edward (2000). “The Politics of Multiple Identities: Lineage and Ethnicity in Kazakhstan”, Europe-Asia Studies, Vol: 52, No: 3, pp. 489-506.
• Wimbursh, S. Enders (1986). Sovyet Orta Asyasında Soysuzlaştırma, (Çev. Dr. Yasin Ceylan) , ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği, Ankara.
• Bayer, Yalçın (2014). “Nazarbayev’den Dersler”, https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/yalcin-bayer/nazarbayev-den-dersler-27330325 (25.03.2020).
• https://100kitap.kz/en/event/21 (12.03.2020).
• https://ruh.kz/ru/latyn/ (15.02.2020).
• http://hukukbook.com/kazakistan-cumhuriyeti-anayasasi/ (01.01.2020).
• Raimbekova, Aliia (2018). “Kazakistan’da Güney Kazakistan Eyaletinin Adı Türkistan Eyaleti Olarak Değiştirildi”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kazakistanda-guney-kazakistan-eyaletinin- adi-turkistan-eyaleti-olarak-degistirildi/1179026 (20.03.2020).
• Wood, Colleen (2019). “Meeting the Kazakh Diaspora”, https://thediplomat.com/2019/02/meeting-the-kazakh-diaspora/ (20.03.2020).