İkinci Dünya Savaşı Döneminde Halkevlerinin Halk Eğitimi Üzerindeki Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 3, 1072 - 1086, 31.12.2022

Derya Akın

Öz

Atatürk ile başlayan devrim hareketleri özellikle İkinci Dünya Savaşı’nın etkisini sürdürdüğü dönem içerisinde de devam etmiştir. Devrimin sosyal ve kültürel örgütlenmeye ihtiyacını gidermek, devrimleri halka ulaştırmak ve Atatürk ilkeleri doğrultusunda bütünleşmeyi sağlamak için kurulan halkevleri, İkinci Dünya Savaşı döneminde oldukça önemli bir işleve sahip olmuştur. Bu çalışmada İkinci Dünya Savaşı döneminde ülkemizde yaşanan ekonomik ve toplumsal sıkıntıların gölgesinde halkevlerinin halk eğitimi üzerindeki etkileri ve yürütülen faaliyetler; birinci elden kaynaklar, dönemin süreli yayınları ve kaynak eserler taranarak ortaya konulmuştur. Halkevlerinin İkinci Dünya Savaşı döneminin tüm olumsuzluklarına rağmen halkın eğitiminde ve sosyal ve kültürel gelişiminde etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Halkevleri, Halk Eğitimi, Kültür

Kaynakça

• BCA, Cumhuriyet Halk Partisi, Yer Numarası, 490.01/4.19.3 “Halkevleri Tarafından Çıkarılan Dergilerin isim Listesi)
• BCA, Cumhuriyet Halk Partisi, Yer Numarası, 490.01/4.21.5 ( Halkevleri Tarafından Çıkarılacak Dergilerde Uyulması Gereken Kuralları Gösteren Tamim)
• BCA, Cumhuriyet Halk Partisi, Yer Numarası, 490.1.0/4.19.22. (Halkevleri Kütüphanelerinin Çalışma Şekillerini Gösteren Tamim)
• BCA. Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü. Yer Numarası. 30.1.0.0/11.63.7.
• BCA. Cumhuriyet Halk Partisi, Yer Numarası, 490.1.0/3.15.12.”Bütün Parti ve Halkevlerinin Verimli Çalışmaları”.
• BCA. Cumhuriyet Halk Partisi, Yer Numarası. 490.1.0.0/1063.1080.1(Halkevleri Çalışma Şubeleri Talimatnamesi)
• BCA. Cumhuriyet Halk Partisi. Yer Numarası. 490.01/5.25.1.
• BCA. Cumhuriyet Halk Partisi. Yer Numarası. 490.1.0/1135.141.1.
• BCA. Cumhuriyet Halk Partisi. Yer Numarası. 490.1.0/911.557.1.
• C.H.P. Beşinci Büyük Kurultayı Zabıtları. 29 Mayıs 1939-3 Haziran 1939, Ulus Basımevi, Ankara.
• C.H.P. Halkevleri Talimatnamesi.(1932). Hâkimiyeti Milliye Matbaası. Ankara.
• TBMM Kütüphanesi, Halkevleri 1932-1935, Ankara.
• TBMM Kütüphanesi. (1942) C.H.P Halkevleri ve Halkodaları (1932-1942). Ankara.
• Akşam, “ Bugün Halkevlerinin 8 İnci Yıldönümü Kutlanıyor” (25 Şubat 1940). ss. 1-6.
• Cumhuriyet. “Bugün Parti Kurultayı Ankara’da Açılıyor”,(29 Mayıs 1939) s.9.
• Ülkü Milli Kültür Dergisi. “Halkevlerinin IV. Resim ve Fotoğraf Sergisi”, Cilt:3. Sayı:38. s.12.
• Ülkü Milli Kültür Dergisi, Okuyucularımıza, Yeni Seri Birinci Cilt, 1 Ekim 1941, s.1.
• Cumhuriyet. “Halk Dün Kendi Evini Açtı”, (20 Şubat 1932). s.1.
• Ulus. “Halkevlerinin Altıncı Yıl Dönümü”, (19 Şubat 1938). s. 1.
• Cumhuriyet. “İnegöl Halkevinde Kurslar”, 22 Şubat 1938. s. 5.
• Ulus. “Yozgat’ta Zehirli Gaz Kursu”, (6 Mart1938). s. 5.
• Ulus. “Giresun’da Gaz Kursu”, (21 Mart 1938). s. 5.
• Ulus. “Halkevlerinin Sayısı 367’yi Buluyor”, (19 Şubat 1939). ss. 1-7.
• Cumhuriyet. “Kırıkkalelinde Zehirli Gaz Kursu” (17 Mart 1939). s. 7.
• Anadolu. “Halkevleri Bayramı”, (26 Şubat 1940), ss. 1-3.
• Cumhuriyet. “Halkevlerinin Onuncu Yıldönümü”, (22 Şubat 1942). ss. 1-5.
• Cumhuriyet. “Mutlu Bir Yıl Dönümü”, (21 Şubat 1944). ss. 1-3.
• Cumhuriyet. “Halkevlerinin Yıldönümü”, (26 Şubat 1945). ss. 1-2.
• Ulus, “Yurdun Her Yerinde Konferanslar Verdiriliyor”, (11 Şubat 1941). ss. 1-3.
• Vakit. “Bugün Yurdumuzda 158 Halkevi Daha Açılıyor”, (19 Şubat 1939). s. 1.
• Akşam. “Başvekilimiz Bugün Mühim Bir Nutuk İrad Edecek” (19 Şubat 1939), s. 1.
• Arıkan, Z. (1999). “Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 6(23), 261-280.
• Binbaşıoğlu, C. (2014). "Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi", 2. Baskı, Anı Yayıncılık. Ankara. Birinci Basım, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, Antalya.
• Çavdar, T. (1983). “Halkevleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt:4, İletişim Yayınları. İstanbul. ss. 878-884.
• Çelen, A. (1990). Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri. 1. Baskı, Gündoğan Yayınları. Ankara.
• Çelen, M.K. (2018). Geçmişten Günümüze Tarih Yazımı”, “Tarih İçin Metodoloji", Ed. Ahmet Şimşek. Pegem Akademi Yayıncılık. 2. Baskı. Ankara.
• Giray, H. Ve Vural N. (1939), “Halk Zehirli Gazlara Karşı Kendini ve Başkalarını nasıl koruyabilir?” Manisa Halkevi Yayınları Sayı.4, Yeniyol Basımevi, İzmir.
• Güven, İ. (2018). “Türk Eğitim Tarihi” 7. Baskı. Pegem Yayıncılık. Ankara.
• Kara, A. (2020). Cumhuriyet Dönemi Kültürel ve Sosyal Gelişmemizin Mihenk Taşı Halkevleri (1932-1951), Birinci Baskı, Platanus Publıshing. Ankara.
• Karasar, N. (2020), Bilimsel Araştırma Yöntemler, 36. Baskı, Nobel Yayınevi, Ankara.
• Katoğlu, M. (2018). “Cumhuriyet Türkiye’sinde Eğitim, Kültür, Sanat” Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye (1908-1980) Der, Sina Akşin, 13.Baskı. İstanbul. Cem Yayınları.
• Koçak, C. (2017). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945). Cilt 2, 7. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kuru, H. (1998). “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Sosyo-Kültürel Atılımlar”, İkinci Dünya Harbi ve Türkiye, Altıncı Askeri Tarih Semineri Bildirileri I (20-22 Ekim 1997), Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara. ss. 490-503.
• Malkoç, E. (2010). Bir Aydınlanma Projesi Halkevlerinin Tasfiye Süreci”, Türkoloji Kültürü. Cilt:3, N:6, Yaz 2010, ss.5-17.
• Oral, M. (2006), C.H.P.’nin Ülküsü, C.H.P’nin Kültür Siyasası Açısından Halkevleri Merkez Yayını Ülkü Dergisi,
• Toksoy, N. (2007). Halkevleri Bir Kalkınma Modeli Olarak, Orion Yayın evi. Ankara.
• Torun, E. (2006) “II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de Kültürel Değişimler-İç ve Dış Etkenler-(1945-1960, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, Antalya.
• Turan İ. (2002). “İsmet İnönü Eğitim-Öğretim üzerine”, Türk Eğitim Derneği- İnönü Vakfı, , Ankara.
• Yiğit,A.A.(1992), “İnönü Dönemi Eğitim ve Kültür Politikası”, Boğaziçi İlmi Araştırmalar Serisi:3 Boğaziçi Yayınları. İstanbul.