Yok Olmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Mimari: İzmir-Kiraz-Yağlar Evleri

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 1, 94 - 106, 30.04.2023

Erbil Cömertler Aktuğ

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1135379

Öz

İnsanların barınma ihtiyacını karşılamak amacıyla yaşamın olduğu her yerde karşımıza çıkan ve bölge, iklim, topografya, ihtiyaçlar, maddiyat vb. gibi şartlara bağlı olarak şekillenen konutlar, yapıldıkları dönemin sosyal ve kültürel gelenek, görenek ve yaşayışının yanı sıra mimarisini ve zevklerini de yansıtmaktadırlar. Bu geleneksel evlere Yağlar Mahallesi’nde de rastlanmaktadır. Az sayıda yapının günümüze ulaştığı Yağlar Mahallesi’nde küçük bir avlu etrafında şekillenen evler iki katlıdır. Alt katlar ahır, samanlık, depo işlevlerine ayrılırken üst kat yaşam alanı olarak düzenlenmiştir. Açık dış sofalı plan tipinin hâkim olduğu yaşam alanında odalar sofanın etrafında şekillenmektedir. İç mekânda kapı, dolap ve tavanlarda ahşap süslemeye yer verilmiş evlerin alt katlarında az sayıda ve küçük pencereye yer verilmesine karşılık üst katları çok sayıda pencere ile hareketlendirilmiştir. Alt katları ahşap hatıllı yığma moloz taş üst katları ahşap karkas sistemdeki evler, alaturka kiremitle kaplı kırma çatı ile örtülüdür. Çoğu yıkılmak üzere olan bu evlerin belgelenmesi ve yapılara dikkat çekilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Kiraz, Geleneksel ev, Mimari, Süsleme

Kaynakça

• Aksakal, A. (2013). Kiraz Her Yönüyle Keles’ten Kiraz’a Yolculuk. Kiraz Belediyesi.
• Aksoy, Y. (1992). İzmir Rehberi. İzar- İzmir Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Aktaş Yasa, A. (2016). Seben Geleneksel Konut Mimarisi Üzerine Gözlemler. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 45-70.
• Akyüz Levi, E. ve Taşçı, B., (2016). Küçükavulcuk Köyü Yerleşim Dokusu ve Evleri, Tüba-Ked, (14), 193-207.
• Akyüz Levi, E., (2009). Denizli Aydınlar Köyü Evleri, Tüba-Ked, (7), 165-178.
• Akyüz Levi, E., (2017). Ege’de Kırsal Mimari Araştırmaları: Bayındır Köyleri, Megaron, 12 (3), 365-384. DOI: 10.5505/megaron.2017.12499.
• Bozkurt, S. G., (2013). 19. yy. da Osmanlı Konut Mimarisinde İç Mekan Kurgusunun Safranbolu Evleri Örneğinde İrdelenmesi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 62 (2), 37-70. DOI:10.13140/RG.2.2.20936.93446.
• Canpolat, E. (1992). Kuruluşundan Bizans Dönemi Sonuna Kadar İzmir. İçinde Üç İzmir (ss. 11-32). Yapı Kredi Yayınları.
• Cömertler Aktuğ, E. ve Oğuz, D., (2017, Ekim 15-18). Bolvadin’in Geleneksel Evleri ve Süslemeleri, Bolvadin Araştırmaları 1, Bolvadin, Afyonkarahisar. (ss. 1746-1792).
• Cömertler Aktuğ, E., (2016). Büyük Menderes Havzası Osmanlı Dönemi Geleneksel Konut Mimarisinde Ahşap Süsleme. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Deniz, B., (1992). Manisa Yöresi Köy Ev Mimarisi, Sanat Tarihi Dergisi, 6 (6), 17-50.
• ELDEM, S. H., (1984). Türk Evi - Osmanlı Dönemi, I, Taç Vakfı.
• Goffman, D. (1992). 17. Yüzyıl Öncesi İzmir, İçinde Üç İzmir (ss. 71-83). Yapı Kredi Yayınları.
• Karpuz, H. (1999). Türk Evi, Osmanlı Dönemi, Osmanlı, 10, 450-456.
• Keleş Ocakcan, T. (2017, Aralık 05-06). Milas Çomakdağ Köylerinin Yöresel Mimarisi Üzerine Bir Değerlendirme. Kargir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri, İstanbul. (ss. 1-16).
• Kuban, D. (2017). Türk Ahşap Konut Mimarisi 17. - 19. Yüzyıllar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kuban, D., (1995). Türk Ev Geleneği Üzerine Gözlemler, İçinde Nezih Başgelen (Eds.), Türk ve İslam Sanatı Üzerine Denemeler (ss. 225-240). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Küçük, B. ve Aksakal, N. (2006). Tarihi ve Kültürel Dokusu ile Denizli Evleri, Denizli Belediyesi Kültür Yayınları.
• Küçükerman, Ö. (1973). Anadolu’daki Geleneksel Türk Evinde Mekân Organizasyonu Açısından Odalar, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• Küçükerman, Ö. ve Güner, Ş. (1995). Anadolu Mirasında Türk Evleri, T.C. Kültür Bakanlığı.
• Kürüm, M., (1994). Tire Evleri, Mehmet Şeker (Ed.), İçinde Türk Kültüründe Tire (ss. 141-143). Diyanet Yayınları Vakfı.
• Muratoğlu, T., (2015). Mahalli İdareler Mevzuatında 6360 Sayılı Kanunla Yapılan Değişiklikler, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20 (32), 59-96.
• Simav, M. ve Salman Çevik, N., (2019) Uşak Evlerinin Günümüze Yansıması ve Bireysel Söylemler, GSED, (43), 69-76. DOI: 10.32547/ataunigsed.547462.
• Sözen, M. (2006). Gelenekten Geleceğe Anadolu’da Yaşama Kültürü. Creative Yayıncılık.
• Gören, A. K. (1995). Muğla Evleri. İlgi, (82), 3-9.
• Sözen, M., (2001). Türklerde Ev Kültürü. Doğan Kitap.
• Tazefidan, C. ve Duran, S., (2017, Ekim 15-18). Bolvadin Kentindeki Kültürel Kimliğe Sahip Sivil Mimari Örneği Olan Konak Yapılarının Plan Bakımından Analizi, Bolvadin Araştırmaları 1, Bolvadin, Afyonkarahisar. (ss. 1982-2004).
• Uçar H. ve Uçar, A. (2013). İzmir Kemeraltı Geleneksel Kent Dokusunda Konut Tipleri ve Cephe Tipolojisi, Sanat Tarihi Dergisi, 22 (2), 119-147.
• Uçar, A., (2011, Ekim 19-22). Sandıklı’da Konut Mimarisi, Sandıklı Araştırmaları Sempozyumu, Sandıklı, Afyonkarahisar. (ss. 247-256).
• Üstüntaş, D., Korkut, C. ve Şimşek, M. (1969). Her Yönüyle İzmir İli. Karınca Matbaacılık.
• Yılmaz, F. ve Tekin, S. (2002). İzmir Kent Tarihi, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü - İzmir Büyükşehir Belediyesi.