Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Yaşam Doyum Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 886 - 898, 31.12.2023

Rasim Babahanoğlu , Nisa Gökden Kaya

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1326435

Öz

Engelli çocuğa sahip olmak, bazı olumsuz duygulara neden olarak ebeveynlerin yaşam doyumlarını etkileyebilir. Bu araştırma, engelli çocuğa sahip ebeveynlerin yaşam doyum düzeylerini incelemeyi amaçlamaktadır. Betimsel tarama modelindeki araştırmanın örneklemini 2021-2022 Eğitim-Öğretim yılında, Ankara ili Etimesgut ilçesindeki Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerine devam eden zihinsel, ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma bozukluğu, öğrenme güçlüğü, otizm gibi engel türlerine sahip bireylerin ebeveynleri oluşturmaktadır. Kişisel Bilgi Formu ve Yaşam Doyumu Ölçeği kullanılarak 360 kişiden elde edilen veriler SPSS 20.00 paket programı ile analiz edilmiştir. Katılımcıların yaşam doyum düzeylerinin orta derecenin üstünde olduğu, bazı değişkenlerin yaşam doyum düzeylerini etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda, psikososyal desteğe ihtiyaç duyan engelli çocuğa sahip ebeveynlere, sosyal hizmet ve özel eğitim alanında çalışan profesyoneller tarafından gerekli hizmetlerin sağlanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Engelli, Aile, Yaşam Doyumu, Sosyal Hizmet, Özel Eğitim

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2023). https://www.aile.gov.tr/sss/engelli-ve-yasli-hizmetleri-genel-mudurlugu/engelliler-icin-motorlu-tasit-aliminda-sunulan-hizmet-ve-muafiyetler/
• Akandere, M.; Acar, M. ve Baştuğ, G. (2009). Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip anne ve babaların yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 23-32.
• Akgün, R. ve Gökçearslan Çifci, E. (2010). Engelli çocuğa sahip ailelerde güçlendirme yaklaşımı ve sosyal destek sistemi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 10(1-2),23-36.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2012). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Avşaroğlu, S. ve Akçeşme, F. (2018). Özel gereksinimli çocuğu olan anne babaların iyimserlik ve stresle başa çıkma tutumları. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 2(1), 1-11.
• Avşaroğlu, S., ve Okutan, H. (2018). Zihin engelli çocuğu olan ailelerin yaşam doyumları, iyimserlik ve psikolojik belirti düzeylerinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 59-76.
• Bayram, N. (2012). Veri analizi. Ankara: Siyasal Kitabevi
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel. F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cantwell, J., Muldoon, O. T. ve Gallagher, S. (2014). Social support and mastery influence the association between stres an poor physical health in parents caring for children with developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 35, 2215-2223.
• Dağlı, A. ve Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Electronic Journal of SocialSciences, 15(59), 1250-1262.
• Demir, E., Saatçioğlu, Ö. ve İmrol, F. (2016). Uluslararası Dergilerde Yayımlanan Eğitim Araştırmalarının Normallik Varsayımları Açısından İncelenmesi. Cur. Res. Educ., 2(3), 130-148.
• Demir, G., Özcan, A. ve Kızılırmak, A. (2010). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(4), 53-58.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J. andGriffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of PersonalityAssessment, 49 (1), 71-75.
• Doğan, M. (2016). Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynler ile Sağlıklı Çocuk Sahibi Ebeveynlerin Dinî Başa Çıkma, Umut ve Sabır Düzeylerinin Karşılaştırılması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (8), 3214-3245.
• Gau, S. S. F., Chou, M. C., Chiang, H. L., Lee, J. C., Wong, C. C., Chou, W. J. ve Wu, Y. Y. (2012). Parental adjustment, marital relationship, and family function in families of children with autism. Research in AutismSpectrum Disorders, 6, 263-270.
• Gencer, N. (2021). Sosyal hizmet, maneviyat ve din. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Işıkhan, V. (2005). Engelli çocuğa sahip anne ve babalarda depresyon. Ankara: Şefkat Matbaacılık.
• Işıkhan, V. (2006). Zihinsel engelli çocuğa sahip aileler ve sosyal hizmet. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 6(1), 28–46.
• İçağasıoğlu, A. (2002). Zihinsel özürlüler özel rehabilitasyon merkezleri: verilen hizmetler ve sosyal hizmet uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Jöreskog, K. G., ve Sorbon, D. (1996). Lisrel 8 referenceguide 2. Lincolnwood: Scientific Software International.
• Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan ana babaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu, Ankara Üniversitesi.
• Karaca, M. A. (2021). Ebeveyn eğitim programının erken çocukluk dönemindeki otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin eğitsel yeterliklerine etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Karadağ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadığı güçlükler ile aileden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 315-322.
• Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Karataş, K. (2003). Engellilerin toplumla bütünleşme sorunları, bir sosyal politika yaklaşımı. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(2), 43–55.
• Kahriman, İ.,ve Bayat, M. (2008). Özürlü çocuğa sahip ebeveynlerin yaşadıkları güçlükler ve algıladıkları sosyal destek düzeyleri. Özveri Dergisi, 5(1), 1175-1194.
• Lafçı, D., Öztunç, G., Alparslan, N. (2014). Zihinsel engelli çocukların (mental retardasyonlu çocukların) anne ve babalarının yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 723-735.
• Lindblad, B. M., Rasmussen, B. H., ve Sandman, P. O. (2005). Being invigorated in parenthood: Parents' experiences of being supported by professionals when having a disabledchild, Journal of Pediatric Nursing, 20(4), 288-297.
• Llewellyn, G., McConnell, D., Gething, L., Cant, R. ve Kendig, H. (2010). Health status and coping strategies among older parent-carers of adults with intellectual disabilities in an Australian sample. Research n Developmental Disabilities, 31, 1176-1186.
• Malhotra, S., Khan, W., ve Bhatia, M. S. (2012). Quality of life of parents having children with developmental disabilities. Delhi Psychiatry Journal, 15(1), 171–176.
• McStay, R. L., Trembath, D. ve Dissanayake, C. (2014). Maternal stress and family quality of life in responsetoraising a child with autism: From preschool to adolescence. Research In Developmental Disabilities, 35, 3119-3130.
• Meral, B. F. ve Cavkaytar, A. (2014).Otizmli çocuk ailelerinin aile yaşam kalitesi algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23 (3), 1363-1380.
• Özkan Bardakcı, M. ve Kutluata, B. (2021). Engelli çocuğa sahip olmanın aile yaşamına etkisi: Nitel bir çalışma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(4) , 3742-3765.
• Özşenol, F.,Işıkhan, V., Ünay, B., Aydın, İ. A., Akın, R. ve Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 45(2), 156-164. http://www.scopemed.org/fulltextpdf.php?mno=5058.
• Öztürk, Y. (2012). Engelli çocuğa sahip ailelerin gereksinimlerinin ve aile yükünün belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Palancı, M. (2018). Engelli çocuğa sahip anne babaların aile yılmazlığı, öznel iyi oluş ve evlilik uyumlarının psiko-sosyal yeterlikler ile yordanması. Eğitim ve Bilim, 43(1939), 217-236. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.4384
• Resmi Gazete (2005 Temmuz, 7, Sayı: 25868). Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050707-2.htm.
• Resmi Gazete (25 Ocak 2013). 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşları İle Engelli ve Muhtaç Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Yönetmelik. Resmî Gazete Sayısı: 28539
• Resmi Gazete (3 Mayıs 2013). Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yönelik İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/05/20130503.pdf
• Resmi Gazete (19 Şubat 2014). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/02/20140219-1.htm
• Resmi Gazete (7 Şubat 2014). Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı ve Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmelik. Dayandığı Kanunun Tarihi: 14/7/1965, No : 657
• Sarıkaya, S. (2011). Zihinsel engelli çocuğu olan ebeveynlerin stresle başa çıkma düzeylerinin ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sarı Yıldırım, H. ve Başbakkal, Z. (2008). Zihinsel yetersiz çocuğu olan aileler için aile yükü değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(3), 86-95.
• Sevinç, İ. ve Babahanoğlu, R. (2016). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile yükü değerlendirme durumlarının tükenmişlik düzeylerine etkisi: Konya örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 19(2),109-121.
• Stuttard, L., Beresford, B., Clarke, S., Beecham, J., Todd, S. ve Bromley, J. (2014). Riding therapids: Living with autism or disability - an evaluatin of a parenting support intervention for parents of disabled children. Research in Developmental Disabilities, 35, 2371-2383.
• Turgut, A. Ş. (2020). Sosyal hizmette dezavantajlı/risk altındaki gruplar: Engelliler. Doğan, H. (Ed.).Sosyal hizmette dezavantajlı/risk altındaki gruplar içinde (s.109-138). Ankara: Nika Yayınevi.
• Uz, S., ve Kaya, K. (2018). Otizmli Çocuklara ve Ailelerine Yönelik Damgalama. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 663-683. doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v7i1.1411
• Yavuz, M., ve Gümüşkaya, Ö. (2021). Otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel yetersizliği olanbireylerin ebeveynlerinin yaşam doyumu ve aile yılmazlık düzeylerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(4), 799-825. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.726030
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2007). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yıldırım Doğru, S. (2009). Özel eğitimde kullanılan alternatif programlar (Montessori Yaklaşımı). Türk Bilim Araştırma Vakfı Bilim Dergisi, 2(1), 107-116.