TÜRK–TÜRKMEN KÜLTÜRÜNDE DOĞUMLA İLGİLİ İNANÇLAR, RİTÜELLER VE SÖYLENEN ALKIŞ-DİLEKLER

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 504 - 517, 31.08.2024

Ramazan Çakır

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1133358

Öz

Özet
Anadolu’da ve Türk Dünyası’nın farklı yerlerinde; toprağa tohum saçılırken, hayvancılıkta, yeni bir ev-mülk alımında, sofrada, hasta ve akraba ziyaretinde, ticarette, hayır hasenat yapılırken, tarlada-bahçede çalışırken ve özellikle doğum, düğün ve ölüm gibi geçiş dönemlerinde farklı amaçlar için alkış ve dilekler yaygın olarak kullanılır. Geçiş dönemlerinden biri olan doğumda, çocuğun sağlıklı ve güvenli olarak dünyaya gelmesi ve uzun ömürlü olması için alkış ve dilekler söylenir. Önemli bir eşik olan doğumda yapılan eylemlerin, ritüellerin, söylenen alkışların kökenleri, erken dönem Türk inanç sistemlerine ve mitlerine kadar gitmektedir. Türk-Türkmen kültüründe doğum öncesi ve sonrası çeşitli ritüeller sergilenmiş ve alkışlar söylenmiştir. Alkışlar, toplumun kültürünü, inançlarını yansıtan; özgün, etkileyici, ortamı sakinleştiren, huzur veren kalıp sözlerdir. Bu özlü sözler, şahıs-toplum arasında sağlıklı ve kalıcı bir iletişimin kurulmasını sağlar.
Bu çalışmanın amacı; Türk-Türkmen kültüründe doğum öncesi ve sonrasıyla ilgili oluşmuş inançların, ritüellerin ve söylenilen alkışların kaynaklardan alınarak, kullanım yerlerine göre tasnifi ve örnekleriyle incelenmesidir. Bu çalışmada, doğum ile ilgili inanç, pratik ve uygulamalar; doğum öncesi‖, doğum sırası, isim koyma ve doğum sonrası olmak üzere üç bölümde incelenmiştir. Ayrıca, doğum öncesi ve sonrası söylenen 63 civarındaki alkış-dilek örnekleriyle açıklanmış ve kendi içinde sınıflandırılarak yeni bulgulara ulaşılmış ve çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk-Türkmen kültürü, Doğum, Ritüel, Alkış, Dilek, İnanç

Kaynakça

• Akalın, S. (1972) Türk manileri. İstanbul: Kültür.
• Altun, I. (2004).Kandıra Türkmenlerinde doğum, evlenme ve ölüm. Kocaeli: Yayıncı.
• Amanov, H. (1992). Şir Hudanın pençesi. Aşgabat: Türkmenistan.
• Arslan, A. (2006). Ankara Türkmen köyünde halk inanışları, büyüler, kargışlar, yakarışlar: kavaközü derlemesi. Akademik Bakış E-Dergisi, (10),1-19.
• Artun, E. (2006). Adana Halk Kültürü. Adana: Ulusoy.
• Aşırov Ç. (1988). Eserler. 2. cilt, Aşgabat.
• Boratav, P. N. (2003). 100 Soruda Türk folkloru. İstanbul: Koç Kültür Sanat ve Tanıtım.
• Çakır, R.(2014). Türkmen cenaze törenlerindeki ritüeller ve söylenen alkışlar: (Türkmenistan örneği). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (70), Ankara, 205-227.
• Çakır, R.(2020). Türkmen-Türk düğün törenlerinde söylenen alkış-dileklerin kullanım yerleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 20(2), 467-490 DOI: 10.32449/egetdid.718168.