NECÂTÎ BEY’İN BELGE KIYMETİNDE BİR GAZELİ VE ŞERHİ

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 491 - 503, 31.08.2024

Lütfi Alıcı

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1477257

Öz

XV. asır, klasik Türk şiirinin kurucu üstat şairlerinin yetiştiği asırdır. Bu asır şairlerinden Şeyhî mesnevide, Ahmet Paşa kasidede, Necâtî de gazelde üstat kabul edilmişlerdir. Bunlardan aslen Edirneli olan Necâtî Bey, şiirleriyle Kastamonu’da tanınmıştır. Taşradan payitahta ulaşan şiirleri sayesinde önce sarayda daha sonra da şehzadelerin mahiyetinde divan kâtipliği ve nişancılık rütbesiyle devlet görevinde bulunmuştur. Devlet görevinden ayrıldıktan sonraki hayatını edebî sohbet ve meclislerde geçirmiştir. Necâtî Bey’in günümüze ulaşan tek eseri divanıdır. Şiirlerinde deyim ve atasözünü çok kullanması sebebiyle şair, mesel tarzı söyleyişiyle maruftur. Necâtî’nin şiirlerinin diğer bir hususiyeti sade ve âşıkane olmasıdır. Şairin yer yer hayat birikimine dayalı hikemî bir eda ile yazdığı şiirleri de bulunmaktadır. Bunlardan biri şerhe konu olan “sandılar” redifli gazelidir. Gazelin telif rivayetine göre şair bu gazelini hasta iken, ölümüne yakın aile fertlerine, dostlarına ve şiire veda mahiyetinde yazmıştır. Bir veda ve vasiyet şiiri olan bu gazel sebeb-i telifiyle birlikte edebiyat tarihi ve Necâtî Bey için belge kıymetindedir. Makale, Necâtî Bey’in hayatından izler taşıyan “sandılar” redifli gazelinin klasik tarzda yapılan şerhini konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, Necâtî Bey, sebeb-i telif, sandılar redifli gazel, şerh.

Kaynakça

• Acar, S. (2009). Necati Bey Divanı sözlüğü (Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük). [Yüksek lisans tezi], Selçuk Üniversitesi..
• Akalın, L. S. (1980). Edebiyat terimleri sözlüğü. 5. Baskı. Varlık Yayınları.
• Canım, R. (2018). Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. KTB Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr [Erişim tarihi: 02.02.2024].
• Çavuşoğlu, M. (1971). Necâti Bey Dîvânı’nın tahlili. Millî Eğitim Basımevi.
• Çavuşoğlu, M. (1977). Yahyâ Bey Dîvan tenkitli basım. İÜ Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Aydın Kitabevi.
• Erdoğan, M. (2013). Güzellik unsurlarıyla divan şiirinde sevgili. Kitapevi Yayınları.
• Ersoylu, H. (1981). Cem Sultan’ın Türkçe divanı. Tercüman 1001 Temel Eser.
• http://lugatim.com [Erişim tarihi: 02.02.2024].
• https://kuran.diyanet.gov.tr [Erişim tarihi: 04.01.2024].
• https://sozluk.gov.tr [Erişim tarihi: 02.02.2024].
• Kavruk, H. (2003). Türkçe mesnevilerde sebeb-i te’lif (Eser yazma sebebi). Özserhat Yayıncılık.
• Kaya, B. A. (2013). Necâtî Bey. Îsâ. https://teis.yesevi.edu.tr [Erişim tarihi: 26.04.2024].
• Kılıç, F. (2018). Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-şu’arâ. KTB Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr [Erişim tarihi: 02.03.2024].
• Mengi, M. (1995). Mesîhî dîvânı. AKM Yayınları.
• Mermer, A. (1991). Mezâkî hayatı edebî kişiliği ve divanı’nın tenkitli metni. AKM Yayınları.
• Olgun, İ. & Parmaksızoğlu, İ. (1990). Firdevsî-i Rûmî Kutb-nâme. TTK Yayınları.
• Özkat, M. (2005). Kara Fazlî’nin hayatı eserleri edebî kişiliği ve dîvânı (İnceleme-tenkitli metin). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Özön, M. N. (1987). Osmanlıca Türkçe sözlük. 7. Baskı. Anka Ofset Basımevi.
• Pakalın, M. Z. (1993). Rint. Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. C III. MEB Yayınları.
• Şentürk, A. A. (2009). Osmanlı şiiri antolojisi. 4. Baskı. YKY Yayınları.
• Şentürk, A. A. (2016). Osmanlı şiiri kılavuzu. 1. Baskı. OSEDAM Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1970). Zâtî Divanı gazeller kısmı. I. Cilt. İÜ Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1997). Ahmet Paşa Divanı. Akçağ Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1997). Necati Beg Divanı. MEB Yayınları.
• Tığlı, F. (2006). Bursalı Rahmî Çelebi ve divânı. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Üniversitesi.
• Uzun, M. İ. (2001). Kâbe. Türk edebiyatı”. TDVİA. C 24. TDV Yayınları.
• Ünal, S. (2001). Kâbe. TDVİA. C 24. TDV Yayınları.
• Üstüner, K. (2014). Tasavvuf ve klasik şiirimiz (14. ve 15. yy. divanlarına göre). 2. Baskı. Akçağ Yayınları.
• Yücel, B. (2002). Mahmud Paşa Adnî Divanı. Akçağ Yayınları.