18. Yüzyıl İstanbul’unda Kürk İle İlgili Sözvarlığı

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 518 - 529, 31.08.2024

Nesrin Güllüdağ

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1500327

Öz

Öz
Bir ulusun kültürel kodlarının/kimliğinin belirlenmesindeki en önemli öğe kültürel mirasıdır. Türk milletinin kültürel tarihinde Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar uzanan serüveninde oldukça zengin bir giyim-kuşam kültürüne sahip olduğu bilinmektedir. Kürk, henüz dokumacılığın yaygınlaşmadığı dönemlerde insanın giydiği ilk giysidir. Tarihin eski dönemlerinde para yerine değer olarak kürkün kullanıldığı da bilinmektedir. Osmanlı hanedan mensuplarının kürkü tek başına kullanmalarına ilaveten hazırlanan giysilerde kürklerle süslenmiş/zenginleştirilmiştir. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde 17. yüzyılda İstanbul’daki kürkçü esnafından beş yüz dükkan ve bin kişi olarak bahsetmesi de kürk kullanımının yaygınlığını doğrular niteliktedir.
Bu çalışmanın temel kaynağı İstanbul Kadı Sicilleridir. Kadı sicilleri, yani Osmanlı mahkeme defterleri, Osmanlı araştırmaları bakımından büyük bir önem arz etmektedir. Çalışmada İstanbul Kadı Sicilleri incelenmiş, 18. yüzyıla ait kürk ile ilgili veriler tespit edilmiştir.
Çalışmada, İstanbul Kadı Sicilleri’nden aldığımız bu veriler ışığında 18. yüzyıl İstanbul’unda hangi hayvanların (sincap, kuzu, tilki, kedi, su samuru, kakum, sansar, vaşak, karsak vd.) kürklerinin kullanıldığı, nâfe, çılkafa, nimten, zerdeva, gibi kürk çeşitleri, kürklerin muhafaza edildiği kumaş çeşitliliği (çuka, hatayiye, sandal, diba, çintiyan, üstûfe vd.), bu kumaşlardaki renk tercihi tespit edilmiştir. Ayrıca ait olduğu devrin, iktisadî, kültürel ve sosyal özelliklerini yansıtması yanında kişilerin giyim kuşamdaki tercihleri, zevkleri ve eğilimleri hakkında fikir sahibi olunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kürk, 18. Yüzyıl, Osmanlı, İstanbul, Kürk Sözvarlığı

Etik Beyan

Etik beyana gerek yoktur

Kaynakça

• Aksu Kılıç, L. (2018). 18. Yüzyıl Osmanlı Dünyasında Saraylı Kadın Olmak, Metrûkâtıyla Dört Saraylı Kadının Muhallefâtı, 18. Türk Tarih Kongresi, Cilt 3, Ankara, 783-836.
• Argıt, İpşirli, B. (2015). Osmanlı İstanbul’unda Giyim, Kuşam, Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Toplum, Cilt IV. 241-243.
• Aydın, B.-Tak E. (2015). İstanbul Kadı Sicilleri, Antik Çağdan 21. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay. 450-459.
• Ayhan, F. (2007). Türklerin Giyim Kuşamında Kürk, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 10-15 Eylül Ankara, 189-202.
• Ayverdi, İ. (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Yayınları.
• Bayraktar Tellen, E. (2017). Osmanlı Gayrimüslim Çalışmaları Çerçevesinde İstanbul Kürkçüleri, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2017 Güz (27), 115-137.
• Bozkurt, F. (2013). Osmanlı Dönemi Tereke Defterleri ve Tereke Çalışmaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 11, Sayı 22, 2013, 193-229.
• Çelik, A. (2019). Mevlâna’nın Mesnevî’sinde “Kürk”, “Post” ve “Deri”, Kürk Kitabı, Haz: Emine Gürsoy Naskali, Kitabevi Yay. 241-253.
• Ertaş, F. C.- Şişman, B. (2013). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlı'da Tereke Uygulaması ve Muhasebesi, Sosyo-Ekonomik Yapıya Etkileri, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (4), 197-222.
• Ertürk, V. (2013). Orta Dereceli Bir Osmanlı Memurunun Mal Varlığı: Edirne Bostancıbaşısı Hacı Veliyüddîn B. Habib’in Terekesi, HUMANITAS Sayı 2, Güz, 87-103.
• Faroqhi, S. (2003). 18.Yüzyıl Bursa’sında Zengin Olmak: Debbağ Hacı İbrahim’in Serveti, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, Yapı Kredi Yayınları, 199-216.
• Görünür, L. –Ögel, S. (2006). Osmanlı Kaftanları İle Entarilerinin Farkları Ve Kullanılışları, İTÜ Dergisi/B Sosyal Bilimler, Aralık, Cilt 3, Sayı:1, 59-68.
• Gündüz, M. (2019). B-188 Numaralı Şer‘iyye Siciline Göre 18. Yüzyıl Başlarında Bursa Şehrinde Kadınların Giyim Kuşam Kültürü, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 20, S. 37, 583-608.
• Karaca, F. (2002). “Kürk”, DİA, XXVI, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 568-570.
• Kazancıoğlu, H. (2019). 17. Yüzyıl Mutasavvıflarından Kâdirî Muhyiddîn’in Nasîhatnâmesinde Osmanlı Devlet İşleyişi ve Sosyal Hayat, İMAD, Cilt 4, Sayı 1, 32-67.
• Kılıç, S.-Ceviz Öz N. (2018) Moda Olgusunun Toplumun Sosyo-Kültürel ve İktisadi Yapısına Olumsuz Etkileri Ve Bazı Topluluklarda Uygulanan Kıyafet Kısıtlamaları, 4. Uluslararası Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Sempozyumu, 3-5 Mayıs 2018, 1275-1283.
• Koçu, R. E. (1969). Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları.
• Mandaloğlu, M. (2013). Eski Türklerde Sanayi, Ticaret ve Maliyenin. Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi, İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 129-150.
• Nutku, Ö. (1995). Tarihimizden Kültür Manzaraları, Kabalcı Yayınevi.
• Ocakoğlu, N. (2018). Osmanlı Sarayı Kadın Giysileri Ve Günümüz Giysi Tasarımına Bir Uyarlama, Ulakbilge, Cilt 6, Sayı 30, 1537-1548.
• Oğuz, G. (2018). Giyinmek mi Gösteriş mi? 1720-1722 Yıllarında İstanbul’da Kürk Kullanımı, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, Mart, 114-141.
• Ögel, B. (1991), Türk Kültür Tarihine Giriş, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri Ve Terimleri Ve Sözlüğü II, MEB Yayınları.
• Sadık, M. B. (2015). 15.-18. Yüzyıllarda İstanbul ve Kafkasya İskeleleri Arasında Deniz Ticareti: Tâcirler, Gemiciler, Köylüler, Osmanlı İstanbulu, III. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu, Bildiriler, 25-26 Mayıs 2015, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yay. 53-90.
• Şimşek, E. (2013). 18. yüzyılın Başında Trabzon’da Giyim-Kuşam, (1700–1725), Mavi Atlas, GŞÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, Güz, S. 1, 51-66.
• Tuğluk, M. E. (2018). Kâdirî Muhyiddîn Ve Manzum Nasîhat-Nâmesi, SOBİDER, Yıl 5, Sayı 25, Temmuz, 577-608.