İdeolojik ve Metafor Bağlamda Akademisyen Âşık: Kıraç Ata

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 3, 1246 - 1255, 31.12.2024

Hüseyin Kürşat Türkan , Ayşe Çelik Kan

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1480430

Öz

Toplumsal değişimler; siyasal, sosyal ve ekonomik değişimleri beraberinde getirdiğinden kültürde bundan etkilenmektedir. Kültürün toplumdan bağımsız olmaması bünyesinde barındırdığı birçok unsurun çağa ve olaylara ayak uydurarak değişimini gerekli kılmıştır. Toplumun aynası olan edebi eserlerde bu durum net bir şekilde görülmektedir. Zamanın baskın ideolojik düşünceleri şair ve ozanları da etkileyerek onları dönem olaylarını işleyen şiirler yazmaya sevk etmiştir. Buradan hareketle yazılı ve sözlü unsurlarından şiir, şairin ideolojik yaklaşımlarını doğrudan veya dolaylı olarak okuyan ve dinleyenlere vermektedir. Bu bakımdan şiir, şairin okuyucuların kalbine bir yolculuktur. Şairin düşüncelerini topluma kabul ettirme veya toplumun hissiyatını yansıtma olarak görülen şiir, şairin eylemsel faaliyetidir. Bu yolla kitleleri etkilemekte ve harekete geçmelerini sağlamaktadır.
Âşıklık geleneğinde âşık, halkın yaşantısını, derdini, sevincini ve psikolojisini şiirlerinde işleyerek çağın olaylarını yansıttığı gibi bu olayları gelecek nesillere aktarmaktadır. Çalışmada, Âşık Kıraç Ata’nın ideolojik tutumu ve şiirlerinde metafor kullanımına değinilmiş, şiirlerinde ideolojinin olup olmadığı, metaforun nasıl kullanıldığı irdelenerek verilmeye çalışılmıştır. İlgili çalışma “Âşık Kıraç Ata (Ekrem Kıraç)’nın Hayatı Sanatı ve Şiirleri” (Türkan, 2016) kaynağından alıntılar yapılarak hazırlanmıştır. Çalışmada dokuz şiir ideolojik bir sınıflandırmaya tabi tutularak incelenmiş, konuyu özetleyecek mahiyette dörtlükler kullanılarak aşığın satır aralarına sakladığı anlamlar gün yüzüne çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İdeoloji, Metafor, Şiir, Âşık Kıraç Ata

Kaynakça

• Allardt, E. (1971). Finland: Institutionalized radicalism decline of ideology. Adline Atherton.
• Althusser, L. (2003). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. İthaki Yayınları.
• Bilgin, A. A. (2020). Yunus’un Sözü. Türk Dili, 69 (819), 30-34.
• Çetin, H. (2007). Totaliterizm: İdeolojik kökenleri ve toplumsal inşa araçları. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (1), 16.
• Daşcıoğlu, Y. (2015). Dilin içinde dil, doğanın içinde perde: Şiirde metafor ve imge. Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, 109 (767), 167-173.
• Demir, C. ve Karakaş Yıldırım, Ö. (2019). Türkçede metaforlar ve metaforik anlatımlar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (4), 1085-1096. doi.org/10.32709/akusosbil.599335
• Dursun, Ç. (2001). Tv haberlerinde ideoloji. İmge Yayınları.
• Erdoğan, İ. ve Alemdar, K. (2002). Öteki kuram. Erk Yayınları.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş. Bilim ve Sanat.
• Gramsci, A. (1997). Hapishane defterleri: Felsefe ve politika sorunları, seçmeler. Belge Yayınları.
• Heywood, A. (2006). Siyaset. Liberte Yayınları.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2015). Metaforlar, hayat, anlam ve dil. İthaki Yayınları.
• Mardin, Ş. (2018). Din ve ideoloji. İletişim Yayınları.
• Öztürk, C. (2007). Marksizm’de ideoloji tartışmaları. Sosyoloji Notları. (2), 64-73.
• Turan, O. (1996). Türk cihan hâkimiyeti mefkûresi tarihi. Boğaziçi Yayınları Kültür.
• Türkçe Sözlük (2019). Türk Dil Kurumu Yayınları
• Türk, B. H. (2010). İdeoloji siyaset. Opus Yayınları.
• Türkan, H. K. (2016). Âşık Kıraç Ata (Ekrem Kıraç)’nın hayatı, sanatı ve şiirleri, Kömen Yayınları.