Ev Sözcüğü İle Kurulan Birleşik Sözcükler

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 3, 1214 - 1225, 31.12.2024

Yasemin Çelik

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1541759

Öz

Ev, Köktürkçe eb sözcüğünden gelmektedir. Türkçenin tarihi gelişim süreci içerisinde bu sözcüğün Uygur Türkçesinde ev, Karahanlı Türkçesinde ew, Harezm Türkçesinde ew/ev, Kıpçak ve Çağatay Türkçesinde ev ve Türkiye Türkçesinde ev biçiminde değişime uğrayarak son biçimini aldığı görülmektedir. Eski Türklerde eb “ev” sözcüğünün “büyük ve süslü çadır, çerge” anlamına gelen otağ sözcüğü ile ilişkilendirildiği hatta Orhun Yazıtlarında eb sözcüğünün yazımında (ince) b sesinin bu çadır/ev biçiminde resmedilen bir simgeyle ifade edildiği görülmektedir. Buradan da Eski Türkçe döneminden itibaren ev sözcüğünü genellikle etrafı ve üstü kapalı, korunaklı bir yapıyı karşıladığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesinde ev sözcüğü ile oluşturulan birleşik sözcükler üzerinde durulmuştur. Buna göre Türkçe Sözlük’te beyt/beyit, daire, dar, ev, hane, konak, konut, mekân sözcüğü ile kurulan birleşik yapılar ve bunların “mekân” ve “mekân” anlamı dışındaki kullanımları gösterilmiştir. Bu çalışmayla ev sözcüğü üzerine çalışma yapacak araştırmacılara bir katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Ev, Birleşik Sözcükler, Mekân, Anlam Bilgisi

Kaynakça

• Ata, A. (1998). Nehcü’l-feradis (Uştmahlarınıng açuk yolı-cennetlerin açık yolu) III dizin-sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford.
• Devellioğlu, F. (2003). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. 20. Baskı, Aydın Kitabevi.
• Eckmann, J. (2009). Çağatayca el kitabı. Çeviri: Günay Karaağaç. Kesit Yayınları.
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2018). Kâşgarlı Mahmud dîvânü lûgât-it Türk (giriş-metin-çeviri-notlar-dizin). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü, 2. Baskı. Bizim Büro Basım Evi.
• Ergin, M. (2004). Orhun abideleri. 33. Baskı. Boğaziçi Yayınları. Grönbech, K. (1992). Kuman lehçesi sözlüğü (Codex Cumanicus’un Güncel Türkçe Sözlük dizini). Çeviren: Kemal Aytaç. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü (A-N/O-Z). 2. Baskı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 1 Eylül). Beyt/beyit. https://sozluk.gov.tr.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 1 Eylül). Daire. https://sozluk.gov.tr.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 1 Eylül). Dar. https://sozluk.gov.tr.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 1 Eylül). Ev. https://sozluk.gov.tr.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 1 Eylül). Hane. https://sozluk.gov.tr.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 1 Eylül). Konak. https://sozluk.gov.tr.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 1 Eylül). Konut. https://sozluk.gov.tr.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 1 Eylül). Mekân. https://sozluk.gov.tr.
• Güncel Türkçe Sözlük (2024, 18 Eylül). Birleşik kelime. https://sozluk.gov.tr.
• Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri sözlüğü (1991). 1. Cilt. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der türksprachen, lexica societatis fenno-ugricae XVI. Helsinki.
• Tietze, A. (2016). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı (A-E). 2. Cilt. Hazırlayan: Semih Tezcan. TÜBA Yayınları.
• Yavuzarslan, P. (2010). Şemsettin Sami kamus-ı Türkî. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yazım Kılavuzu (2024, 18 Eylül). Yazım kuralları -bitişik yazılan birleşik kelimeler.https://tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/bitisik-yazilan-birlesik kelimeler.
• Yazım Kılavuzu (2024, 18 Eylül). Yazım kuralları-ayrı yazılan birleşik kelimeler.https://tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/ayri-yazilan-birlesikkelimeler.