Memlûkler dönemi astronomisinin en önemli isimlerinden İbnü'ş-Şatır astronomide teorikten uygulamaya kadar aletler tasarlamış ve çeşitli eserler ortaya koymuş Orta Çağ’ın ünlü İslam bilim adamlarındandır. XIV. yy.da yaşayan İbnü'ş-Şatır, ömrünün büyük bir kısmını Şam'da geçirmiştir. Emevi Camii'nde muvakkit olarak görev yapmış, Güneş’in, Ay’ın, yıldızların ve gezegenlerin konumlarına dair astronomik hesaplamalar için kullanılan parametreleri tablolayan İslami bir astronomi kitabı olan zîcler hazırlamış, güneş saatlerinin düzeltilmesinde yüksek bilimsel değere sahip astronomi teorilerini geliştirmiştir. Usturlaplar ve güneş saatleri hakkındaki kitapları, Orta Doğu’da, Osmanlı İmparatorluğu'nda ve diğer İslam ülkelerinde yüzyıllarca en önemli kaynak olarak kullanılmıştır. Aritmetik, geometri ve astronomi üzerine pek çok eser yazmış olmasına rağmen bunların çoğu günümüze kadar ulaşamamıştır. İbnü'ş-Şatır'ın astronomi aletlerinin yapımı ve tamamlanmasından başka, Batlamyus'un modellerine yeni değişiklikler getirdiği gezegen teorisi olmuştur. Kitabında yer alan gözlem ve modellere dayanarak Batlamyus'un teorilerinin çoğunu açıklayıp eleştirirken, Batlamyus sistemini temel alarak gök cisimlerinin seyrini reddetmiş ve teorisini kanıtlayacak gerekçeler sunmuştur. İbnü’ş-Şatır, Batlamyus’un hatalarını düzeltmiş, gökbilimcilerin uzun süre kafasını karıştıran "Merkür" ve "Ay"ın yörüngelerini belirlemiştir. İbnü'ş-Şatır’ın astronomi tarihindeki en önemli katkısı gezegen modellerinde kendisinden yüz yıl sonra gelecek olan Kopernik tarafından ortaya konan modellerle benzerlik göstermesidir. Kopernik’in ünlü "Gök Cisimlerinin Dönmesi" kitabında gezegenlerin eliptik çizimlerinin İbnü’ş-Şatır'ın çizimleriyle büyük benzerlik göstermesi son yıllarda Kopernik’e atfedilen Güneş merkezli teorinin İbnü'ş-Şatır’ın çalışmalarından aldığı görüşünün kabul görmesini sağlamıştır.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Tarihi Coğrafya |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Erken Görünüm Tarihi | 31 Ağustos 2025 |
Yayımlanma Tarihi | 31 Ağustos 2025 |
Gönderilme Tarihi | 4 Haziran 2024 |
Kabul Tarihi | 31 Ağustos 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 22 Sayı: 2 |
KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi ULAKBİM-TR Dizin tarafından dizinlenen hakemli ve bilimsel bir dergidir.