Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Avrupa Rönesans’ına İlham Veren Gökbilimci: İbnü'ş-Şatır

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 2, 1139 - 1151, 31.08.2025
https://doi.org/10.33437/ksusbd.1495566

Öz

Memlûkler dönemi astronomisinin en önemli isimlerinden İbnü'ş-Şatır astronomide teorikten uygulamaya kadar aletler tasarlamış ve çeşitli eserler ortaya koymuş Orta Çağ’ın ünlü İslam bilim adamlarındandır. XIV. yy.da yaşayan İbnü'ş-Şatır, ömrünün büyük bir kısmını Şam'da geçirmiştir. Emevi Camii'nde muvakkit olarak görev yapmış, Güneş’in, Ay’ın, yıldızların ve gezegenlerin konumlarına dair astronomik hesaplamalar için kullanılan parametreleri tablolayan İslami bir astronomi kitabı olan zîcler hazırlamış, güneş saatlerinin düzeltilmesinde yüksek bilimsel değere sahip astronomi teorilerini geliştirmiştir. Usturlaplar ve güneş saatleri hakkındaki kitapları, Orta Doğu’da, Osmanlı İmparatorluğu'nda ve diğer İslam ülkelerinde yüzyıllarca en önemli kaynak olarak kullanılmıştır. Aritmetik, geometri ve astronomi üzerine pek çok eser yazmış olmasına rağmen bunların çoğu günümüze kadar ulaşamamıştır. İbnü'ş-Şatır'ın astronomi aletlerinin yapımı ve tamamlanmasından başka, Batlamyus'un modellerine yeni değişiklikler getirdiği gezegen teorisi olmuştur. Kitabında yer alan gözlem ve modellere dayanarak Batlamyus'un teorilerinin çoğunu açıklayıp eleştirirken, Batlamyus sistemini temel alarak gök cisimlerinin seyrini reddetmiş ve teorisini kanıtlayacak gerekçeler sunmuştur. İbnü’ş-Şatır, Batlamyus’un hatalarını düzeltmiş, gökbilimcilerin uzun süre kafasını karıştıran "Merkür" ve "Ay"ın yörüngelerini belirlemiştir. İbnü'ş-Şatır’ın astronomi tarihindeki en önemli katkısı gezegen modellerinde kendisinden yüz yıl sonra gelecek olan Kopernik tarafından ortaya konan modellerle benzerlik göstermesidir. Kopernik’in ünlü "Gök Cisimlerinin Dönmesi" kitabında gezegenlerin eliptik çizimlerinin İbnü’ş-Şatır'ın çizimleriyle büyük benzerlik göstermesi son yıllarda Kopernik’e atfedilen Güneş merkezli teorinin İbnü'ş-Şatır’ın çalışmalarından aldığı görüşünün kabul görmesini sağlamıştır.

Kaynakça

  • Abbud, F. (1962). The Planetary theory of ıbn al-shatir: reduction of the geometric models to numerical tables. Chicago: The University of Chicago Press.
  • Barker, P. and Roger, A. eds. (1991). Studies in philosophy and the history of philosophy. revolution and continuity: Essays in the History and Philosophy of Early Modern Science, vol. 24. Washington, DC: The Catholic University of America Press.
  • Blåsjö, V. (2014). A critique of the arguments for Maragha influence on Copernicus. Journal for the History of Astronomy, 45(2), 183-195.
  • Bogdanov, A. (1996). Bogdanov's tektology: book ! Hull: Centre for Systems Studies.
  • Guessoum, N. (2008). Copernicus and Ibn Al-Shatir: does the Copernican revolution have Islamic roots?.The Observatory, Vol. 128, p. 231-239, 128, 231-239.
  • Dizer, M. (2000). İbnü’ş-Şâtır. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnus-satir
  • Faruqi, Y. M. (2006). Contributions of Islamic scholars to the scientific enterprise. International Education Journal, 7(4), 391-399.
  • Freely, J. (2010). Light from the east: how the science of medieval Islam helped to shape the western world. Bloomsbury Publishing.
  • Gallavotti, G. (1999). Quasi periodic motions from Hipparchus to Kolmogorov. arXiv preprint chao-dyn/9907004.
  • Huff, T. E. (2003). The rise of the early modern science: Islam, China, and the West (Second Edition). Cambridge: Cambridge UP.
  • Hugonnard-Roche, H. (1997). Influence de l’astronomie arabe en Occident médiéval. Histoire des sciences arabes, 1, 309-328.
  • Ibn al-Shatir; Ali bin Ibrahim (2011). Zig ibn al-Shatir. Kitab nuzhat al-nazir. Nr. 1113. Leiden University Library
  • Katz, V. J. (Ed.). (2007). The Mathematics of Egypt, Mesopotamia, China, India, and Islam: A Sourcebook. Princeton University Press.
  • King, D. A. (1984). The Astronomy of the Mamluks: A Brief Overview. Muqarnas.
  • King, D. A. (1997). Astronomy in the Islamic world. Encyclopedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non‐Western Cultures, edited by Helaine Selin.
  • King, D. A. (2000). Mathematical astronomy in Islamic civilisation. In Astronomy Across Cultures: The History of Non-Western Astronomy. Dordrecht: Springer Netherlands.
  • King, D. A. (2007). Ibn Al‐Shāṭir: ʿAlāʾ Al‐Dīn ʿAlī Ibn Ibrāhīm. The Biographical Encyclopedia of Astronomers, Springer Reference, ed. Thomas Hockey. New York: Springer.
  • Laird, E. S. (1990). Robert Grosseteste, Albumasar, and medieval tidal theory. Isis, 81(4), 684-694.
  • Lawrence, E. J. (2005). The Sundial and geometry: an introduction for the classroom. North American Sundial Society.
  • Lerner, M. P., Verdet, J. P., & Evans, J. (2023). Copernicus. In Cosmology (pp. 147-174). CRC Press.
  • Mehri, B. (2017). From Al-Khwarizmi to algorithm. Olympiads in Informatics, 11(2), 71-74.
  • Morrison, R., 2014. A scholarly intermediary between the Ottoman Empire and Renaissance Europe. Isis, 105, 32‒57.
  • Neugebauer, O. (2012). A history of ancient mathematical astronomy (Vol. 1). Springer Science & Business Media.
  • Nikfahm-Khubravan, S. & Ragep, F. J. (2019). The Mercury Models of Ibn al-Šāṭir and Copernicus. Arabic Sciences and Philosophy, 29(1), 1-59.
  • Ragep, F. J. (2007). Copernicus and his Islamic predecessors: Some historical remarks. History of science, 45(1), 65-81.
  • Roberts, V. (1966). The planetary theory of Ibn al-Shâtir: Latitudes of the planets. Isis, 57(2), 208-219.
  • Rosen, E. (1976). The Alfonsine tables and Copernicus. Manuscripta, 20(3), 163-174.
  • Saliba, G. (1995). A History of Arabic astronomy: Planetary theories during the golden age of Islam. New York University Press
  • Saliba, G. (2007). Islamic science and the making of the European renaissance. Mit Press.
  • Saliba, G. (2007). Islamic science and the making of the European renaissance. Mit Press.
  • Sarton, G. (1927). Introduction to the History of science (Vol. 376). Carnegie institution of Washington.
  • Sokolsky, P. (2024). 3 Medıeval Europe and the Islamıc Empıre: Where have all the sunspots gone? In the clock in the sun (pp. 38-50). Columbia University Press.
  • Syarifah, M. (2021). The solar cırculatıon concept: Comparatıve study of Nıcolaus Copernıcus and Fakhr Al-Dīn Al-Rāzī. Ilmu Ushuluddın, 8(2), 217-236.
  • Urvoy, D. (2020). Ibn Rushd. In History of Islamic Philosophy. Routledge.
  • https://madainproject.com/ibn_shatir_sundial
  • https://www.columbia.edu/~gas1/project/visions/case1/finished/704-2-1_699-3.JPG
Toplam 36 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Tarihi Coğrafya
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Abdullah Balcıoğulları 0000-0002-5462-5968

Erken Görünüm Tarihi 31 Ağustos 2025
Yayımlanma Tarihi 31 Ağustos 2025
Gönderilme Tarihi 4 Haziran 2024
Kabul Tarihi 31 Ağustos 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 22 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Balcıoğulları, A. (2025). Avrupa Rönesans’ına İlham Veren Gökbilimci: İbnü’ş-Şatır. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 1139-1151. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1495566

KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi ULAKBİM-TR Dizin tarafından dizinlenen hakemli ve bilimsel bir dergidir.