Soritlerin Geçerliliklerinin Venn Diyagramlarıyla Denetlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 2, 1037 - 1056, 31.08.2025

Fikret Osman

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1548210

Öz

Soritler, çoklu tasımlardır. Bu tasımlarda, artarda gelen iki öncülde ortak bir terim yer alır. Bu terimin konumuna göre, soritler; ileri giden ve geri giden olarak ikiye ayrılır. Ortak terim, ileri giden soritlerde önce yüklem sonra konu; geri giden soritlerde ise önce konu sonra yüklem olarak gelir. Tüm öncülleri tümel olumlu önermelerden oluşan ileri giden, tüm öncülleri tümel olumlu önermelerden oluşan geri giden, son öncülü olumsuz diğer öncülleri tümel olumlu önermelerden oluşan ileri giden, ilk öncülü olumsuz diğer öncülleri tümel olumlu önermelerden oluşan geri giden, ilk öncülü tikel diğer öncülleri tümel olumlu önermelerden oluşan ileri giden ve son öncülü tikel diğer öncülleri tümel olumlu önermelerden oluşan geri giden soritler, geçerlidir. Bunların dışındaki soritler ise geçersizdir. Bu çalışmada, soritlerin geçerliliklerinin Venn diyagramları yöntemiyle nasıl gösterilebileceği üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda, önce soritleri oluşturan önermeler arasındaki ilişkilerin ayrı ayrı ikili Venn diyagramlarıyla nasıl ortaya koyulabileceğine; daha sonra da soritlerin sadece öncül konumundaki önermelerinde yer alan ilişkilerin, oluşturulan çoklu Venn diyagramlarına nasıl doğru bir şekilde yansıtılabileceğine yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mantık , Sorit , Venn Diyagramları , Denetleme , Geçerlilik

Testing the Validity of Sorites with Venn Diagrams

Öz

Sorites are polysyllogisms. In these syllogisms, there is a common term in two successive premises. According to the position of this term, sorites are divided into two classes: progressive and regressive sorites. In progressive sorites, the common term comes first as the predicate and then as the subject; however, in regressive sorites, the common term comes first as the subject and then as the predicate. Progressive sorites whose all premises consist of universal positive propositions, regressive sorites whose all premises consist of universal positive propositions, progressive sorites whose last premise is a negative proposition and the other premises are universal positive propositions, regressive sorites whose first premise is a negative proposition and the other premises are universal positive propositions, progressive sorites whose first premise is a particular proposition and the other premises are universal positive propositions, and regressive sorites whose last premise is a particular proposition and the other premises are universal positive propositions are valid. Sorites, other than these are invalid. This study focuses on how the validity of sorites can be demonstrated by the Venn diagrams method. In this context, it is first tried to show how the relationships between the propositions that form the sorites can be revealed with separate binary Venn diagrams; then, it is explained how the relationships between only the premises of the sorites can be accurately reflected in the multiple Venn diagrams created.

Anahtar Kelimeler

Logic , Sorites , Venn Diagrams , Testing , Validity

Kaynakça

• Barker, S. F. (1965). The elements of logic. McGraw-Hill Book Company.
• Carney, J. D. and Sheer, R. K. (1980). Fundamentals of logic (3rd Edition). Macmillan Publishing Co. Inc.
• Emiroğlu, İ. (2011). Klasik mantığa giriş (8. Basım). Elis Yayınları.
• Osman, F. (2024). Geleneksel/klasik mantığın modern/sembolik yorumu: İki değerli kiplikli olmayan mantık açısından bir değerlendirme (2. Basım). Sentez Yayıncılık.
• Özlem, D. (2004). Mantık: Klasik/sembolik mantık, mantık felsefesi (7. Basım). İnkılâp Kitabevi.
• Stebbing, L. S. (1961). A modern introduction to logic. Harper & Brothers.
• Stebbing, L. S. (1963). A modern elementary logic (2nd Edition). Methuen & Co Ltd. and Barnes & Noble.
• Thomas, N. L. (1966). Modern logic: An introduction. Barnes & Noble Inc.
• Ural, Ş. (1995). Temel mantık (2. Basım). Çantay Kitabevi.
• Ünder, H. A. (2013). Tasımlar, Klasik mantık (Ed. Semiha Akıncı). (ss. 41-63). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, C. (1976). 100 Soruda mantık el kitabı. Gerçek Yayınevi.
• Yıldırım, C. (2019). Mantık: Doğru düşünme yöntemi. FOL Kitap.