Feminist Teoride Cinsiyet-Toplumsal Cinsiyet Kavramları ve Eleştiriler

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 285 - 310, 31.05.2025

İlknur Meşe

https://doi.org/10.33708/ktc.1498355

Öz

Toplumsal cinsiyet kavramı psikanalist J. Robert Stoller’ın 1968’de yazdığı “Sex and Gender” adlı kitabında cinsiyet ile toplumsal cinsiyet arasındaki ilişkiyi incelemesiyle feminist düşünürlerce benimsenmiş ve yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Toplumsal cinsiyet kavramı bedenlerin sadece biyolojik varlıklar olmadığını, toplumsal beklentiler ve roller tarafından şekillenen kültürel varlıklar olduğunu da gösterdi. Dolayısıyla toplumsal cinsiyet kavramı feministlerin eline, “biyoloji kaderdir” anlayışıyla birlikte ilerleyen cinsiyet eşitsizliklerine karşı meydan okuma fırsatı vermiştir. Bununla birlikte cinsiyet ile toplumsal cinsiyet ayrımında her ne kadar toplumsal cinsiyet, cinsiyetten bağımsızlaşmış olsa da cinsiyet kavramı fazlaca sorgulanmadan doğal ve biyolojik bir varsayım olarak kalmaya devam etmiştir. Feminist teoride bu iki kavrama yüklenen anlamlar birçok düşünür tarafından tartışılmıştır. Bazı feminist düşünürler bu ayrımın yeniden tanımlanmasını, bazılarıysa bu ayrımın tümüyle reddedilmesi ve yerini başka kavramlara bırakması gerektiğini iddia etmiştir. Bu makalede Joan W. Scott, Judith Butler, Moira Gatens ve Alison Stone’un görüşleri analiz edilerek, cinsiyet ve toplumsal cinsiyet tartışmasının ilerlediği güzergâh ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet , toplumsal cinsiyet , Joan W. Scott , Judith Butler , Moira Gatens.

Sex and Gender Concepts and Criticisms in Feminist Theory

Öz

The concept of gender was adopted by feminist thinkers and began to be widely used after psychoanalyst J. Robert Stoller examined the relationship between sex and gender in his book "Sex and Gender" written in 1968. The concept of gender showed that bodies are not just biological entities, but also cultural entities shaped by social expectations and roles. Therefore, the concept of gender has given feminists the opportunity to challenge gender inequalities that progress with the understanding of "biology is destiny". However, even though gender has become independent from gender in the distinction between sex and gender, the concept of gender has continued to remain a natural and biological assumption without being questioned much. The meanings attributed to these two concepts in feminist theory have been discussed by many thinkers. Some feminist thinkers have claimed that this distinction should be redefined, while others have claimed that this distinction should be completely rejected and replaced by other concepts. In this article, the views of Joan W. Scott, Judith Butler, Moira Gatens and Alison Stone will be analyzed and the path of the sex and gender debate will be revealed.

Anahtar Kelimeler

Sex , gender , Joan W. Scott , Judith Butler , Moira Gatens.

Kaynakça

• Benhabib, S., Butler, J., Cornell, D., Fraser, N. (2014). Çatışan Feminizmler-Felsefi Fikir Alışverişi. İstanbul: Metis Yay.
• Braidotti, R. (2019). Kadın-Oluş, Cinsel Farkı Yeniden Düşünmek. (E. Durmuş, M. Çelik, Çev.), İstanbul: Otonom Yay.
• Butler, J. (2007). Taklit ve ‘Toplumsal Cinsiyet’e Karşı Durma. (O. Akınhay), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Butler, J. (2010). Cinsiyet Belası-Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi. (B. Ertür, Çev.), İstanbul: Metis Yay
• Butler, J. (2014). Bela Bedenler, (C. Çakırlar, Z. Talay, Çev.), İstanbul: Pinhan Yay.
• Butler, J. (2018). Biziz Halk! - Toplanma Özgürlüğü Üzerine Düşünceler. (F. B. Aydar, Çev.), İstanbul: Koç Üniversitesi Yay.
• Butler, J., Athanasiou, A. (2017). Mülksüzleşme-Siyasaldaki Performatif. (B. Ertür, Çev.), İstanbul: Metis Yay.
• Gatens, M. (2018). İmgesel Bedenler. (D. Eren, Çev.), İstanbul: Otonom Yay.
• Goodeve, T. N. (2020). Tıpkı Bir Yaprak Gibi-Donna Haraway ile Söyleşi. (A. Bora, Çev.), İstanbul: İletişim Yay.
• Keller, E. F. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Bilim Üzerine Düşünceler, (F. B. Aydar, Çev.), İstanbul: Metis Yay.
• Meşe, İ. (2020). Butler’ın Toplumsal Cinsiyet Performatifliği Kuramında Öznelliğin ve Failliğin İmkanları. Toplum ve Bilim,152: 72-103.
• Osborne, P. (Ed.) (2013). “Performans Olarak Toplumsal Cinsiyet”, (Judith Butler ile Söyleşi) Eleştirel Bakış-Entellektüellerle Söyleşiler içinde. (E. Gen, Çev.), İstanbul: İletişim Yay.
• Scott, J. W. (2007). Toplumsal Cinsiyet: Faydalı Bir Tarihsel Analiz Kategorisi. (A. T. Kılıç, Çev.), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Stone, A. (2019). Feminist Felsefeye Giriş. (Y. Cingöz, B. Tanrısever, Çev.), İstanbul: Otonom Yay.
• Weeks, K. (2013). Feminist Öznelerin Kuruluşu. (İ. Özküralpli, Çev.), İstanbul: Otonom Yay.