Türk Sinemasında Queer Temsiller: Kulüp Dizisi ve Selim Soygür Üzerine Bir Analiz

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 631 - 658, 30.11.2025

Deniz Gürgen Atalay , Nilay Ulusoy

https://doi.org/10.33708/ktc.1738111

Öz

1950'li yıllarda İstanbul gece hayatının merkezinde yer alan bir gece kulübünün hikayesini anlatan tarihi drama dizisi "Kulüp" (2021) ilk sezonuyla Netflix'te en çok izlenen 8. İngilizce olmayan dizi olarak büyük başarı elde etmiştir. Dizinin başarısında queer karakter Selim Songür'ün temsilinin önemli bir etkisi vardı. Selim Songür karakterinin şarkı söylemedeki sanatsal mükemmelliği ve kırk yılı aşkın süre sergilediği olağanüstü sahne performanslarıyla Türkiye'nin en büyük sanatçısı ve tartışmalı bir queer ikonu olarak anılan Zeki Müren'le taşıdığı benzerlikler dikkat çekicidir. Müren sahneye siyah smokinlerle ya da ışıltılı aksesuarlara sahip takım elbiselerle, hatta mini etekler ve platform ayakkabılarla çıkmış, kendi kostümlerinin yanı sıra müzisyenlerinin kostümlerini, gösterilerinin dekorunu ve dansçıların koreografisini tasarlamıştır. Muğlak bir biçimde kapalı kalmış cinsel kimliğinin ötesinde, o öncelikle dinleyicilerine karşı nezaketi, hayır işleri, sanatsal duruşu ile Türkiye Cumhuriyeti'nin örnek bir vatandaşı olarak pozisyonlanmıştır. Çalışmada Kulüp dizisinin baş kahramanı Selim Songür üzerinden ortaya koyduğu queer temsil, popüler Türk Sineması ve televizyon anlatılarındaki queer temsilleri geleneği içinde karşılaştırmalı olarak tartışılır. Bu amaçla makale, kibar bir kabul edilebilirliğe işaret ederken açık bir aşağılama barındıran Nonoş kavramını kullanarak Kulüp dizisinde farklılaşan queer temsili tartışmaya açmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması , Queer Performans , Nonoş , Zeki Müren , Kulüp (2021-22)

Queer Portrayals in Turkish Cinema: Case Study of The Club and Selim Soygür

Öz

The historical drama series, The Club (2021–22), narrating the story of a night- club at the center of Istanbul nightlife during the 1950s, achieved great success by becoming the eighth most-watched non-English-language series on an international digital streaming platform. The significant public affirmation rose on the representation of the leading character – the nightclub star, influenced by respected queer performer Zeki Müren (1931–96). Müren has been credited as the greatest performer in Turkey and a modern male icon with his artistic excellence in singing and his outstanding stage performances for over 40 years. While Müren was performing his art on stage wearing a miniskirt, platform heels, and bright earrings, he had a celebrity persona that would be called the Pasha" ("army general"). His homosexuality was known as a "hidden reality" (Arslan 2011:278-279). The referential association of the fictional character with Zeki Müren interpreted in the article to further discuss the portrayal of the queer performance in the series. For this purpose, the article introduced the conceptualization of nonosh, a polite yet explicit contempt, presenting an embraceable form of queer identity in Turkish society to define the common portraiture of queer in Turkish popular films and TV shows.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cinema , Queer Performance , Nonosh , Zeki Müren , The Club (2021-22)

Etik Beyan

Çalışmada etik beyan raporunu gerektirecek araştırma yöntemleri kullanılmamıştır.

Kaynakça

• Altıoklar, M. (1996), Istanbul Kanatlarımın Altında (Istanbul Beneath My Wings), Turkey: Umut Sanat.
• Altıoklar, M. (1997), Ağır Roman (Cholera Street), Turkey: Tims Productions.
• Arslan, S. (2011a), Cinema in Turkey: A New Critical History, Oxford and NewYork: Oxford University Press.
• Arslan, U. T. (2011b), ‘Sublime yet ridiculous: Turkishness and the cinematic image of Zeki Müren’, New Perspectives on Turkey, 45:1, pp. 185–213.
• Baltacı, T. and Yılmaz, C. (2004), G.O.R.A., Turkey: Böcek Yapım.
• Baruönü, K. (2018), Arif V 216, Turkey: CMYLZ Fikir Sanat.
• Bengi, D. (2014), İşte Benim Zeki Müren (‘This is me Zeki Müren’), Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bordwell, D. ([1979] 2008), ‘The art cinema as a mode of film practice’, in Poetics of Cinema, New York: Routledge Bordwell, D. and Thompson, K. (2008), Film Art: An Introduction, Madison, WI: University of Wisconsin Press.
• Boyacioglu, B. (2016), 'A Prince from Outer Space, Zeki Muren: Reading Turkey's Gender-Bending Pop Legend as a Transmedia Star', M.Sc. dissertation, Massachusetts Institute of Technology, . Accessed 2 July 2024.
• Bozdoğan, S. and Kasaba, R. (1997), Rethinking Modernity and National Identity in Turkey, Seattle, WA: University of Washington Press.
• Butler, J. (1999), Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York: Routledge.
• Çak, Ş. E. (2013), ‘Postmodern Bileşimlerin Bir Aktörü ve Göstergesi olarak Zeki Müren’ (‘Zeki Müren as the actor and indicator of postmodern compounds’), Ph.D. dissertation, Istanbul: Istanbul Technical University.
• Çakırlar, C. and Delice, S. (eds) (2012) Cinsellik muamması: Türkiye’de queer kültür ve muhalefet. İstanbul: Metis. The Club (2021–22, Turkey: 03 Media).
• Cumhuriyet (2021a), ‘Kulüp, ilk haftasında Netflix'in en çok izlenen dizileri arasına girdi’, 17 November, https://www.cumhuriyet.com.tr/yasam/kulup- ilk-haftasinda-netflixin-en-cok-izlenen-dizileri-arasina-girdi-1885535. Accessed 2 February 2022.
• Cumhuriyet (2021b), ‘Kulüp dizisinin 2. sezon yayın tarihi açıklandı’, 2 December, https://www.cumhuriyet.com.tr/yasam/kulup-dizisinin- 2-sezon-yayin-tarihi-aciklandi-1889525. Accessed 2 February 2022.
• Doğan, İ. T. (2016), ‘Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bakımından 1990 Sonrası Türk Sinemasında Eşcinsellik’ (‘Homosexuality in Turkish cinema in social gender roles after 1990s), MA dissertation, Izmir: 9 Eylül University.
• Dorsay, A. (2004), Sinemamızda Çöküş ve Rönesans Yılları (‘The years of the collapse and renaissance of our cinema’), Istanbul: Remzi Kitabevi.
• Dyer, R. and McDonald, P. (1998), Stars, London: British Film Institute.
• Erdem, A. M. (2019), İbne, Gey, Lubunya: A Queer Critique of LGBTI+ Discourses in the New Cinema of Turkey, New York: CUNY Academic Works.
• Gür, C. (1996), Zeki Müren ‘Şimdi Uzaklardasın (‘Zeki Müren, you’re far away now’), Istanbul: AD Yayıncılık.
• Gürbilek, N. (1992), Vitrinde Yaşamak: 80’lerin Kültürel İklimi, Istanbul: Metis Yayınları.
• Hawkins, S. (2018), ‘Queerly Turkish: Queer masculinity and national belonging in the image of Zeki Müren’, Popular Music and Society, 41:2, pp. 99–118.
• Hayır, C. (2014), ‘The Turkish cinema between its inception and downfall: A historical overview’, Journal of International Social Research, 7:35, pp. 804–12.
• Kasaba, R. (1997), ‘Kemalist certainties and modern ambiguities’, in S.Bozdoğan and R. Kasaba (eds), Rethinking Modernity and National Identity in Turkey, Seattle, WA: University of Washington Press, pp. 15–36.
• Kellner, D. (2003), Media Culture: Identity and Politics between Modern and Postmodern, London and New York: Routledge. Keyder, Ç. (1997), ‘Whither the project of modernity?’, in S. Bozdoğan and R. Kasaba (eds), Rethinking Modernity and National Identity in Turkey, Seattle, WA: University of Washington Press.
• Keyman, F. (2011),‘Nationalism in Turkey: Modernity, state and identity’, in A. Kadıoğlu and F. Keyman (eds), Symbiotic Antagonism, Salt Lake City, UT: University of Utah Press.Kiralık Aşk (Love for Rent) (2015–17, Turkey: Ortaks).
• Mutlu Kaya, D. (2007), ‘The Russian monument at Ayastefanos (San Stefano): Between defeat and revenge’, Remembering and Forgetting Middle Eastern Studies,43:1,pp.75–86.
• Nysarac(2013), ‘Zeki Müren:Seni Andım Bu Gece(1972) YouTube,26April, https://www.youtube.com/watch?v=9URsavaByt8&t=93s. Accessed 27 February 2022.
• Oğuz, O. (1992), Dönersen Islık Çal (Whistle If You Come Back), Turkey: Uğur Film. Özgüç, A. (2000), Türk Sinemasında Cinselliğin Tarihi (‘History of sexuality in Turkish cinema’), Istanbul: Parantez Yayınları.
• Özgüven, F. (2012) ‘Osmanlı’dan Cumhuriyet’e edebiyatımızda “eşcinsel dikkatler”: Elden ele Dorian’lar, hassas delikanlılar, pars kızlar’, in Çakırlar, C. and Delice, S. (eds.) Cinsellik muamması: Türkiye’de queer kültür ve muhalefet. İstanbul: Metis, pp. 364–376.
• Özpetek, F. (1997), Hamam (Hammam), Italy: Sarpasso Film.
• Öztan, G. G. and Korucu, S. (2017), Tutku, Değişim ve Zerafet – 1950’li Yıllarda İstanbul (‘Passion, change and elegance – 1950s Istanbul’), Istanbul: Doğan Kitap.
• Schick, I. C. (2020), Bedeni, Toplumu, Kainatı Yazmak: İslam, Cinsiyet ve Kültür Üzerine (‘Writing the body, society, universe: On Islam, gender and culture’) (trans. P. Tünaydın), 4th ed., Istanbul: İletişim.
• Sedgwick, E. K. (1990). Epistemology of the Closet. Berkeley: University of California Press.
• Sorak, F. (2008), A.R.O.G., Turkey: CMYLZ Fikir Sanat.
• Sorak, F. (2009), Yahşi Batı (‘Beautiful west’), Turkey: CMYLZ Fikir Sanat.
• Stokes, M. (2012), Aşk Cumhuriyeti Türk Popüler Müziğinde Kültürel Mahrem(‘Cultural intimacy in Turkish popular music’) (trans. H. Doğrul), Istanbul: Koç University Press.
• Vargı, Ö. (2017), Kabadayı (‘The bandit’), Turkey: Filmacass.
• Yılmaz, A. (1994), Gece Melek ve Bizim Çocuklar (The Night, Angel and Our gangs’), Turkey: Yeşilçam Filmcilik.
• Zengin, A. (2024) . Violent intimacies: The trans everyday and the making of an urban world. Durham, NC: Duke University Press.
• Zenne (2011) Film. Directed by M. Caner Alper and Mehmet Binay. Turkey: Boyut Film.