İçgörü ve Bilişsel Esnekliğin Psikolojik Dayanıklılık Üzerindeki Yordayıcı Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 22 - 29, 01.03.2021

Muhammet Enes Kaya Furkan Onur Eken Durmuş Ümmet

https://doi.org/10.35365/ctjpp.21.1.05

Öz

Bu çalışmada, içgörü ve bilişsel esnekliğin psikolojik dayanıklılık üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunda, yaşları 18-44 (Ort.= 24.00 Ss= 5.79) aralığında olan 248 kadın (Ort.yaş= 25.07, S = 5.48) ve 142 erkek (Ort.yaş= 25.55, Ss= 5.23) olmak üzere toplam 390 katılımcı bulunmaktadır. Verilerin toplanmasında İçgörü Ölçeği, Bilişsel Esneklik Ölçeği ve Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği kullanılmıştır. Veriler analiz edilirken Pearson Korelasyon Analizi ve Çoklu Doğrusal Regresyon analizi kullanılmıştır. İçgörü Ölçeği puanları ile Bilişsel Esneklik Ölçeği puanları arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir (r= .499, p< .01). Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği puanları ile İçgörü Ölçeği puanları (r = .450, p< .01) ve Bilişsel Esneklik Ölçeği puanları (r= .599, p< .01) arasında da pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. İçgörü Ölçeği puanlarının (β = .201, t = 4.391, p = .000) ve Bilişsel Esneklik Ölçeği puanlarının (β= .498, t= 10.872, p= .000) Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği puanlarını istatistiksel olarak anlamlı biçimde yordadığı görülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre içgörü ve bilişsel esneklik, psikolojik dayanıklılığa ait toplam varyansın %38’ini açıklamaktadır. Araştırma sonuçları, özelde bilişsel, genelde ise psikolojik yapıların etkileşimli ve dinamik bir yapıda olduğunu, dolayısıyla insanlara sunulan psikolojik destek hizmetlerinde her bir kavramı anlayabilmenin açık önemini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

İçgörü, Bilişsel Esneklik, Psikolojik Dayanıklılık, Farkındalık, Bilişsel Süreçler

Kaynakça

• Aflakseir, A., Nowroozi, S., Mollazadeh, J., ve Goodarzi, M. A. (2016). The role of psychological hardiness and marital satisfaction in predicting posttraumatic growth in a sample of women with breast cancer in Isfahan. Iran J Cancer Prev. 9(4), 1-5. DOI: 10.17795/ijcp-4080
• Akça-Koca, D., ve Erden, S. (2018). Bilişsel davranışçı temelli grupla psikolojik danışma programının ergenlerin psikolojik dayanıklılığına ve mizah düzeyine etkisi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 2(3), 61-72.
• Akdoğan, R. ve Türküm, A. S. (2018) Insight Scale for Nonclinical University Students: Validity and Reliability Analysis. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 51(4), 250-262, DOI: 10.1080/07481756.2017.1413941
• Akdoğan, R. ve Türküm, A. S. (2014). Psikolojik yardım sürecinde terapötik bir hedef olarak içgörü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(4), 375. DOI: 10.5455/cap.20140210075748
• Aslan, S., ve Altınöz, A. E. (2010). İçgörü kavramı ve şizofreni. Tekrarlayıcı Nitelikte Bir Travma Olarak Aile İçi Şiddetin Psikoz ile İlişkisi, 23.
• Astar, M., ve Güriş, S. (2015). SPSS ile İstatistik. Ankara: Der Yayınları.
• Beitel, M., Ferrer, E., ve Cecero, J. J. (2005). Psychological mindedness and awareness of self and others. Journal of Clinical Psychology, 61(6), 739-750. DOI: 10.1002/jclp.20095
• Chung, S. H., Su, Y. F. ve Su, S. W. (2012). The impact of cognitive flexibility on resistance to organizational change. Social Behavior and Personality: An International Journal, 40(5), 735-745. DOI: 10.2224/sbp.2012.40.5.735
• Clauss-Ehlers, C. S. (2008). Sociocultural factors, resilience, and coping: Support for a culturally sensitive measure of resilience. Journal of Applied Developmental Psychology, 29(3), 197-212. DOI: 10.1016/j.appdev.2008.02.004
• Cowden, R. G. ve Meyer-Weitz, A. (2016). Self-reflection and self-insight predict resilience and stress in competitive tennis. Social Behavior and Personality: An International Journal, 44(7), 1133-1149. DOI: 10.2224/sbp.2016.44.7.1133
• Çelikkaleli, Ö. (2014). Bilişsel Esneklik Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliği. Eğitim ve Bilim, 39(176), 339-346. DOI: 10.15390/EB.2014.3466
• Darvishzadeh, K. ve Bozorgi, Z. D. (2016). The relationship between resilience, psychological hardiness, spiritual intelligence, and development of the moral judgement of the female students. Asian Social Science, 12(3), 170-176. DOI: 10.5539/ass.v12n3p170
• Davis, R. N., ve Nolen-Hoeksema, S. (2000). Cognitive inflexibility among ruminators and nonruminators. Cognitive Therapy and Research, 24(6), 699-711.
• Demos, V., Dugan, T. F., ve Coles, R. (1989). The child in our times: Studies in the development of resiliency. Resiliency in Infancy, 3-22.
• Dennis, J. P., ve Vander Wal, J. S. (2010). The Cognitive Flexibility Inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241–253. DOI:10.1007/s10608-009-9276-4
• Doğan-Laçin, B. G. ve Yalçın, İ. (2019). Üniversite öğrencilerinde öz-yeterlilik ve stresle başa çıkma stratejilerinin bilişsel esnekliği yordama düzeyleri. Hecettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 358-371. DOI: 10.16986/HUJE.2018037424
• Edward, K. L. (2005). The phenomenon of resilience in crisis care mental health clinicians. International Journal of Mental Health Nursing, 14(2), 142-148.
• Fahim-Devin, H., Farbod, D., Ghasabian, H., Bidel, T. ve Ghahremanlou, F. (2015). Comparative and correlative study of psychological hardiness and competitiveness among female student athletes in ındividual and team sports. Sport Science Review, 24(3), 201-214. DOI: 10.1515/ssr-2015-0016
• Fıstıkçı, N., Keyvan, A. ve Cesur, E. (2016). Psikiyatrik hastalıklarda içgörü kavramı: Bir gözden geçirme. Yeni Symposium, 54 (2), 25-29.
• Fletcher, D. ve Sarkar, M. (2012). A grounded theory of psychological resilience in olympic champions. Psychology of Sport and Exercise, 13(5), 669-678. DOI: 10.1016/j.psychsport.2012.04.007
• Ghaemi, S. N., Boiman, E., ve Goodwin, F. K. (2000). Insight and outcome in bipolar, unipolar, and anxiety disorders. Comprehensive Psychiatry, 41(3), 167–171. DOI: 10.1016/s0010-440x(00)90043-9
• Güleç, S. (2020). Lise öğrencilerinde bilişsel esneklik ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkide yaşam amaçlarının aracı rolü. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 1(1), 27-35.
• Gülüm, I. V. ve Dağ, İ. (2012). Tekrarlayıcı Düşünme Ölçeği ve Bilişsel Esneklik Envanterinin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13(3), 216-223.
• Hanfstingl, B. (2013). Ego and spiritual transcendence: Relevance to psychological resilience and the role of age. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2013, 1-9. DOI: 10.1155/2013/949838
• Hanks, R. A., Rapport, L. J., Waldron Perrine, B. ve Millis, S. R. (2016). Correlates of resilience in the first 5 years after traumatic brain injury. Rehabilitation Psychology, 61(3), 269-276. DOI: 10.1037/rep0000069
• Harrington, R., Loffredo, D. A., ve Perz, C. A. (2014). Dispositional mindfulness as a positive predictor of psychological well-being and the role of the private self-consciousness insight factor. Personality and Individual Differences, 71, 15-18. DOI: 10.1016/j.paid.2014.06.050
• Houpy, J. C., Lee, W. W., Woodruff, J. N. ve Pincavage, A. T. (2017). Medical student resilience and stressful clinical events during clinical training. Medical Education Online, 22(1), 1-8. DOI: 10.1080/10872981.2017.1320187
• Ionescu, T. (2012). Exploring the nature of cognitive flexibility. New Ideas in Psychology, 30(2), 190-200. DOI: 10.1016/j.newideapsych.2011.11.001
• Işık, Ş. (2016). Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 4(2), 165-182.
• Jackson, D., Firtko, A. ve Edenborough, M. (2007). Personal resilience as a strategy for surviving and thriving in the face of workplace adversity: A literature review. Journal of Advanced Nursing, 60(1), 1-9. DOI: 10.1111/j.1365-2648.2007.04412.x
• Keith, J., Velezmoro, R. ve O’Brien, C. (2015). Correlates of cognitive flexibility in veterans seeking treatment for posttraumatic stress disorder. The Journal of nervous and mental disease, 203(4), 287-293. DOI: 10.1097/NMD.0000000000000280.
• Kırca, B. ve Saruhan, V. (2020). Pozitif psikoloji ekseninde başa çıkma. D. Ümmet (Ed.) Tüm kavram ve yaklaşımlarıyla pozitif psikoloji içinde (143-160. Ss.). Ankara: Pegem.
• Kumpfer, K. L., Glantz, M. D., ve Johnson, J. L. (1999). Resilience and development: Positive life adaptations. New York: Kluwer Academic.
• Lehmann, M. E., ve Hilsenroth, M. J. (2011). Evaluating psychological insight in a clinical sample using the Shedler-Westen Assessment Procedure. The Journal of Nervous and Mental Disease, 199(5), 354-359. DOI: 10.1097/NMD.0b013e3182175138
• MacDougall, A. G., Vandermeer, M. R. J., ve Norman, R. M. G. (2015). Negative future self as a mediator in the relationship between insight and depression in psychotic disorders. Schizophrenia Research, 165(1), 66–69. DOI: 10.1016/j.schres.2015.03.035
• Mantella, R. C., Butters, M. A., Dew, M. A., Mulsant, B. H., Begley, A. E., Tracey, B. ve Lenze, E. J. (2007). Cognitive impairment in late-life generalized anxiety disorder. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 15(8), 673–679. DOI:10.1097/jgp.0b013e31803111f2
• Marazziti, D., Consoli, G., Picchetti, M., Carlini, M., ve Faravelli, L. (2010). Cognitive impairment in major depression. European Journal of Pharmacology, 626(1), 83–86. DOI: 10.1016/j.ejphar.2009.08.046
• Martin, M. M., ve Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological Reports, 76(2), 623–626. DOI:10.2466/pr0.1995.76.2.623
• Martin, M. M., Anderson, C. M. ve Thweatt, K. S. (1998). Aggressive communication traits and their relationship with the cognitive flexibility scale and the communication flexibility scale. Journal of Social Behavior and Personality, 13(3), 531-540.
• McHugh, L. (2011). A new approach in psychotherapy: ACT (acceptance and commitment therapy). The World Journal of Biological Psychiatry, 12(1), 76-79. DOI: 10.3109/15622975.2011.603225
• Mutsatsa, S. H., Joyce, E. M., Hutton, S. B. ve Barnes, T. R. (2006). Relationship between insight, cognitive function, social function and symptomatology in schizophrenia. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 256(6), 356-363. DOI: 10.1007/s00406-006-0645-7
• Ong, A. D., Bergeman, C. S., Bisconti, T. L., ve Wallace, K. A. (2006). Psychological resilience, positive emotions, and successful adaptation to stress in later life. Journal of Personality and Social Psychology, 91(4), 730–749. DOI: 10.1037/0022-3514.91.4.730
• Overholser, J. C. (2004). Contemporary psychotherapy: Moving beyond a therapeutic dialogue. Journal of Contemporary Psychotherapy, 34(4), 365-374.
• Parsons, S., Kruijt, A. W. ve Fox, E. (2016). A cognitive model of psychological resilience. Journal of Experimental Psychopathology, 7(3), 296-310. DOI:10.5127/jep.053415
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative research. New York: John Wiley & Sons, Ltd.
• Shen, W., Luo, J., Liu, C. ve Yuan, Y. (2013). New advances in the neural correlates of insight: A decade in review of the insightful brain. Chinese Science Bulletin, 58(13), 1497-1511. DOI: 10.1007/s11434-012-5565-5
• Soltani, E., Shareh, H., Bahrainian, S. A., ve Farmani, A. (2013). The mediating role of cognitive flexibility in correlation of coping styles and resilience with depression. Pajoohandeh Journal, 18(2), 88-96.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics, 6th Ed. Northridge. CA: California State University.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics. Boston, MA: Pearson.
• Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 1-11.
• Timulak, L. ve McElvaney, R. (2013). Qualitative meta-analysis of insight events in psychotherapy. Counselling Psychology Quarterly, 26(2), 131-150. DOI: 10.1080/09515070.2013.792997
• Werner, E. E., ve Smith, R. S. (1992). Overcoming the odds: High risk children from birth to adulthood. New York, Cornell University Press.
• Xiang, Y. T., Wang, Y., Wang, C. Y., Chiu, H. F., Chen, Q., Chan, S. S., …..Ungvari, G. S. (2012). Association of insight with sociodemographic and clinical factors, quality of life, and cognition in Chinese patients with schizophrenia. Comprehensive Psychiatry, 53(2), 140-144. DOI: 10.1016/j.comppsych.2011.04.001
• Yaluğ, İ., Tufan, A. E. ve Kutlu, H. (2006). Şizoafektif bozuklukla karışan bir erken demans olgusu. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7, 248-252.
• Yaşar-Ekici, F., ve Balcı, S. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının bilişsel esneklik düzeyleri ve duygusal tepkisellik düzeylerinin incelenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 9(1), 65-77. DOI: 10.5961/jhes.2019.310