Engelli ve Yaşlı Bakım Personelinin Tükenmişlik ve Ruhsal Belirti Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 123 - 131, 19.06.2021

Meltem Oral Nurgül Karakurt

https://doi.org/10.35365/ctjpp.21.2.14

Öz

Tükenmişlik sendromu özellikle sağlık alanında çalışan bireyleri olumsuz olarak etkileyebilmekte ve bu durum ruh sağlığında bozulmalara yol açabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, Erzurum il merkezinde bulunan engelli bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde engelli ve yaşlı bakım elemanı olarak çalışan personelin tükenmişlik ile ruhsal belirti düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Çalışmaya bakım kurumlarında çalışan 83’ü kadın, 40’ı erkek toplam 123 engelli ve yaşlı bakım personeli katılmıştır. Çalışmada Maslach Tükenmişlik Ölçeği ve Kısa Semptom Envanteri kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları katılımcıların orta düzeyde duygusal tükenme ve duyarsızlaşma ve yüksek düzeyde kişisel başarı yaşadıklarını göstermektedir. Katılımcılarda en sık görülen ruhsal belirtiler arasında obsesif kompulsif bozukluk, paranoid düşünce ve somatizasyon olduğu saptanmıştır. Ayrıca bu çalışma engelli ve yaşlı bakım personelinin duygusal tükenmişlik ve duyarsızlaşma düzeyleri arttıkça ruhsal belirti düzeylerinin arttığını ve kişisel başarı düzeyleri arttıkça ruhsal belirti düzeylerinin azaldığını göstermektedir. Sonuç olarak bakım kurumlarında çalışan engelli ve yaşlı personelinin tükenmişlik duygularıyla ruhsal belirti düzeyleri arasında yüksek düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Ruh Sağlığı, Hasta Bakım Ekibi

Kaynakça

• Aagestad, C., Tyssen, R., Sterud, T. (2016). Do work-related factors contribute to differences in doctor-certified sick leave? A prospective study comparing women in health and social occupations with women in the general working population. BMC Public Health, 16, 1-8. https://doi.org/10.1186/s12889-016-2908-1
• Ahola K. & Hakanen J. (2007). Job strain, burnout, and depressive symptoms: A prospective study among dentists. Journal of Affective Disorders, 104, 103–110. https://doi.org/10.1016/j.jad.2007.03.004.
• Aslan, E., Erbay, E. (2017). Ankara Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne bağlı çocuk evlerinde çalışan bakım elemanları ve çocuk evi sorumlularının iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, 535-556.
• Başol, O., Sağlam, Y., Çakır, N. N. (2018). Engelli ve yaşlı bakım personelinin tükenmişlik seviyeleri ile çalışma yaşamı kalitesi algısı ilişkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(2), 71-97.
• Bilgin, R., Emhan, A. ve Bez, Y. (2011). Sosyal hizmet kurumu çalışanlarında iş memnuniyeti, tükenmişlik ve depresyon: Diyarbakır ili alan araştırması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 210-228.
• Borritz, M., Bültmann, U., Rugulies, R., Christensen, K.B., Villadsen, E., Kristensen, T. S. (2005). Psychosocial work characteristics as predictors for burnout: Findings from 3-Year follow up of the PUMA Study. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 47(10), 1015-1025. https://doi.org/10.1097/01.jom.0000175155.50789.98
• Cevizci, O., Müezzin E, E., (2019). Sağlık çalışanlarında psikolojik belirtilerin ve psikolojik dayanıklılığın incelenmesi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(3): 166-72. https://doi.org/10.35365/ctjpp.19.1.21
• Çimen, M., Şahin, B., Akbolat, M., Işık, O. (2012). Özel bakım merkezinde çalışan personelintükenmişlik ve iş doyum düzeylerine yönelik bir çalışma. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 21-31.
• Çoban-Kaynak, R. (2018). Kurumsal bakım veren kuruluşlarda çalışan personelin mesleki doyum ve tükenmişlik düzeyi: Gümüşhane ili örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Danış, M.Z., Genç, Y. (2011). Kurumsal bakım elemanlarının genel özellikleri ve yaşadıkları sorunlar. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 173-183.
• Demir-Saykılı, M. (2019). Bakıcı personelin engelli bakımına yönelik tutumları, örgütsel destek, iş doyumu ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Derogatis, L. R., & Spencer, P. M. (1982). The Brief Symptom Inventory (BSI): Administration, and procedures manual-I. Baltimore, MD: Clinical Psychometric Research.
• Ergin C. (1992, Eylül). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması. VVII. Ulusal Psikoloji Kongresi’nde sunulan bildiri. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Fradelos, E.,Tsaras, K., Velentza, O., Vasiliadou, E., Aouant, N., Palla, P., Mitsi, D., Anastopoulou, K., Papathanasiou, I. (2016). Relation between burnout, mental health and aggression of nursing personnel. Journal of Disease and Global Health, 7, 156-163.
• Freudenberger, H.J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issues, 30, 159–165.
• Gray-Stanley, J. A., & Muramatsu, N. (2011). Work stress, burnout, and social and personal resources among direct care workers. Research in Developmental Disabilities, 32(3), 1065–1074. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2011.01.025
• Greenglass, E.R., Burke, R. J., Fiksenbaum, L (2001). Workload and burnout in nurses. Journal of Community & Applied Social Psychology, 11, 211-215. https://doi.org//10.1002/casp.614
• Hendekçi, A., Gök Uğur, H. (2019). Bakım personellerinin yaşadığı sorunlar ve bakımdan etkilenme durumları. Journal of Academic Research in Nursing, 1-7. https://doi.org/10.5222/jaren.2019.66588
• Innstrand S. T., Espnes G. A. & Mykletun R. (2002) Job stress, burnout and job satisfaction: An intervention study for staff working with people with intellectual disabilities.
• Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 17(2), 119– 126.Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaya, H. (2016). Bakım ve rehabilitasyon merkezinde çalışan bakım elemanlarının ruhsal durumlarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Khorshidian, N., Hashemian, S. S., Meftagh, S. D. Najimi, A. (2017). Burnout among the employees of health and therapy entities: Investigating the role of early maladaptive schemas and mental disorder symptoms. Anatolian Journal of Psychiatry, 18(4), 323-329.
• Kim, H., and Kao, D. (2014). A meta-analysis of turnover intention predictors among US child welfare workers. Child. Youth Serv. Rev., 47, 214–223. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2014.09.015
• Kim, M. S., Kim, T., Lee, D., Yook, J. H., Hong, Y. C., Lee, S. Y., Yoon, J. H., & Kang, M. Y. (2018). Mental disorders among workers in the healthcare industry: 2014 national health insurance data. Annals of Occupational and Environmental Medicine, 30, 31. https://doi.org/10.1186/s40557-018-0244-x
• Korkut, Ayşe (2017). Engelli bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan bakım elemanlarının bağlanma yönelimleri, stresle başa çıkma tarzları, sosyal destek algıları, psikolojik belirtiler ve bazı demografik özelliklerin tükenmişlik ile ilişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koutsimani, P. Montgomery, A., Georganta, K. (2019). The relationship between burnout, Depression, and anxiety: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychology, 10, 1-19. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00284
• Maslach, C., and Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: Recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15, 103–111. https://doi.org/10.1002/wps.20311
• Maslach, C., Jackson, S.E. (1996). Maslach Burnout Inventory. New York, NY: Psychologists Press, Consulting.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
• Mazurenko, O., Gupte, G., Shan, G. (2015). Analyzing U.S. nurse turnover: Are nurses leaving their jobs or the profession itself? Journal of Hospital Administration, 4(4), 48-56.
• Milner, A., King, T. L., Kavanagh, A. (2019). The mental health impacts of health and human service work: Longitudinal evidence about differential exposure and susceptibility using 16 waves of cohort data. Preventive Medicine Reports, 14, 1-7. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2019.100826
• MYK, (2016). Engelli ve yaşlı bakım elemanı ulusal mesleki standardı (Seviye 4), Ankara: MYK Yönetim Kurulu.
• Oğuzberk, M., Aydın, A. (2008). Ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik. Klinik Psikiyatri, 11, 167-179.
• Papathanasiou, I. V. (2015). Work-related mental consequences: Implications of burnout on mental health status among health care providers. Acta Inform Med., 23(1), 22-28.
• Qiao, Z., Chen, L., Chen, M. (2016). Prevalence and factors associated with occupational burnout among HIV/AIDS healthcare workers in China: A cross-sectional study. BMC Public Health, 16, 335. https://doi.org/10.1186/s12889-016-2890-7
• Rai, G.S. (2010). Burnout among long-term care staff. Administration in Social Work, 34(3), 225-240. https://doi.org/10.1080/03643107.2010.480887
• Ruotsalainen, J. H., Verbeek, J. H., Mariné, A., and Serra, C. (2015). Preventing occupational stress in healthcare workers. Cochr Library, 4, CD002892. https://doi.org/10.1002/14651858.CD002892.pub5
• Sağlam, Y. (2017). Engelli ve yaşlı bakım personellerinin tükenmişliği, iş yaşamı kalitesi ve yaşam doyumu ilişkileri üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
• Şahin, H.N., Durak, B.A., Ugurtas, S. (2002) Kısa Semptom Envanteri (KSE): Ergenler için kullanımının geçerlik, güvenilirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2), 125-135.
• Yeşil, A., Aker, A. T., Sezgin, U. (2009). Hemodiyaliz tedavisi gören hastalara bakım veren ekipte ruhsal belirtiler. Düşünen Adam, 22(1-4), 9-17.
• Yunusoğlu, M. (2018). Mesleki stres ve tükenmişlik sendromunun depresyon üzerindeki etkisi: Van ilinde sağlık çalışanları üzerine bir uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.