Ergenlerde Akran İlişkileri ve Bağlanma Stilleri ile Alkol Sigara Kullanımı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 3, 213 - 222, 25.09.2024

Elife Kılbaş Dolu , Sertan Kağan

https://doi.org/10.35365/ctjpp.24.3.02

Öz

Alkol sigara gibi bağımlılık yapıcı maddelerin denenmesi ve kullanımı ergenlik dönemine tekabül etmektedir ve ergenin yaşamını birçok yönden olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Bu istenmeyen zararlı alışkanlıkların başlamadan önlenmesine yardım sağlayabilmek için risk faktörlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada ergenlerde akran ilişkileri ve bağlanma stilleri ile alkol sigara kullanımı arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini lise 9. ,10. , 11. ve 12. Sınıflara devem eden 242’si kız, 204’ü erkek 446 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Katılımcılardan veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu, Akran İlişkileri Ölçeği ve Bağlanma Sitilleri Ölçeği kullanılarak bilgi toplanmıştır. Çalışmada, ilgili değişkenler arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucuna göre, 10. ve 11. sınıflara devam eden öğrencilerde alkol kullanımı 9. ve 12. Sınıf öğrencilerden daha yüksek olduğu, aile gelir düzeyi yüksek olan öğrencilerin alkol kullanımının daha yüksek olduğu görülmüştür. Alkol kullanma durumlarına göre akran ilişki düzeylerinin farklılaştığı ve alkol kullanan öğrencilerin birliktelik, yakınlık, koruma, yardım düzeylerinin kullanmayanlara göre yüksek olduğu, Bağlanma stillerinin alt boyutlarından olan güvenli bağlanma düzeyinin sigara ve alkol kullanımını önemli şekilde negatif yönde yordadığı tespit edilmiştir. Özetle alkol ve sigara gibi bağımlılık yapıcı bu maddelerin kullanımının daha çok ergenlik dönemiyle ilişkili olduğu bulunmuştur ve elde edilen bulgular literatürde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ergen, Akran İlişkileri, Bağlanma Stilleri, Alkol, Sigara

Etik Beyan

Doğu Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu (BAYEK)

Destekleyen Kurum

Doğu Akdeniz Üniversitesi

Examining the Relationship Between Peer Relationships and Attachment Styles and Alcohol and Cigarette Use in Adolescents

Öz

Experimenting with and using addictive substances such as alcohol and cigarettes corresponds to the adolescence period and can negatively affect the adolescent's life in many ways. In order to help prevent these undesired harmful habits before they starts, risk factors need to be determined. This study examined the relationship between peer relationships and attachment styles as well as alcohol and cigarette use in adolescents. The sample of the research consists of 446 high grade students attending the 9th, 10th, 11th and 12th grades of high school, 242 of whom are female and 204 of whom are male. Information was collected from the participants using the Personal Information Form, Peer Relations Scale and Attachment Styles Scale as data collection tools. In the study, the relational screening model was used to examine the relationship between relevant variables. According to the results of the analysis, the alcohol use level of the students attending the 10th and 11th grades was higher than that of the students attending the 9th and 12th grades and the level of alcohol use of students with high family income was found to be also higher. Yet, their peer relationship levels were found to vary depending on their alcohol use status and it has been observed that students who use alcohol have higher levels of togetherness, closeness, protection and help than those who do not use alcohol. It has been determined that secure attachment level, one of the sub-dimensions of attachment styles, predicts smoking and alcohol use quite negatively. In summary, it has been found that the use of addictive substances such as alcohol and cigarettes is mostly associated with adolescence and the findings were discussed in the literature.

Anahtar Kelimeler

Adolescent, Peer Relationship, Attachment Styles, Alcohol, Smoking

Kaynakça

• Akhan Ulaş, L. (2014). Hemşirelik örencilerinin bağlanma stillerinin berlirlenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 4(3), 191-196.
• Akkuş, D., Karaca, A., Konuk Şener, D., & Ankaralı, H. (2017). Lise Öğrencileri Arasında Sigara ve Alkol Kullanma Sıklığı ve Etkileyen Faktörler. Anadolu Klinikler, 22(1), 36-45.
• Alaçam, H., Korkmaz, A., Muharrem, E. F., Şengül, C. B., & Şengül, C. (2015). Pamukkale Üniversitesi örencilerinde alkol ve sigara bağımlılığı taraması. Pamukkale Tıp Dergisi(2), 82-87.
• Aslan, R., Aktaş, A., & Akgür, S. A. (2023). Çocuk ve Ergenlerde Madde Kullanımı ve Adli Toksikolojik Analizler. Bağımlılık Dergisi, 24(1), 93-103.
• Ateşpolat, Y., & Yıldız Bıçakcı, M. (2020). Ergenlerin Akran İlişkisi ve Akran Zorbalık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(10), 1-13.
• Aydoğdu, H., & Olcay Çam, M. (2013). Madde Kullanım Bozukluğu Olan ve Olmayan Ergenlerin Bağlanma Stilleri, Anne Baba Tutumları ve Sosyal Destek Algıları Yönünden Karşılaştırılması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(3), 137-144.
• Berber Çelik, Ç. (2018). Bağlanma Stilleri, Psikolojik İyi Oluş ve Sosyal Güvende Hissetme: Aralarındaki İlişki Ne? Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 27-40.
• Bülbül, K., & Odacı, H. (2018). Lise öğrencilerinde umutsuzluk, bağlanma stili ve aile yapısının madde kullanma eğilimini yordama gücü. Klinik Psikiyatri Dergisi, 21, 360-369.
• Can, M. Ş. (2007). İlköğretim 2. Kademe Öğrencilerinde Görülen "Madde Bağımlılığı" Alışkanlığı (Sakarya İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Chimwamurombe, M. (2011). The influence of peer pressure on adolescent misbehaviour in schools . Docroral Dissertation, University of the Western Cape, Cape Town.
• Coffman, E., & Swank, J. (2021). Attachment Styles and the Family Systems of Individuals Affected by Substance Abuse. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 29(1), 102-108. doi:10.1177/1066480720934487
• Cömert, I. T., & Ögel, K. (2014). Madde Kullanan Ergenlerin Bağlanma Stilleri. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 1(1), 9-40.
• Çakıcı, M., Çakıcı, E., Karaaziz, M., Tutar, N., & Eş, A. (2014). KKTC`de Psikoaktif Maddelerin Kullanım Yaygınlıkları ve Risk Etkenleri. Bağımlılık Dergisi, 15(4), 159-166.
• Çakıcı, M., Ergün, D., Çakıcı, E., & Onur, Ç. (2017). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde lise öğrencileri arasında psikoaktif madde kullanım yaygınlığı ve risk etkenleri, 1996-2015. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(5), 428-437.
• Çakıcı, M., Ergün, D., Eş, A., Toprak, A., & Özer, H. (2019). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti lise öğrencilerinde psikoaktif madde kullanımının yaygınlığı ve risk etkenleri, 1996-2019. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 20(1), 38-41.
• de la Torre-Luque, A., Ozeylem, F., & Essau, C. (2021). Prevalence of addictive behaviours among adolescents from 73 low-and middle-income countries. Addictive Behaviors Reports, 14, 1-7. doi:10.1016/j.abrep.2021.100387
• Erdem, G., Eke, C., Ögel, K., & Taner, S. (2006). Lise Öğrencilerinde Arkadaş Özellikleri ve Madde Kullanımı. Bağımlılık Dergisi, 7(3), 111-116.
• Erdemar, G., & Kurupınar, A. (2014). Ortaöğretim Öğrencilerinde Görülen Madde Bağımlılığı Alışkanlığı ve Yaygınlığı: Bartın İli Örneği. Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 65-84.
• Erincik, A., Çelikay Söyler, H., & Gürbüz, A. N. (2022). Dokuzuncu Sınıf Lise Öğrencilerinde Madde Kullanımının Duygu Düzenleme ve Bağlanma Stilleri ile İlişkisinin İncelenmesi. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 5(12), 1747-1764.
• Erkan Atik, Z., Çok, F., Esen Çoban, A., Doğan, T., & Güney Karaman, N. (2014). Akran İlişkileri Ölçeği'nin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 433-446.
• Erzen, E. (2016). Üç Boyutlu Bağlanma Stilleri Ölçeği. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 17(3), 1-21.
• ESPAD Group. (2020). ESPAD Report 2019: Results from the European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs. Publications Office of the European Union. Luxembourg: EMCDDA Joint Publications.
• Genç, Y., Taylan, H. H., Adıgüzel, Y., & Kutlu, İ. (2017). Aile İçi Şiddetin Ergenlerin Şiddet Eğilimlerine Etkisi: Antalya Liseleri Örneği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Dergisi, 7(2), 409423.
• Gül, K. N. (2023). Bağımlılık, Bağlanma ve Öfke Kapsamında Bir Olgu Sunumu. Pearson Journal Of Social Sciences & Humanitie, 8(23), 237-246.
• Güler, N., Güler, G., Ulusoy, H., & Bekar, M. (2009). Lise öğrencileri arasında sigara, alkol kullanımı ve intihar düşüncesi sıklığı . Cumhuriyet Tıp Dergis(31), 340-345.
• Hayre, R. S., Goulter, N., & Moretti, M. M. (2019). Maltreatment, attachment, and substance use in adolescence: Direct and indirect pathways. Addictive Behaviors, 90, 196-203.
• Iglesias, E. B., Fernandez del Rio, E., Calafat, A., & Fernandez-Hermida, J. R. (2014). Attachment and substance use in adolescence: A review of conceptual and methodological aspects. Adicciones, 26(1), 77-86.
• Karatay, G., & Kubilay, G. (2004). Sosyoekonomik Düzeyi Farklı İki Lisede Madde Kullanma Durumu ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Hemșirelikte Araștırma Geliștirme Dergisi, 1(2), 57-70.
• Karayağız Muslu, G., & Aygün, Ö. (2017). Ergenlerin Riskli Sağlık Davranışlarının ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(4), 242-250.
• Kinley, J., & Reyno, S. (2013). Attachment style changes following intensive short-term group psychotherapy. International Journal of Group Psychotherapy, 63(1), 53-75.
• Li, J. J., Cho, S. B., Salvatore, J. E., Edenberg, H. J., Agrawal, A., Chorlian, D. B., . . . Dick, D. M. (2017). The Impact of Peer Substance Use and Polygenic Risk on Trajectories of Heavy Episodic Drinking Across Adolescence and Emerging Adulthood. Alcohol Clinical and Experimental Research, 41(1), 65-75.
• Marcia, J. (1980). Identity in Adolescence. J. E. Marcia içinde, Handbook of Adolescent Psychology (s. 159-187). New York: Wiley and Sons.
• McVicar, D., & Polanski, A. (2014). Peer effects in UK adolescent substance use: never mind the classmates? Oxford Bull Econ Stat., 76(4), 589-604.
• Nakhoul, L., Obeid, S., Sacre, H., Haddad, C., Soufia, M., Hallit, R., . . . Hallit, S. (2020). Attachment style and addictions (alcohol, cigarette, waterpipe and internet) among Lebanese adolescents: a national study. BMC Psychology, 8(33), 1-10. doi:10.1186/s40359-020-00404-6
• Ögel, K., Tamar, D., Evren, C. & Çakmak, D. (2001). Lise Gençleri Arasında Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 47-52.
• Öz, B., & Alkevli, A. (2018). Öğrencilerin Madde Kullanımı ve Bağımlılığında Etkili Olan Faktörlere Bakışının Demografik Özelliklere Göre İncelenmesi: Çukurova Üniversitesi Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(39), 29-43.
• Özmen, F. & Kubanç, Y. (2013). Liselerde Madde Bağımlılığı - Muvcut Durum ve Önerilere İlişkin Okul Müdürleri ve Öğretmenlerin Bakış Açıları. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(3), 357-382.
• Öztürk, Y. E., Kırlıoğlu, M., & Kıraç, R. (2015). Alkol ve Madde Bağımlılığında Risk Faktörleri. Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 18(2), 97-118.
• Satan, A. (2011). Ergenlerde Akran Baskısı, Benlik Saygısı ve Alkol Kullanımı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi(34), 183-194.
• Sümer, N., Oruçlular, Y., & Çapar, T. (2015). Bağlanma ve Bağımlılık: Kuramsal Çerçeve ve Derleme Çalışması. Bağımlılık Dergisi, 16(4), 192-209.
• Şeker, E., & Yılmaz Irmak, T. (2020). Ergenlerde Risk Alma Davranışları: Akran ve Aile İlişkileri ile Problem Çözme Becerisi. Türk Psikoloji Yazıları, 23(46), 104-121.
• Talu, E., & Gümüş, G. (2020). Ergenlerde Akran Baskısı ve Riskli Davranışlar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 390-403.
• Taylan, H. H., & Genç, Y. (2017). Liselerde Sigara, Alkol ve Uyuşturucu/Uçucu/Uyarıcı Madde Kullanım Eğilimleri: Kocaeli Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47), 180-199.
• Türk, M. E., & Karaaziz, M. (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Kullanımının Bağlanma Stilleri, Akran İlişkileri ve Kişilik Bozuklukları İle İlişkisinin İncelenmesi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3(5), 97-112.
• Wise, M. H., Weierbach, F., Cao, Y., & Phillips, K. (2017). Tobacco Use and Attachment Style in Appalachia. Issues Ment Health Nurs., 38(7), 562-569.
• Yalman, E. (2019). Ebeveyn ve Akran İlişkilerinin Genç Kızlarda Madde Kullanımına Etkisi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 372-391.
• Yaman, Ö. M. (2021). Türkiye'de Gençlik ve Bağımlılık: Bibliyometrik ve Tematik Bir Araştırma (1910-2020). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Yazıcı Çelebi, G. (2017). Ergenlerde Sosyal Kaygı ve Bağlanma Stilleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Kastanonu Eğitim Dergisi, 25(5), 1729-1736.
• Yıldız, D., Çiftçi, A., & Yalçın, Ö. (2020). Bir ÇEMATEM kliniğinde yatan ergen hastalarda madde kullanım eğilimleri, psikososyal travmalar, psikiyatrik komorbiditeler ve cinsiyet farklılıkları. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences(33), 190-202.
• Yıldız, E. (2009). İzmir Liselerinde Sigara, Alkol, Madde Kullanım Yaygınlığı, Hazırlayıcı ve Koruyucu Faktörler. Doktora Tezi, İzmir.