Film karakterleri incelemelerinde Psikanalizin bir yöntem olarak kullanımı: Sibel Filmi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 4, 368 - 374, 20.12.2024

Tuğba Elmacı , Gülseren Dinvar Pekşen , Tolga Barman

https://doi.org/10.35365/ctjpp.24.4.09

Öz

Avusturyalı nörolog Sigmund Freud psikiyatri litaratürüne önemli bir kuram olan psikanalizi kazandırarak günümüze kadar süren pek çok tartışmanın da odağına yerleşmiştir. Freud’un litaratüre en önemli katkısı olan bilinçdışı kavramı etrafında pek çok düşünür farklı okullar ve ekoller geliştirmiştir. Dolayısıyla da Freud’un psikanaliz kuramı, öznenin eylemlerini açıklamak için başvurulan önemli bir metod olarak çokça tartışılıp zaman zaman da yadsınsa da varlığını günümüze kadar devam ettirmiştir. Carl Gustav Jung ve Jacques Lacan gibi ardıllarının psikanalizi sadece psikiyatrinin konusu olmaktan çıkartıp sanatın da konusu olmaya taşıyan anlayışları ile sanat yapıtını adeta bir analizan gibi konumlamayı olanaklı kılmıştır. Bu çalışma kapsamında da özellikle kendisini, Freud’a dönüş hareketinin öncüsü olarak kabul eden Fransız psikiyatr Jacques Lacan’ın temel kavramları ile Çağla Zencirci ve Guillaume Giovanetti’nin 2018 yılında ortaklaşa yönettiği Sibel filmindeki ana karakter olan ve norm dışı davranışlar sergileyen Sibel’in psikanalitik olarak çözümlemesi yapılmıştır. Sibel karakterinin özellikle dilsizlik üzerinden ötekileştirilen süreci ile birlikte sergilediği ayrıksı davranışlarının patolojik kaynaklarının, filminin öykü evreninde Lacancı terminoloji ile neye tekabül ettiğinin incelendiği bu çalışmada, pek çok kavramın yerli yerine oturduğu görülmüştür. Özellikle Lacan’ın öznenin kuruluşunda önemli ayıraç olarak vurguladığı babanın dilinin öğrenimi ile birlikte geçilen simgesel düzenin, insanın bilinçdışı örüntüsünü oluşturduğu gerçeği filmdeki karakterin en belirgin özelliği olarak ortaya çıkmaktadır. Sibel gibi nevrotik olarak sorunlu bir karakterin ilk nesne kaybı, narsistik fantezi ile gerçekleştirdiği kristalize hal, simgeselin içine dahil olamayışın kendisini sürüklediği nevrozlar bütününe bakıldığında ciddi fiksasyonlara kaynaklık eden bir bilinçdışı örüntüsü ile karşılaşılmıştır. Bu çalışma ile psikanalizin film karakterleri açısından bir değerlendirme yöntemi olarak kullanılması, felsefi bir yaklaşım olmanın ötesinde film karakterlerinin kendisinin bizzat analizan olduğu, film eleştirmeninin de bir analist olarak kendisini konumlandırmasını sağlayan tüm unsurları içerdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sibel Filmi, Psikanaliz, Freud, Lacan, Bilinçdışı.

Etik Beyan

yok

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

yok

The use of psychoanalysis as a method in the analysis of film characters: The Case of Sibel Film

Öz

Austrian neurologist Sigmund Freud introduced psychoanalysis, a significant theory, to the psychiatric literature and has been a central figure in numerous ongoing debates. Many thinkers have developed different schools and schools of thought around the concept of the unconscious, which is Freud's most significant contribution to the literature. Consequently, Freud's theory of psychoanalysis, as a significant methodology employed to elucidate the actions of the subject, has persisted until the present day, despite extensive debate and occasional rejection. The insights of his successors, such as Carl Gustav Jung and Jacques Lacan, who transformed psychoanalysis from a domain within psychiatry to one within the realm of art, enabled the work of art to be conceptualised as an analysand. This study employs a psychoanalytic analysis of Sibel, the protagonist of the film Sibel, who exhibits non-normative behaviours. The psychoanalytic analysis of Sibel, the main character in the film Sibel, co-directed by Çağla Zencirci and Guillaume Giovanetti in 2018, who exhibits non-normative behaviours, has been conducted with reference to the basic concepts of French psychiatrist Jacques Lacan, who considers himself to be the pioneer of the return to Freud movement. This study examines the pathological sources of Sibel's character's pathological behaviours, which she exhibits in conjunction with her marginalisation through silence. It employs Lacanian terminology within the narrative universe of the film to elucidate the complex dynamics at play. The analysis reveals a number of key concepts that have come into focus. In particular, the fact that the symbolic order, which Lacan emphasises as an important distinction in the formation of the subject, constitutes the unconscious pattern of the human being with the learning of the language of the father, emerges as the most prominent feature of the character in the film. Upon examination of the loss of the first object of a neurotically problematic character like Sibel, the crystallised state she realises through narcissistic fantasy, and the entire range of neuroses she is forced into by being unable to be included in the symbolic, an unconscious pattern that is the source of significant fixations is encountered. This study has demonstrated that the application of psychoanalysis as a method of evaluation in the context of film characters extends beyond the scope of a philosophical approach, encompassing the necessary elements for both the analysis of film characters and the positioning of film critics as analysts.

Anahtar Kelimeler

Sibel Film, Psychoanalysis, Freud, Lacan, Unconscious.

Kaynakça

• Allen, R. (1999). “Psychoanalytic film theory”. T. Miller ve R. Stam (eds.), içinde A companion to film theory (s. 123-145). Blackwell Publishing: Malden.
• Bakır, B. (2013). “Psikanalalitik film kuramı”. Z. Özarslan (ed.), içinde Sinema Kuramları 2 (s. 131-139). Su Yayınları: İstanbul.
• Başer, N. (2012). Lacan. Say Yayınları: İstanbul
• Cauwe, J., Vanheule, S. ve Desmet, M. (2017). “The Presence of The Analyst in Lacanian Treatment”. Journal of the American Psychoanalytic Association, 65(4), 609–638. https://doi.org/10.1177/0003065117721163.
• Dumtrache, S. D. (2014). “The effects of a cinema-therapy group on diminishing anxiety in young people”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 127, 717-721.
• Estes, C. P. (2023). Kurtlarla Koşan Kadınlar. Hakan Atalay (çev.). Ayrıntı Yayınları: İstanbul.
• Evans, D. (1996). An introductory dictionary of Lacanian psychoanalysis. Routledge: New York.
• Fink, B. (2016). Lacancı Psikanalize Bir Giriş. Özgür Öğütcen (çev.). Encore Yayınları: İstanbul.
• Fischmann, T., Russ, M. O. ve Leuzinger-Bohleber, M. (2013). “Trauma, dream, and psychic change in psychoanalyses: a dialog between psychoanalysis and the neurosciences”. Frontiers in Human Neuroscience, 7, 1-15. https://doi.org/10.3389/fnhum.2013.00877.
• Freud, S. (1996a). Düşlerin Yorumu. Emre Kapkın (çev.). Payel Yayınları: İstanbul.
• Freud, S. (1996b). Beş Konferans ve Psikanalize Toplu Bakış. Kamuran Şipal (çev.). Cem Yayınları: Ankara.
• Freud, S. (2001). Sanat ve Sanatçılar Üzerine. Kamuran Şipal (çev.). YKY: İstanbul.
• Green, A. (1986) . On Private Madness. Hogart Press and the Instutute of Psychoanalysis: London.
• Holt, R. R. (1962). “A Critical Examination Of Freud’s Concept of Bound vs. Free Cathexis”. Journal of the American Psychoanalytic Association, 10(3), 475-525.
• Hook, D. (2008). “Absolute Other: Lacan’s ‘Big Other’ as Adjunct to Critical Social Psychological Analysis?”. Social and Personality Psychology Compass, 2(1), 51–73.
• Izod, J. ve Dovalis, J. (2014). Cinema as Therapy: Grief and transformational film. Routledge: Londra.
• Karataş, Y. C. (2017, 12 Nisan). Büyük öteki: Bilinçdışının söylevi. Lacivert Dergi. Erişim adresi: https://www.lacivertdergi.com/dosya/2017/04/12/buyuk-oteki-bilincdisinin-soylevi.
• Kavut, S. (2018). “Karen horney ve nevrotik kişilik üzerine bir araştırma: Blue Jasmine örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 512-524.
• Kayaalp, M. L. (2001). “Yalnızlık Kader, Yaşam Heder midir?”. Psikanaliz Yazıları, (3), Bağlam Yayıncılık: İstanbul.
• Kıyar, N. (2013). “Kybele’nin Sanat Nesnesi Olarak Kullanımı”. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(6), 355-371.
• Kim, H. G. (2014). “Effects of a Cinema Therapy-based Group Reminiscence Program on Depression and Ego Integrity of Nursing Home Elders”. Journal of Korean Academy of Psychiatric and Mental Health Nursing, 23(4), 233-241.
• Künüçen, H. H. ve Köksal, N. Y. (2021). “Psikanalitik Eleştiri Yaklaşımı ile Bir Film Okuması: Black Swan”. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 419-439.
• Lacan, J. (1999). The seminar of Jacques Lacan, Book XX: On feminine sexuality: The limits of love and knowledge. W. W. Norton & Company: New York.
• Lacan, J. (2016). Psikanalizin Dört Temel Kavramı: Seminer 11. Kitap. Nilüfer Erdem (çev.). Metis Yayınları: İstanbul. Limnili, P. (2024). Andre Green’in Ölü Anne Kavramı Üzerine. Psike İstanbul. Erişim adresi: www.psikeistanbul.org/etkinlik-detay/news01/andregreen.
• McGowan, T. ve Kunkle, S. (2014). Lacan ve Çağdaş Sinema, Yasemin Ertuğrul ve Caner Turan (çev.). Say Yayınları: İstanbul.
• Mitchell, S. A. (2009). Psikanalizde İlişkisel Kavramlar. Gülenbaht Algaç ve İrem Anlı (çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Neuman, L. W. (2014). Social research methods: qualitative and quantitative approaches. Essex: Pearson Education Limited.
• Özden, Z. (2010). Film Eleştirisi. İmge Yayınevi: Ankara.
• Özmen, E. (2019, Ağustos). Odipus karmaşası: İmgesel, Simgesel, Gerçek. Birikim. Erişim adresi: https://birikimdergisi.com/haftalik/9650/oedipus-karmasasi-43-imgesel-simgesel-gercek. Öztürk, M. O. (1989). Psikanaliz ve Psikoterapi. Evrim Kitabevi: İstanbul.
• Parman, T. (2002). “Erkek Olmak Ya Da Üçün Üçü Olmak, Oedipus Öncesi Dönemden Ergenliğin Sonuna Kadar Baba Oğul İlişkisi". Psikanaliz Yazıları, (5), Bağlam Yayıncılık: İstanbul.
• Powell, M. L., Newgent, R. A. ve Lee, S. M. (2006). “Group cinematherapy: Using metaphor to enhance adolescent self-esteem”. The Arts in Psychotherapy, 33, 247 – 253.
• Rizzolatti, G., Alberto Semi, A. ve Fabbri-Destro, M. (2014). “Linking psychoanalysis with neuroscience: The concept of ego”. Neuropsychologia, 55, 143–148. https://doi.org/10.1016/j.neuropsychologia.2013.10.003.
• Sunat, H. (2020). Freud’un Psikanalizi. Pinhan Yayıncılık: İstanbul.
• Yakeley, J. (2018). “Psychoanalysis in modern mental health practice”. The Lancet Psychiatry, 5(5), 443–450. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(18)30052-X.
• Yıldız, İ. (2020). “Psikanalitik yaklaşım çerçevesinde nevrotik ihtiyaçlar çözümlemesi: Kayıp Kız filmi”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 977-987.
• Zencirci, C. ve Giovanetti, G. (Yönetmenler). (2018). Sibel [Film]. Mars Productions, Les Films du Tambour, Riva Filmproduktion.
• Zizek, S. (2005). Yamuk Bakmak. Tuncay Birkan (çev.). Metis Yayınları: İstanbul.