Perceptions of Secondary School Teachers on Organizational Justice, Organizational Trust, Organizational Citizenship Behaviors

Yıl 2008, Cilt: 54 Sayı: 54, 307 - 331, 01.05.2008

Soner Polat Cevat Celep

Öz

The purpose of this study is to describe perceptions of secondary school teachers on organizational justice, organizational trust, organizational citizenship behaviors and to examine the relationship among these variables. Study group are 1281 secondary school teachers; 721 working in general high schools and 560 in vocational and technical high schools. Two provinces were randomly seleceted from each of seven geographical regions. Data were collected by “Organizational Justice Scale” developed by Niehoff and Moorman (1993), “Organizational Trust in Colleagues Scale” developed by Hoy and Tschannen-Moran (2003, “Organizational Trust Scale” developed by Daboval, Comish ve Swindle and Gaster (1994) and “Organizational Citizenship Behaviours Scale” developed by Podsakoff ve MacKenzie (1989) later revised by Podsakoff, MacKenzie, Moorman and Fetter (1990) anf Moorman (1991). Data were analyzed by using mean, t-test, ANOVA and corelation coefficients. Results demonstrated that teachers' “perception of organizational justice, organizational trust and organizational citizenship behaviors were very high. Organizational trust and organizational justice perceptions were siginificantly related to perceptions of organizational citizenship behaviors.

Anahtar Kelimeler

secondary education , organizational justice , organizational trust , organizational citizenship behaviors.

Ortaöğretim Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet, Örgütsel Güven, Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına İlişkin Algıları

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet, örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışları değişkenlerine ilişkin algı düzeylerini saptayarak; bu değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemektir. Betimsel nitelikte olan bu evrenini Türkiye'deki 2006-2007 eğitim-öğretim yılında ortaöğretim kurumların da çalışan öğretmenler; çalışma örneklemini 721'i genel liselerde; 560'ı ise mesleki teknik liselerde çalışan 1281 ortaöğretim öğretmeni oluşturmaktadır. Öğretmenlerin okullarına ilişkin adalet algıları Niehoff ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen “Örgütsel Adalet Ölçeği” ile yöneticilerine güven algısı, Hoy ve Tschannen-Moran (2003) tarafından geliştirilen “Okullarda Meslektaşlara Güven Ölçeği” ile okula güven algısı Daboval, Comish ve Swindle ve Gaster'in (1994) “örgütsel Güven Ölçeği” ile ve öğretmenlerin kendilerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarını ne derecede gösterdiklerine ilişkin algıları, Podsakoff ve MacKenzie (1989) tarafından Organ'ın (1988) örgütsel vatandaşlık davranışın beş boyutuna dayalı olarak hazırladıkları ve daha sonra Podsakoff, MacKenzie, Moorman ve Fetter (1990) ve Moorman (1991) tarafından geliştirilerek kullanılan “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği” ile ölçülmüştür. Araştırma sonucunda öğretmelerin örgütsel adalet, güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı algılarının yüksek düzeyde olduğu; örgütsel adalet, örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışlarının ve bütün alt boyutlarının birbiri ile olumlu ilişkide bulunduğu görülmüştür. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını göstermelerinde örgütsel adalet ve örgütsel güven önemli bir etkiye sahiptir.

Anahtar Kelimeler

ortaöğretim , örgütsel adalet , örgütsel güven , örgütsel vatandaşlık davranışı

Kaynakça

• Alexander, S., Ruderman, M, (1987). The Role of Procedural and Distributive Justice in Organizational Behavior, Social Justice Research, 1:177-198.
• Altunkese, T.N. (2002). Psikolojik İklim, Örgüte Adama ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aryee, S., Budhwar, P. and Chen, Z. X. (2002). Trust as a Mediator of the Relationship between Organizational Justice and Work Outcomes: Test of a Social Exchange Model. Journal of Organizational Behaviour, 23, 267-285
• Atalay, İ. (2005). Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Adalet (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Ayan, A.Ş. (2004). Örgüt Kültürünün Örgütsel Güven Üzerindeki Etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baş, T. (2001). Anket: Anket Nasıl Hazırlanır, Nasıl Uygulanır, Nasıl Değerlendirilir Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Bies, J.B., Shapiro, D.L., (1987). Interactional Fairness Judgments: The Influence of Causal Accounts, Social Justice Research, 1: 199-218.
• Blomqvist, Kirsimarja; Hurmelinna, Pia and Seppänen, Risto (2003). Balancing Trust and Contracting in Asymmetric R&D Collaboration. R&D Management Conference, July 7-9, Manchester, England.
• Brockner, J., P. Siegel, J. Daly, T. Tyler, C. Martin. (1997). When Trust Matters: The Moderating Effect Of Outcome Favorability. Administrative Science Quarterly. 42: 558–583.
• Büyüköztürk, Ş. (2005). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegema yayıncılık.
• Byrne, Z. S., & Cropanzano, R. (2001). The History of Organizational Justice: The founder speak. In R. Cropanzano (Ed.), Justice in the workplace: From theory to practice (Vol. 2, pp. 3-26). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Cohen-Charash Y, Spector PE. (2001). The Role Of Justice İn Organizations: A Meta Analysis. Organizational Behavior Human Decision Process, 86(2) :278–321.
• Colquitt, J. A., Conlon, D. E.,Wesson, M. J., Porter, C.,&Ng, K.Y. (2001). Justice At The Millennium. Ameta-Analytic Review Of 25 Years Of Organizational Justice Research. Journal of Applied Psychology, 86, 425- 445.
• Daboval, J., Comish, R., Swindle, B & Caster, W. (1994). A Trust Inventory for Small Businesses. Small Businesses Symposium, http:/www.sbaer.uca.edu/ docs/proceedings/94swi031. txt
• Deluga, R.J. (1994). Supervisor Trust Building, Leader/Member Exchange and Organizational Citizenship Behaviour, Journal of Occupational and Organizational Psychology 67: 315-326.
• Deluga, R.J., (1995), The Relation Between Trust in the Supervisor and Subordinate Organizational Citizenship Behavior, Military Psychology, 7: 1- 16.
• Demircan, N. (2003). Örgütsel Güvenin Bir Ara Değişken Olarak Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi: Eğitim Sektöründe Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dilek, H. (2005). Liderlik Tarzlarının Ve Adalet Algısının; Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkilerine Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dilek, U. (2004). Örgütsel Adalet Algılamaları Ve Örgütsel Bağlılık İle İlişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans) Kara Harp Okulu Komutanlığı Savunma Bilimleri Enstitüsü
• Dolma, S. (2003) Çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Sergilemelerinde Güdülerin Etkisi. (Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eker, G. (2006). Örgütsel Adalet Algısı Boyutları Ve İş Doyumu Üzerindeki Etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdem, F. (2003). Sosyal Bilimlerde Güven. Ankara: Vadi Yayıncılık.
• Folger, R., Cropanzano, R., (1998). Organizational Justice and Human Resource Management, London: Sage Publications.
• Folger, R., Konovsky, M.A., (1989). Effects of Procedural and Distributive Justice on Reactions To Pay Raise Decisions, Academy of Management Journal, 32 :115-130.
• George. J. M.. & Jones, G. R. 1997. Organizational Spontaneity in Context. Human Performance. 10: 153-170.
• Grean & Uhl-Bien (1995). Relationship-Based Approach To Leadership: Development Of Leader-Member Exchange (LMX) Theory Of Leadership Over 25 Years: Applying A Multi-Level Multi-Domain Perspective. Leadership Quarterly, 6, 219-247.
• Greenberg, J. (1986). Determinants Of Perceived Fairness of Performance Evaluation, Journal of Applied Pschology, 71: 340-342
• Greenberg, J. (1990a), Looking Fair versus Being Fair: Managing Impressions of Organizational Justice, Research in Organizational Behavior, 12 (1) 11- 157.
• Greenberg, J. (1990b). Organizational Justice: Yesterday, Today, Tomorrow, Journal of Management, 16:399-432.
• Greenberg, J. (1996). The quest for justice on the job, Essays and Experiments. Thousand Oaks, CA, Sage.
• Hoy, W. K. & Tschannen-Moran, M. (2003). “The Conceptualization and Measurement of Faculty Trust in Schools: The Omnibus T-Scale.” In W.K. Hoy & C.G. Miskel, Theory and Research in Educational Administration. Information Age Publishing: Greenwich: CT
• İşbaşı, J.Ö. (2000a). Çalışanların Yöneticilerine Duydukları Güvenin Ve Örgütsel Adalete İlişkin Algılamalarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Oluşumundaki Rolü: Bir Turizm Örgütünde Uygulama. (Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi) Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabay, E.Z. (2004). Kamuda Ve Özel Sektörde Örgütsel Adalet Algısı İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Konovsky, M. A., Cropanzano, R. (1991). Perceived Fairness Of Employee Drug Testing As A Predictor Of Employee Attitudes And Job Performance. Journal of Applied Psychology, 76(5), 698 - 707.
• Konovsky, M. A., Pugh, S. D. (1994). Citizenship Behavior And Social Exchange. Academy of Management Journal, 37, 656-669.
• Loğa, A. (2003). Çalışanların Demografik Özelliklerinin Örgütsel Özdeşim, Örgütsel Bağlılık Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkileri: Askeri Birimlerde Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi) Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Marlowe, H. A., Nyhan, R. C. (1992). Development and Psychometric Properties of the Organizational Trust Inventory. Unpublished manuscript, University of Florida.
• Mayer, R. C., Davis, J. H., ve Schoorman, F. D. (1995). “An Integrative Model of Organizational Trust.” The Academy Of Management Review, 20: 709- 734.
• MEB, (2006). Türkiye Eğitim İstatistikleri (2005/2006). Ankara: MEB Yayımlar Dairesi Başkanlığı.
• Moorman, R.H. (1991). Relationship Between Organizational Justice and Organizational Citizenship Behavior: Do Fairness Perceptions Influence Employee Citizenship?. Journal of Applied Psychology, 76, 845-855.
• Moorman, R.H., (1993). The Influence of Cognitive and Affective Based Job Satisfaction Measures on the relationship Between Satisfaction and Organizational Citizenship Behavior, Human Relations, 46:759-775.
• Neveu V. (2004). “La confiance organisationnelle: définition et mesure”, Actes du XVème Congrès de l’AGRH, Montréal, 1er 1– 4 septembre 2004
• Niehoff, B.P. & Moorman, R.H. (1993). Justice as a Mediator of the Relationship Between Methods of Monitoring and Organizational Citizenship Behavior. Academy of Management Journal, 36 (3): 527-556.
• Nyhan R., Marlowe H.A., (1997), “Development and Psychometric Proparties Of The Organizational Trust Inventory,” Evaluation Review, 21(5), October
• Organ, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior, The Good Soldier Syndrome. Lexington, MA, Lexington Books.
• Organ, D.W., (1990). The Motivational Basis of Organizational Citizenship Behavior. Research in Organizational Behavior, s.43-72.
• Organ, D.W., (1997). Organizational Citizenship Behavior: Ifs Construct Clean-Up Time. Human Performance, 10: 85-97.
• Organ, D.W., Moorman, R.H., (1993). Fairness and Organizational Citizenship Behavior: What Are the Connections, Social Justice Research, 6: 5-18.
• Ölçüm-Çetin. M. (2004). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Pillai R, Schriesheim, C.B. Williams, E.S. (1999). “Fairness Perceptions and Trust as Mediators For Transformational and Transactional Leadership, A Two-Sample Study.” Journal of Management 25:897-933.
• Podsakoff P.M., MacKenzie S.B., Paine J.B, and Bachrach D.G., (2000). "Organizationals Citizenship Behaviors: A Critical Reiew of the Theorical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research" Joumal of Management, 26, (3),: 513-563
• Podsakoff, P. M., & MacKenzie, S. B. (1989). A Second Generation Measure of Organizational Citizenship Behavior. Unpublished manuscript, Indiana University, Bloomington.
• Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Moorman, R.H. & Fetter, R. (1990). Transformational Leader Behaviors and Their Effects on Followers' Trust in Leader, Satisfaction, and Organizational Citizenship Behaviors. Leadership Quarterly, 1 (2): 107-142.
• Scandura. T.A.. (1999). Rethinking Leader-Member Exchange: An Organizational Justice Perspective, Leadership Quarterly, 10:25-40.
• Sevinç Altaş, S. (2004). İş Değerleri, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisinin Bireysel İş Performansı Ve İşten Ayrılma Eğilimi Üzerindeki Etkisine Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sezen, B. (2001). Dağıtım Kanallarında Lojistik Performans, Adalet Algısı ve Kanal Üyesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Shockley-Zalabak P, Ellis K, Winograd G. (2000) “Organizational Trust, What it Means, Why İt Matters.” Organizational Development Journal; 18:35-48.
• Tan, H. H., Tan, C. S. (2000). Toward the differentiation of trust in supervisor and trust in organization. Genetic, Social, and Psychology Monographs, 126(2), 241-260.
• Tüzün, K.İ. (2006). Örgütsel Güven, Örgütsel Kimlik Ve Örgütsel Özdeşleşme İlişkisi; Uygulamalı Bir Çalışma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tyler, T. R., & DeGooey, P. (1996). Trust in Organizational Authorities: The İnfluence Of Motive Attributions in Willingness To Accept Decisions. In R. M. Kramer & T. R. Tyler (eds.), Trust in organizations: Frontiers of Theory and Research (pp. 331-356). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Ünal, Z. (2003). Öğretmenlerde İş Doyumu ve Örgütsel Vatandaşlık. (Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi) Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wang, K. Y. & Clegg, S (2002). Trust and Decision Making: Are Managers Different in The People's Republic of China and in Australia. Cross Cultural Management, 9 (1): 30 –45.
• Zaheer A McEvily B., Perrone V., (1998). Does Trust Matter? Exploring The Effects Interorganizational And Interpersonal Trust On Performance, Organization Science, 9, 141-159.