Taşköprizâde Kemaleddin Efendi Ve ‘Udde Kitabı

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 18, 15.09.2020

Süleyman Taş

Öz

Taşköprizâde Kemâleddin Efendi, Osmanlı döneminde yetişmiş Taşköprizâde ailesine mensup çok yönlü bir âlimdir. Taşköprizâde Ahmed İsamuddin Efendi’nin Miftâhu’s-sa’ade adlı eserini tercüme eden oğludur. Edebiyat, şiir, tarih, tefsir, hadis ve fıkıh alanında eserler vermiştir. Kemaleddin Efendi, Merginânî’nin meşhur eseri el-Hidâye’yi illetlerinden arındırarak onun meselelerini derlemiş; ayrıca başka kaynaklardan ilavelerde bulunmak suretiyle Hidaye’deki meseleleri zenginleştirmiş ve fetva mecmuası formatında bir eser ortaya koymuştur. ‘Uddetü ashâbi’l-bidâyeti ve’n-nihâye fî tecridi mesâili’l-Hidâye’ (el-Udde) diye isimlendirdiği bu eserde, kaynaklardaki muğlak ifadeleri kolaylaştırmış; gerekli gördüğü yerlerde açıklamalar yapmış ve önemli katkılarda bulunmuştur. Genç yaşta müderrislik görevine başlayan ve İstanbul, Selanik, Bursa, Halep ve Şam gibi önemli merkezlerde kadılık yapan Kemaleddin Efendi, yaşadığı asrın problemleriyle ilgili konularda müstakil bölümler açmış ve dikkat çekici fetvalara imza atmıştır. Bu sebeple biz de Taşköprizâde ve eseri Udde’yi tanıtarak klasik fıkıh geleneğimizin şâheserlerinden Hidâye üzerine yapılan değerli bir çalışmayı daha gün yüzüne çıkarmayı umuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Tecrid, Taşköprizâde Kemaleddin, el-Udde, el-Hidâye

Tashkoprizadah Kamāl al-Dīn Efendī and His Book al-Uddah

Öz

Tashkoprizadah Kamāl al-Dīn Efendī is a versatile scholar in the Taşkoprizadah family, who grew up in the Ottoman period. He is the son of Tashkoprizadah Ahmad Efendī, who translated Miftahu al-saadah. He has written about is literature, poetry, history, tafsir, hadith and fiqh. al-Hidāyah is famous book of the Merginani. Tashkoprizadah has made the al-Hidāyah free from its ills and he added matters which is called ‘Uddah ashab al-bidayah ve al-nihayah’ it eases the comprehension of the closed matters and its explanation when he needs there to. Kamāl al-Dīn Efendī, who started working as a professor at a young age and served as a judge in important centers such as Istanbul, Thessaloniki, Bursa, Aleppo and Damascus opened separate sections on issues related to the problems of the century he lived and signed remarkable fatwas. For this reason, Tashkoprizadah Kamāl al-Dīn Efendī deserves to be introduced, and Tashkoprizadah's book al-Uddah deserves to be released from the dusty shelves of the libraries where it has been available for centuries and presented to the academy.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Tajreed, Tashkoprizadah Kamāl al-Dīn, al-Uddah, al-Hidāyah

Kaynakça

• Aynî, Bedreddin, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî (ö. 855/1451). el-Binâye şerhu’l- Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2000.
• Babertî, Muhammed b. Mahmud b. Ahmed Ekmeleddîn Ebu Abdullah er-Rûmî, el-Mısrî (ö. 786/1384). el-İnâye şerhu’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Çelebi, Kâtip, Mustafa b. Abdullâh el-Kastamonî (ö.1067/1657). Keşfü’z-zunûn an esâmi’lkütüb ve’l-fünûn. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• Duman, Ali, “Taşköprüzâde Ahmed Efendi ve Mevzu’âtu’l-Ulûm’da Yer Alan Usul ve Fıkh ile İlgili İlimler”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3/5 (2004/1), 47-64.
• Hureşî, Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah el- Hureşi el-Maliki (ö. 1101). Şerhu Muhtasari Halil. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Hacer, el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer (ö. 852/1449). ed-Dürerü’l-Kâmine fî a’yâni’l-mieti’s-sâmine. thk.
• Muhammed Abdülmu’îd Dân. Saydarâbad: Meclisü Dâiratü’l-Me’ârifi’l- Usmâniyye, 1972.
• İbn Hacer, el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer (ö. 852/1449). ed-Dirâye fî tahrîci ehâdîsi’l-Hidâye. thk. Seyyid Abdullah Haşim el-Yemânî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• İbn Hümam, Kemaleddîn Muhammed b. Abdülvahid es-Sivâsî (ö. 861/1457). Fethu’l- Kadîr ale’l-Hidâye, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Kutluboğa, Zeynüddîn Kâsım (ö. 879/1474). Tâcü’t-terâcim fî tabakâti’l-Hanefiyye. Bağdat: Matbaatü’l-Ânî, 1962.
• Kehhâle, Ömer Rıza (ö. 1987). Mu’cemü’l-müellifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabi, ts.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habib el-Basrî el-Bağdâdî (ö. 450). el-Hâvî’l-kebîr. thk. Şeyh Muhammed Ali Muhammed Muavvaz-Şeyh Adil
• Ahmed Abdulmevcud. Beyrut: Dâru’l-kütübi’-ilmiyye, 1999.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref (ö. 676 h.). el-Mecmû’ Şerhu’l- Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-fikr, t.y.
• Öztuna, Yılmaz, “Sultan Genç Osman ve Sultan IV. Murad”, İstanbul, 2017. Erişim 25 Kasım 2019. https://books.google.com.tr/books?id=xL5GDwAAQBAJ&pg=PT30&lpg=PT30&dq= TA%C5%9K
• Peçevî İbrahim Efendi. Tarih-i Peçevi. Haz: Bekir Sıtkı Baykal, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1000 Temel Eser Serisi. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1982.
• Taş, Süleyman. Taşköprizâde Kemaleddin Efendi’nin ‘Uddetü Ashâbi’l-Bidâyeti ve’n-Nihâye’ Adlı Eserinin Tahkik ve Tahlili. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Taşköprizâde, Kemaleddin Mehmed b. Ahmed (ö. 1030/1621). Mevzûâtu’l-ulûm, Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde, nşr. Ahmed Cevdet. İstanbul: İkdam Matbaası, 1313.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Büyük Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
• Zaher, Alqudah. es-Siğnâkî’nin ‘en-Nihaye fî Şerhi’l-Hidâye’ Adlı Eserinin Edisyon Kritiği ve Değerlendirilmesi (Taharet ve Namaz). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
• Zeyle’î, Cemaleddin Ebu Muhammed Abdullah b. Yusuf (ö. 762/1361). Nasbu’r-râye li ehâdîsi’l-Hidâye. thk. Muhammed Avvâme, Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1997.
• Zeyle’î, Fahreddin Osman b. Mihcen el-Bari’î (ö. 743/1342). Tebyînü’l-hakâyik şerhu Kenzi’d-dekâik. Kahire: Bulak, 1313.
• Ziriklî, Hayruddîn (ö. 1396/1976). el-A‛lâm Kâmusu Terâcîmi li Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâi mine’l-Arab ve’l-Müsta‛ribîn ve’l-Müsteşrikîn. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.
• Zübeyrî, Velîd Ahmed, Kaysî, el-Mevsû’atü’l-müyessera fî terâcimi eimmeti’t-tefsîr ve’lkurrâi ve’l-lüğa. İngiltere: Mecelletü’l-hikme, 2003.