Bir Dede Olarak Hz. Peygamber’in Rol Modelliği

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 17 - 37, 15.09.2021

Gencal Şenyayla

Öz

Çocuklar günahsız olarak dünyaya gelirler. Daha sonra çocuğun ailesi ve doğduğu ortam onu şekillendirip yönlendirir. Çocuklar, başta aile büyükleri ve yaşadıkları sosyal çevrenin kendilerine öğrettikleri değerler ve göstermiş oldukları davranış modellerini benimseyerek onları kendilerine rol model edinirler. Çocukluk safhası insan hayatının bütün dönemlerini etkileyen ve kendisine değerler yüklenerek karakterinin oluştuğu önemli bir dönemdir. Bu hassas dönemde çocuklara değer yükleyen kaynakların başında aile büyükleri gelmektedir. Yaşanan değişimlere paralel olarak çocukların aile dışı etkilere fazlasıyla maruz kaldığı günümüz dünyasında, ailenin yüklediği değerlerden uzaklaşan çocukların, buna bağlı olarak ailelerin maddi ve manevi açıdan ciddi problemlerle karşılaştıkları bilinmektedir. Çocuklara değer aşılayan aile büyüklerinin Hz. Peygamber’i rol model edinmeleri söz konusu problemlerin çözümüne önemli katkılar sağlayacaktır. Değerlerin çocuklara aktarılmasında aile büyüklerinin, özellikle de dede ve ninelerin etkisi büyüktür. Ebeveynlerin çalışmak durumunda olduğu günümüzde çocuklarla çokça zaman geçiren ve onlara dini ve milli bazı değerlerin aktarılmasında önemli etkileri bulunan dedeler için, bir dede olarak Hz. Peygamber’in rol model alınması, günümüz dünyasında yaşanan çocuk problemleri ve aile içi huzursuzlukların azalmasına katkı sağlayacaktır. Bu çalışmada Hz. Peygamber’in örnek dedeliği konusu İslam tarihi ve temel hadis kaynaklarındaki bilgiler doğrultusunda ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Torun, Dede, Rol Model, Hz. Muhammed

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru'l-Hadîs, 1416/1995.
• Abdürrezzâk es-San’ânî. el-Musannef. 2. Bs, 11 Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 1403.
• Ay, Mehmet Emin. “Hz. Peygamber (SAV) ve Çocuklar”. Diyanet İlmi Dergi, Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) -Özel Sayı- (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003), 161-180.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Câbir. Ensâbu’l-eşrâf. 13 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1417/1996.
• Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali. Delâilü’n-nübüvve. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1405.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân. Fıkhü’s-sîre. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1426.
• Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefîs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, t.y.
• Ebu’l-Fidâ, İmâdü’d-Dîn. el-Muhtasar fî ahbâri’l-beşer. 4 Cilt. Kahire: el-Matbaatü’l-Hüseyniyye, t.y.
• Fâlûze, Ebu İbrahim Muhammed İlyas Abdurrahman. el-Mevsûatü fî sahîhi’s-sîreti’n-nebeviyye. Mekke: Metâbiu's-Safâ, 1423.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1993.
• İbn Abdi’l-Ber, Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah. el-İstîâb fî ma’rifeti’l- eshâb, thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1992.
• İbn Abdirabbih, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-‘Ikdü’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1404.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasen. Târîhu dımeşk. thk. Amr b. Ğarâme. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Ebû Bekr el-Endelüsî, Ebû Abdullah Muhammed b. Yahyâ b. Muhammed. et-Temhîd ve’l-beyân fî makteli’ş-şehîd osmân. thk. Mahmud Yuzuf Zayed. Katar: Dâru's-Sekâfe, 1405.
• İbn Hacer, Şihâbüddin Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavviz. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahman b. Muhammed. Tarîhu ibn haldûn. thk. Halil Şehâde. 2. Baskı. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1408/1988.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed. Cemheretü ensâbi’l-arab. thk. Lecnetün mine'l-Ulemâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1403/1983.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik b. Hişâm. es-Siretü’n-nebeviyye. thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, 2004.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr. Zâdü’l-meâd. 27. Bs, 5 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1415/1994.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İsmail. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Ali Şîrî. Beyrut: Dâru İhyâi't-Terâsi'l-Arabî, 1408/1988.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. el-Meârif. thk. Servet Ukkâşe. 2. Baskı. Kahire: el-Heye’tü’l-Mısriyye, 1992.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid. Sünenü ibn mâce. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabî, t.y.
• İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbn Tayfûr, Ebu’l-Fadl Ahmet b. Ebî Tâhir. Belâğâtü’n-nisâ. thk. Ahmed el-Elfî. Kahire, 1326/1908.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, 1417/1997.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed Muavviz- Adil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• İbnü’l-Verdî, Ömer b. Muzaffer. Târîhu ibnü’l-verdî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyy, 1417/1996.
• İsâmî, Abdülmelik b. Hüseyn. Simtu’n-nücûmi’l-‘avâlî fî enbâi’l-evâili ve’t-tevâlî. thk. Ali Muhammed Muavviz- Adil Ahmed Abdülmevcûd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. el-Mevâhibü’l-ledünniyye. 3 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Tevfîkiyye, t.y.
• Kelâî, Süleyman b. Musa b. Sâlim. el-İktifâ bimâtedammenehu min meğâzî resûlillah. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1420.
• Makdisî, Mutahhar b. Tâhir. el-Bed’ ve’t-târîh. 6 Cilt. Kahire: Mektebtü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, t.y.
• Makrîzî, Takiyyuddîn Ahmed b. Ali. İmtâü’l-esmâ bimâ li’n-nebiyyi mine’l-ahvâli ve’l-emvâli ve’l- hafedeti ve’l-metâ’. thk. en-Nümeysî Muhammed Abdülhamid. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîru’l-merâğî. 30 Cilt. Kahire: Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafâ, 1946.
• Mersafî, Sa’d. el-Câmiu’s-sahîhu li’s-sîreti’n-nebeviyye. 6 Cilt. Kuveyt: Mektebetü İbn Kesîr, 2009.
• Muhammed Mellâh, Ebu Abdurrahmân. et-T’alîk ale’r-rahîki’l-mahtûm. İskenderiye: ed-Dâru’l-Âlemiyye, 2010.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Terâsi’l-Arabî, t.y.
• Nevevî, Ebu Zekeriyye Muhyiddîn Yahya b. Şeref. Tehzîbü’l-esmâi ve’l-luğât. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, t.y.
• Nüveyrî, Şihabuddin Ahmed b. Abdilvehhab. Nihâyetü’l-ereb fî funûni’l-edeb. 33 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kutubi ve’l-Vesâik, 1423. Saîd Havvâ. el-Esâs fi’s-sünne. 3. Bs, 4 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1995.
• Sibt İbnü’l-Cevzî, Şemsüddîn Ebu’l-Muzaffer. Mirâtü’z-zemân fî tevârîhi’l-a’yân. 23 Cilt. Dımeşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2013.
• Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-rusul ve’l-mulûk. 2. Bs. 11 Cilt. Beyrut: Dâru't-Terâs, 1387.
• Tilimsânî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdullah. el-Cevheretü fî nesebi’n-nebiyyi ve eshâbihi’l-aşera. thk. Muhammed et-Tuncî. Riyad: Dâru'r-Rifâî, 1403/1983.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenü’t-tirmizî. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Varol, Mehmet Bahaüddin. Hz. Hasan. Konya, 2010.
• Yahya, Maabdeh. “er-Riâyetü’l-ilâhiyye li’n-nebî (kable’n-nübüvve) ve i’dâdühü li’n-nübüvve ve derûrihâ fî binâi’ş-şahsiyyeti’l-İslâmiyyeti’l-mu‘âsira”. Hadıth. 3 (2019): 163-187.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyer-u a’lâmi’n-nübelâ. 3. Bs. 25 Cilt. Beyrut: Müessetü'r-Risâle, 1405/1985.
• Zübeyrî, Musa’b b. Abdullah b. Musa’b. Nesebu kureyş. thk. Lili Brunfesal. 3. Bs. Kahire: Dâru'l-Meârif, 1953.