The Value of Use of The Epic in History Research

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 114 - 129, 15.09.2021

Elif Haliloğlu

Öz

With this study, the source, use value and scientific reliability of the epics, which are among the oral sources of history, in terms of Turkish historical research were tried to be determined. While the historical origin of the epics, which include relations between the ruler and the public, social life, scientific and technical developments, changes in gender roles, traditions, customs and beliefs among the sources of history, were not accepted in the past, this perception has started to change gradually today. Although some of the epics seem to be based on historical facts, they are fictitious. These epics, which are beyond our research subject, are the historical epics that reflect the common consciousness and identity of the society, based on real facts and historical figures. The epics that have been created with oral tradition thousands of years ago and passed down to the present day reflect the interlinear knowledge of history and the psychology of being a nation that we cannot find in written sources. Experienced historians who know method and style, carefully criticized the epics and whose contents are in accordance with the historical fact, are at least as reliable historical material as written sources.

Anahtar Kelimeler

History, Epic, Historical source, Oral source, Oral culture

Tarih Araştırmalarında Destanların Kaynaklık Değeri

Öz

BBu çalışma ile tarihin sözlü kaynakları arasında yer alan destanların Türk tarih araştırmaları açısından kaynaklığı, kullanım değeri ve ilmî güvenilirliği tespit edilmeye çalışılmıştır. Yönetici ve halk arasındaki ilişkilere, toplumsal hayata, bilimsel ve teknik gelişmelere, toplumsal cinsiyet rollerindeki değişimlere, geleneklere, örf, âdet ve inanışlara yer veren destanların, tarih ilminin kaynakları arasında gösterilmesi geçmişte kabul edilemez bir durumken zamanla bu anlayış değişime uğramıştır. Destanların bir kısmı tarihî gerçeklere dayanır gibi görünmekle birlikte hayal ürünüdür. Bunlar bizim araştırma konumuzun dışında olup bizim ilgi alanımız olan destanlar gerçek vakıalarla, tarihî şahsiyetlere dayanarak, toplumun ortak şuurunu ve kimliğini yansıtan tarihî destanlardır. Binlerce yıl öncesinde sözlü gelenekle oluşturulup nesiller boyu aktarılarak günümüze ulaşan destanlar yazılı kaynaklarda bulamayacağımız tarihin satır arası bilgilerini ve millet olma psikolojisini yansıtır. Metot ve üslup açısından deneyimli tarihçilerin elinde, ihtiyatlı bir iç tenkit çalışmasının ardından, muhteviyatı tarihî vakıa ile uyum gösteren destanlar, en az yazılı kaynaklar kadar güvenilir bir kaynak olarak tarihe malzeme sunabilir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Destan, Tarihî Kaynak, Sözlü Kültür, Sözlü kaynak

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti. Kutadgu Bilig I. Metin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı, 1979.
• Aşimov, Rüstem. “Dini Kıssa-Destan Türüne Tasavvuf Edebiyatının Din Etkisi”. Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmi Dergisi 5/6 (2008), 219-222.
• Boratav, Pertev Naili. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Bilgesu Yayıncılık, 1969.
• Çelik, Ali. “Tarih Araştırmalarında Sözlü Kaynakların Önemi Ve Fıkralardan Tarihi Öğrenmek”. Milli Folklor Dergisi 52 (2001), 79-86.
• Çelepi, Mehmet Surur. “Millî Hatırat Türü Olarak İslami Dönem Türk Destanları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/61 (2018), 76-82.
• Ekici, Metin. “Destan Araştırma ve İncelemelerinde Kullanılan Bazı Terimler Hakkında –I”. Milli Folklor Dergisi 53 (2002), 27-33.
• Ersoy, Ruhi. Sözlü Tarih Folklor İlişkisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
• Ersoy, Ruhi. “Sözlü Kültür ve Sözlü Tarih Üzerine Bazı Düşünceler”. Millî Folklor 61 (2004), 102-110.
• İbrayev Şakir, Destanın Yapısı, (Çev. Ali Abbas Çınar), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1998.
• Kara, Ülkü. “Türk Destanlarında Kadına Yönelik Temel Toplumsal Cinsiyet Rolleri”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 8/22 (Haziran 2020), 362-370.
• Karasoy, Yakup. “Destan Kavramı”. Milli Folklor Dergisi 10 (1991), 37-41.
• Kolkaya, Çetin. “Ulusal, Bölgesel ve Bireysel Anlamda Destan ve Kimlik”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 4 (2009), 103-115.
• Kütükoğlu, Mübahat. Tarih Araştırmalarında Usul. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 13. Baskı, 2020.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi I. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.
• Reichl, Karl. “Türk Sözlü Destanlarında İslamȋ Esintiler”, çev. Nabi Kobotarian (Azeroğlu). Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Hakemli Dergisi 3/1 (2019), 43-48.
• Sakaoğlu, Saim - Duymaz, Ali. İslamiyet Öncesi Türk Destanları. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2002.
• Sevindik, Azem. “Eski ve Yeni Destan Araştırmaları Üzerinden Türk Destan Araştırmalarına Genel Bir Bakış”. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 6/12 (Nisan 2017), 90-99.
• Şimşek, Ahmet. “Tarih Eğitiminde Efsane ve Destanların Rolü”. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 2/3 (2001), 11-20.
• Temur, Nezir. “Sözlü Tarih Ve Destan Bağlamında Macmuatu’t-Tavorih”. Türkbilig 35 (Ocak 2018), 223-232.
• Togan, Zeki Velidi. Tarihte Usul. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı, 2019.
• Yetiş, Kazım. “Destan”, TDV İslam Ansiklopedisi. 9/202-205, İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Yakıcı, Ali. “İslamiyet Öncesi Türk Destanlarının Bilim Ve Kültür Hayatına Etkisi Üzerine Bazı Düşünceler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 13 (Bahar, 2003), 411-420.
• Yıldırım, Dursun. Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.