İbnü’l-Cevzî’nin Mevzûât’ındaki Metin Tenkidi Tatbikatı Üzerine Bazı Mülahazalar

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 44 - 66, 16.09.2022

Mehmet Ali Çalgan

Öz

İbnü’l-Cevzî’nin Mevzûât isimli eserindeki metin tenkidi tatbikatı oldukça kapsamlı olup bu konuda çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu makalede önceki çalışmalarda eksik gördüğümüz bazı hususları tamamlamak, bazı yanlışlıkları tashih etmek ve metin tenkidi konusuyla alakalı olarak önemli gördüğümüz bazı noktalara dikkat çekmek hedeflenmiştir. Bu kapsamda İbnü’l-Cevzî’nin metin tenkidiyle alakalı kullandığı bazı kavramların doğru medlûlleri araştırılmış, müellifin uyguladığı olumlu metin tenkidine dikkat çekilmiş, İbnü’l-Cevzî’nin metin tenkidiyle alakalı verdiği izahlar incelenmiş, önceki çalışmalarda geçmeyen bazı örnekler ele alınmış, İbnü’l-Cevzî’nin metin tenkidinde kullandığı farklı kıstaslar gösterilmiştir. Yine, belli bir metin tenkidi kıstası tasrih edilmeyen yerlerde de bazı kıstasların zımnen uygulanması, hadis değerlendirmelerinin doğru okunması, bazı mütekaddim muhaddislerin metin tenkidi tatbikatı ve diğer bazı hususlar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Metin Tenkidi, İbnü’l-Cevzî, Mevzûât

Comments on the Content Criticism of Ibn al-Jawzī in His Kitāb al-Mawḍū’āt

Öz

Contrary to popular belief, Iran's ancient religion, Zoroastrianism, goes back much earlier than Zoroaster. Although Zoroaster's being both a prophet and a priest has an important role in this, the main factor is that the beliefs based on the ancient Aryans were continued by the clergy after Zoroaster. Although there are different dates for the emergence of Zoroaster, today's researchers such as Mary Boyce, Albert de Jong, and Frantz Grenet agree between the twentieth century BC and the tenth century BC with reference to the etymology of the Gatas. It is known that after the appearance of Zoroaster, Iranian clergy showed regional differences in rituals and were called by different names. However, it is estimated that they united under the name of magi over time and especially just before the emergence of the Sassanid State. Our study focuses on the influence of the magians on Iran and Zoroastrianism, as well as their religious and ethnic origins, rituals, religious and secular activities, and their effectiveness outside Iran. However, since the clergy gained an institutional identity in post-Sassanid Iran and was divided into different branches under the name of muğ, it was not included in this study. On the other hand, we consider that this study will shed some light on the background of the activities of the ancient clergy in Sassanid and Islamic period Iran. 

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Content criticism, Ibn al-Jawzī, Kitāb al-Mawḍū’āt

Kaynakça

• Abdusselam Azûzî. Davâbıt nakdi’l-metn inde’l-İmâm Mâlik fi’l-Muvatta. Mağrib: Daru’l-hadisi’l-haseniyye, Doktora Tezi, 2014.
• Atâvî, Bessâm b. Abdullah b. Salih el-Ğânim. “el-Ehâdîs elletî eʿalle el-İmâmu’l-Buhârî Mutûnehâ bi’t-tenâkuż”, Mecelletü’l-Hikme 34 (2007 Şubat), 165-259.
• Belhî, Nebîl Ahmed. Mesâlik nakdî’l-metn inde nukkâdi’l-hadîs fi’l-karni’s-sâlisi’l-hicrî. Kuveyt: el-Hey’etü’l-Âmme li’l-inâye bi-tıbâati ve neşr, 2021.
• Buhârî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. İsmâʿîl. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dârü Tavki'n-Necât, 1422.
• Çalgan, Mehmet Ali. “Müslim’in Kitâbu’t-Temyîz'i Işığında Erken Dönem Münekkidlerinde Metin Tenkidi”. HADITH 7 (Aralık 2021): 4-51.
• Çetin, Mehmet. Metin Eksenli Hadis Tenkidinde Öznellik ve Yorumsallık (Teori ve Uygulama). Ankara: Gece Kitaplığı, 2018.
• Deyhânî, Fahd Felâh. Nakdi’l-mütûn inde İbni’l-Cevzî. Kâhire: Kahire Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
• Durays, Halid b. Mansur. Nakdu’l-metni’l-hadîsî ve eseruhû fi’l-hükmi ale’r-ruvât inde ülemâi’l-cerhi ve’t-ta’dîl. Riyad: Daru’l-Muhaddis, 2007.
• Dümeynî, Misfir b. Garamullah. Mekayisu İbn’il-Cevzî fi nakdi mütûni’s-sünne min hilâl kitâbihî’l-Mevdûât. Riyad: 1984.
• Harbî, Nehlâ bint Hamdân. Meâyîru’n-nakdi’l-metn inde’l-İmâmi’l-Hattâbî. Suudi Arabistan: Câmiatu Taybe, Yüksek Lisans Tezi, 1436.
• İbn Arrâk, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. Tenzîhü’ş-şerîʿati’l-merfûʿa ʿani’l-aḫbâri’ş-şenîʿati’l-mevżûʿa. thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf, Abdullah Muhammed es-Sıddîk. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1399.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. el-İhsan fî takribi Sahîhi İbn Hibbân. thk. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986/1406. İbnü’l-Cevzi, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Kitâbü’l-mevzûât. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2008.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. el-Menârü’l-münîf fi’ṣ-ṣaḥîḥ ve’ż-żaʿîf. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. Haleb: Mektebetü’l-Matbuati’l-İslamiyye, 1970/1390.
• Kaya, Murat. “Mevzûat Edebiyatında Metin Tenkid Faaliyetleri”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2018) 65-90.
• Kesgin, Salih. Hadiste Metin Tenkidini Yeniden Düşünmek. Samsun: Üniversite Yayınları, 2016.
• Lâhim, İbrahim b. Abdillah. Mukârenetü’l-Merviyyât. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 2013.
• Meryem bint Ahmed. Nakdu’l-İmâmu’z-Zehebî li’l-metn fî kitâbihî siyeri’l-eʿlâmi’n-nübelâ. Suudi Arabistan: Câmia Melik Suud, Doktora Tezi, 1431.
• Muhammed Muslih Zeʿbî. Nakdu’l-metn inde’l-İmami’n-Nesâî fî’s-süneni’l-kübrâ. Ürdün: Ürdün Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Muhammed Selâme el-Mehr. Taʿlîlu’l-metn inde’l-İmâmi’l-Beyhakî fî’s-süneni’l-kübrâ. Amman: Câmiatu’l-ürdüniyye, Doktora Tezi, 2011.
• Mübarekfuri, Ebü’l-Ula Muhammed Abdurrahman. Tuhfetü’l-ahvezî bi-şerhi Câmii’t-Tirmizî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• Polat, Salahattin. Hadis Araştırmaları. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
• Polat, Selahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Saîdî, Hasan Fevzî Hasan. ez-Zehebî ve menhecuhû fî nakdi metni’l-hadîsi’ş-şerîf. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 2013.
• Seyf, Süleyman b. Abdullah. “Meâyîr Nakdi’l-Metn inde’l-İmâm Ebî Hâtim b. Hibbân el-Büstî min Hilâl Kitâbihî el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn”. Mecelletü’l-Câmiati’l-İslâmiyye 189 (1440/2019), 97-221.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Leʾâli’l-maṣnûʿa fi’l-aḫbâri (eḥâdîs̱i)’l-mevżûʿa. thk. Ebû Abdurrahman Salâh b. Muhammed b. Uveyza. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996/1417.
• Topgül, Muhammed Enes. Rivayetten Râviye: Cerh-Ta’dil Hükümleri Nasıl Oluştu? İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
• Tübeyşî, Sultan b. Fahd. Nakdu’l-mutûn fî kütübi ileli’l-hadîs, cem‘ ve dirâse. Riyâd: Câmiatü’l-Melik Suud, Doktora Tezi, 1427.
• Yıldırım, Enbiya. Hadisçiler ve Çelişki. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2009.
• Yıldırım, Enbiya. Hadiste Metin Tenkidi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.