Şefaat Kavramının Semantik Tahlili

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 22 - 46, 31.03.2025

Serkan Göktaş

Öz

Kelâm ilminin tartışmalı konularından birisi olan şefaat konusu Kur’ân-ı Kerim’in bu kavramı sıkça kullanması sebebiyle tefsir ilminin de araştırma alanına girmiştir. Kavramın anlam dünyası üzerinde birçok tartışmanın yapıldığı ve yapılmaya devam ettiği gerçeği bizi, bu kavramın analiz edilmesine sevk ettiği söylenebilir. Mahiyet açısından üzerinde ittifakın sağlanamadığı bu kavram, güncelliğini koruyan bir problem olarak karşımızda durmaktadır. Kavramın mahiyetini ortaya koymaya katkı sağlamanın öncelikli yolunun ise bu kavramın mana dünyasının irdelenmesidir. Şefaat kavramı, Kur’ân-ı Kerîm’in otuz bir âyette konu edindiği önemli bir kavramdır. Bu kavramın araştırılmasındaki temel amacın ve bununla ulaşılmak istenen sonucun İslâm öncesi toplumda ve İslâm anlayışında şefaat kavramının hangi anlamlarda kullanıldığını tespit ederek Kur’ân ışığında şefaat anlayışının nasıl olması gerektiğine yardımcı olacak bir kavram tahlili ortaya koymaktır. Bu kavramın semantik incelemesinin yapılmasıyla asırlardır tartışılan bu kadim meselenin biraz daha netliğe kavuşmasına katkıda bulunmaktır. Kavramın kök analizi yapılırken öncelikle câhiliye dönemi şiirlerinde hangi anlamlarda ele alındığı saptanmaya çalışılmıştır. Daha sonra klasik lügat kitaplarında kavramın manaları irdelenmiştir. Son olarak müfessirlerin kavrama yönelik yorumları üzerinden bir sentez oluşturulmaya gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Semantik, Câhiliye, Şefaat, Kur

Etik Beyan

Bu makale herhangi bir yerden alıntı olmayıp tamamen benim kendi çalışmamdır.

Semantic Analysis of The Concept of Intercession(Shafāʿa)

Öz

The subject of intercession, which is one of the controversial topics of theology, has also entered the field of research of the science of tafsīr due to the frequent use of this concept in the Qurʾān. It can be said that the fact that many discussions have been and continue to be held on the meaning of the concept has led us to analyze this concept. This concept, on which there is no unanimity in terms of its nature, stands before us as a problem that maintains its actuality. The primary way to contribute to revealing the nature of the concept is to examine the world of meaning of this concept. The concept of intercession is an important concept that is mentioned in thirty-one verses of the Qurʾān. The main purpose of researching this concept and the desired result is to determine the meanings of the concept of intercession in the pre-Islamic society and Islamic understanding and to put forward a concept analysis that will help how the understanding of intercession should be in the light of the Qurʾān. By analyzing the semantics of this concept, it is to contribute to the clarification of this anachronistic issue that has been discussed for centuries. While analyzing the root of the concept, first of all, it was tried to determine the meanings of the concept in the poems of the ignorance period. Then, the meanings of the concept in classical dictionary books were examined. Finally, an effort has been made to create a synthesis through the interpretations of the commentators on the concept.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Semantics, Jahiliyyah, Intercession, Qurʾān.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed-Rızâ, Reşîd. Tefsîru’l-Menâr. 12 Cilt. Kahire: Dâru’l-Menâr, 2. Basım, 1947.
• Akay, Akif. İslâm İnancında Şefaat. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. Kitabü’t-ta’rîfât. Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1. Basım, 1985.
• Çetkin, Muhammed. "Câhiliye Dönemi Şiir ve Nesrinde Nübüvvet". Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 10/1 (2018), 290-306.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Şüf’a” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 28 Ekim 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/sufa.
• Ebû’s-Suûd Efendi, İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm. thk. Abdulkadir Ahmet Âta. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü Riyade’l-hadise.
• Elik, Hasan. “Kur’ân’daki Allah Tasavvuru Açısından Şefaat’e Bakış”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 16 (2005), 29-48.
• Elmalı, Hüseyin. “Hassân B. Sâbit”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 28 Ekim 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/hassan-b-sabit.
• Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Baḥrü’l-muḥîṭ. thk. Muhammed Ahmed
• Abdülmevcud. 9 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 3. Basım, 2010.
• Ensârî, Ebü’l-Velîd (Ebû Abdirrahmân) Hassân b. Sâbit b. el-Münzir el-Hazrecî. Divan. Tunus: Matbaatü'l-Âmire,1864.
• Esâsü’l-belâġa. thk. Muhammed Basil Uyûnü's-Süûd. 2 Cilt. Beyrut: Darü'l-kütübi'l-ilmiyye, 1. Basım, 1998.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Kavramları. İstanbul: İşaret Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Abdulhamid Hindavî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
• Feyyûmî, Ebü’l-Abbâs Hatîbü’d-dehşe Ahmed b. Muhammed b. Alî el-Hamevî. el-Miṣbâḥu’l-münîr fî ġarîbi’ş-şerḥi’l-kebîr li’r-Râfiʿî . Kahire: Darü’l-maarif, 1707.