48-72 aylık okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile istendik ve istenmedik anne tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi

Yıl 2022, , 130 - 151, 31.05.2022

Bahar Gümrükçü Bilgici

https://doi.org/10.33400/kuje.1057189

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı 48-72 aylık çocukların annelerinin algıladıkları istendik ve istenmedik anne tutumları ile çocukların öz düzenleme becerilerini ve bu değişkenler arasındaki ilişkileri incelemektir. Araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Çalışma grubunu 208 okul öncesi dönem çocuğu ve bu çocukların anneleri oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak “Demografik Bilgi Formu”, “4-6 Yaş Çocuklarına Yönelik Öz Düzenleme Ölçeği (Anne Formu)” ve “İstendik/İstenmedik Anne Tutum Ölçekleri” kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, kız çocukların öz düzenleme becerileri erkek çocuklara göre daha yüksek olup, istendik ve istenmedik anne tutumları çocuğun cinsiyetine göre değişmemektedir. Çalışmayan annelerin çocuklarının öz düzenleme becerileri, çalışan annelerin çocuklarının öz düzenleme becerilerine göre çalışma belleği ve engelleyici kontrol-davranış alt boyutlarında daha yüksek iken diğer öz düzenleme alt boyutlarında annelerin çalışma durumu anlamlı bir fark yaratmamaktadır. Çalışan annelerin istendik anne tutumları çalışmayan annelere göre daha düşüktür ve istenmedik anne tutumları annelerin çalışma durumuna göre değişmemektedir. Çocukların okul öncesi eğitime devam süresi öz düzenleme alt boyutlarından sadece dikkat alt boyutunda bir artışa neden olmuştur. İstendik anne tutumları çocukların okul öncesi eğitime devam süresine göre değişmezken, okul öncesi eğitime hiç devam etmemiş çocukların annelerinin istenmedik anne tutumları okul öncesi eğitim almış çocukların annelerine göre daha yüksektir. İstendik anne tutumları ile çocukların öz düzenleme becerileri arasında pozitif, istenmedik anne tutumları ile çocukların öz düzenleme becerilerinden dikkat ve engelleyici kontrol-davranış alt boyutları arasında negatif yönlü korelasyon bulunmaktadır. Çocukların öz düzenleme becerilerini yordayan değişkenin istendik anne tutumları olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi eğitim, öz düzenleme, anne tutumları

Investigation of the relationships between self-regulation skills of 48-72 months-old preschool children and desired/undesired maternal attitudes

Öz

The aim of this study is to examine the desired and undesired maternal attitudes, the self-regulation skills of the children perceived by the mothers of 48-72 month-old children and the relationships between these variables. The research is in the relational screening model. Participants are 208 children and their mothers. Data collection tools are "Demographic Information Form", “Self-Regulation Scale (Mother Form) for 4-6 Year-Old Children” and “Desired/Undesired Maternal Attitude Scales”. According to the results of the study, the self-regulation skills of girls are higher than boys’ skills, and the desired and undesired maternal attitudes of mothers do not change in terms of the gender of the child. While the self-regulation skills of the children of non-working mothers are higher in sub-dimensions working memory and inhibitory control-behavior than the self-regulation skills of the children of working mothers, the working status of the mothers does not make a difference in other sub-dimensions of self-regulation. The desired maternal attitudes of working mothers are lower than those of non-working mothers, and the undesired maternal attitudes do not change according to the working status of the mothers. The duration of children's preschool attendance leads to an increase in only the attention sub-dimension of the self-regulation. While the desired maternal attitudes do not change according to the duration of the children's pre-school education, the undesired maternal attitudes of the mothers of the children who have never attended preschool education are higher than the mothers of the children who have received preschool education. There is a positive correlation between the desired maternal attitudes and children's self-regulation skills, and a negative correlation between the undesired maternal attitudes and children's attention and inhibitory control-behavior sub-dimensions of self-regulation skills. It was determined that the variable that predicted children's self-regulation skills was the desired maternal attitudes.

Anahtar Kelimeler

preschool education, self-regulation, maternal attitudes

Kaynakça

• Alabay, E. (2017). Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin ebeveynlik tutumlarının incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(2), 156-174. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.196720171234
• Altınay, D. (2012). Çalışan ve çalışmayan annelerin başa çıkma tutumları ve çocuk yetiştirme tutumları arasındaki farklılıkların incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi.
• Altınkaynak, Ş. Ö., & Akman, B. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların okula uyum becerilerine anne baba tutumlarının etkisi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(1), 19-36. https://doi.org/10.33417/tsh.516679
• Arabacıoğlu, B. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının okula uyum düzeyleri ile ebeveyn tutumları ve çocuğun mizaç özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Astarlar, F. (2019). Okul öncesi eğitime devam eden 4-6 yaş çocuklarının öz-düzenleme becerilerinin izlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi.
• Aunola, K., & Nurmi, J. E. (2005). The role of parenting styles in children’s problem behavior. Child Development, 76(6), 1144-1159. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2005.00840.x-i1
• Barkley, R. A. (2012). Executive functions: What they are, how they work, and how the evolved. The Guilford Press.
• Baumrind, D. (1991). The influence of parenting styles on adolescent competence and substance use. Journal of Early Adolescence, 11(1), 56–95. https://doi.org/10.1177/0272431691111004
• Berkman, E. T., Graham, A. M., & Fisher, P. A. (2012). Training self-control: A domain-general translational neuroscience approach. Child Development Perspectives, 6(4), 374–84. https://doi.org/10.1111/j.1750-8606.2012.00248.x
• Best, J. R., & Miller, P. H. (2010). A developmental perspective on executive function. Child Development, 81(6), 1641–1660. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2010.01499.x
• Bodrova, E., & Leong, D. J. (2006). Self-regulation as key to school readiness: How early childhood teachers promote this critical competency. M. Zaslow & I. Martinez-Beck (Eds.) içinde, Critical issues in early childhood Professional development (ss. 203–224). Paul H. Brookes Publishing.
• Bornstein, M. H., & Zlotnik, D. (2009). Parenting styles and their effects. J. B. Benson and M. M. Haith (Eds.) içinde, Social and emotional development in infancy and early childhood, (ss. 280-292). Elsevier.
• Boyacı, A. (2012). Yapı ve süreçleri ile aile. A, S, Türküm (Ed.) içinde, Anne baba eğitimi (ss. 23-49). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2003). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem A Yayıncılık.
• Calkins, S. D. (2007). The emergence of self-regulation: Biological and behavioral control mechanisms supporting toddler competencies. C. A. Brownell & C. B. Kopp (Eds.) içinde, Socioemotional development in the toddler years: Transitions and transformations (ss. 261–284). Guilford Press.
• Calkins, S. D., Smith, C. L., Gill, K. L., & Johnson, M. C. (1998). Maternal interactive style Aacross contexts: Relations to emotional, behavioral and physiological regulation during toddlerhood. Social Development, 7(3), 350–369.
• Cantekin, D., & Akduman, G. G. (2020). Annelerin çocuk yetiştirme tutumları ile çocuklarının duygularını yönetme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21(1), 81-92. https://doi.org/10.5455/apd.47631
• Carver, C. S. (2004). Negative affects deriving from the behavioral approach system. Emotion, 4(1), 3–22. https://doi.org/10.1037/1528-3542.4.1.3
• Cole, P. M., Teti, L. O. & Zahn-Waxler, C. (2003). Mutual emotion regulation and the stability of conduct problems between preschool and early school age. Development and Psychopathology, 15(1), 1–18. https://doi.org/10.1017/S0954579403000014
• Çağdaş, A. & Seçer, Z. (2004). Anne baba eğitimi. Eğitim Kitabevi.
• Denham, S. A. (1998). Emotional development in young children. Guilford Press.
• Dennis, T. (2006). Emotional self-regulation in preschoolers: The interplay of child approach reactivity, parenting, and control capacities. Developmental psychology, 42(1), 84-97. https://doi.org/10.1037/0012-1649.42.1.84
• Diaz, R. M., Neil, C. J., & Amaya-Williams, M. (1990). The social origins of self-regulation. L. Moll (Ed.) içinde, Vygotsky and education: Instructional implications and applications of sociohistorical psychology (ss, 127–154). Cambridge University Press.
• Duncan, G. J., Dowsett, C. J., Claessens, A., Magnuson, K., Huston, A. C., Klebanov, P., et al. (2007). School readiness and later achievement. Developmental Psychology, 43(6), 1428–1446. https://doi.org/10.1037/0012-1649.43.6.1428
• Eisenberg, N. (1998). The socialization of socioemotional competence. D. Pushkar, W. M. Bukowski, A. E. Schwartzman, D. M. Stack, & D. R. White (Eds.) içinde, Improving competence across the lifespan: Building interventions based on theory and research (ss. 59–78). Plenum Press.
• Eisenberg, N., & Fabes, R. A. (1992). Emotion, regulation and the development of social competence. M. S. Clark (Ed.) içinde, Emotion and social behavior (ss. 119-150). Sage Publication.
• Eisenberg, N., Fabes, R. A., Shepard, S. A., Guthrie, I. K., Murphy, B. C., & Reiser, M. (1999). Parental reactions to children’s negative emotions: Longitudinal relations to quality of children’s social functioning. Child Development, 70(2), 513–534. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00037
• Eisenberg, N., Sadovsky, A., Spinrad, T. L., Fabes, R. A., Losoya, S. H., Valiente, C., & Shepard, S. A. (2005). The relations of problem behavior status to children’s negative emotionality, effortful control, and impulsivity: Concurrent relations and prediction of change. Developmental Psychology, 41(1), 193–211. https://doi.org/10.1037/0012-1649.41.1.193
• Eke, K. (2017). Okul öncesi dönemdeki çocukların öz düzenleme becerileri ile anne-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(28), CCLXXIII-CCLXXXVII.
• Ekinci Vural, D. (2012). Okul öncesi eğitimin ilköğretime etkisinin aile katılımı ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Else-Quest, N.M., Hyde, J. S., Goldsmith, H. H., & VanHulle, C. A. (2006). Gender differences in temperament: Ameta-analysis. Psychological Bulletin, 132(1), 33–72. https://doi.org/10.1037/0033-2909.132.1.33
• Erol, A. & İvrendi, A. (2018). 4-6 yaş çocuklarına yönelik öz-düzenleme becerileri ölçeğinin geliştirilmesi (anne formu). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(44), 178-195. https://doi.org/10.9779/PUJE.2018.213
• Ersoy, E. (2013). Ortaokul çocuklarının algıladıkları anne baba tutumları ile benlik saygısı ve depresyon düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi (İstanbul İli Fatih İlçesi örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Üniversitesi.
• Feldman, P. S. (2005). Development Across the Life Span (3. Baskı). Peerson Education Ltd. Prentice Hall.
• Feldman, R., Greenbaum, C. W. & Yirmiya, N. (1999). Mother–infant affect synchrony as an antecedent of the emergence of self-control. Developmental Psychology, 35(1), 223–231. https://doi.org/10.1037/0012-1649.35.1.223
• Fındık Tanrıbuyurdu, E. (2012). Okul öncesi öz düzenleme ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Fuster, J. M. (2015). The prefrontal cortex. Academic Press.
• Grusec, J. E., Goodnow, J. J., & Kuczynski, L. (2000). New directions in analyses of parenting contributions to children’s acquisition of values. Child Development, 71(1), 205–211. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00135
• Gülay Ogelman, H. & Özyürek, A. (2021). Anne-baba tutum ölçekleri (4-12 yaş): geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(1), 1-16. https://doi.org/10.47714/uebt.847581
• Güler Yıldız, T. G., Ertürk Kara, H., Fındık Tanrıbuyurdu, E., & Gönen, M. (2014). Öz Düzenleme Becerilerinin Öğretmen Çocuk Etkileşiminin Niteliğine Göre İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(176), 329-338. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3648
• Hofmann, W., Schmeichel, B. J., & Baddeley, A. D. (2012). Executive functions and self-regulation. Trends in Cognitive Sciences, 16(3), 174–180. https://doi.org/10.1016/j.tics.2012.01.006
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler (28. Baskı). Nobel.
• Karoly, P. (1993). Mechanisms of self-regulation: A systems view. Annual Review of Psychology, 44, 23–52. https://doi.org/10.1146/annurev.ps.44.020193.000323
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-46. https://doi.org/10.5455/jmood.20130325011730
• Kopp, C. B. (1982). Antecedents of self-regulation: a developmental perspective. Developmental Psychology, 18(2), 199-214. https://doi.org/10.1037/0012-1649.18.2.199
• Lunkenheimer, E., Kemp, C. J., Lucas‐Thompson, R. G., Cole, P. M., & Albrecht, E. C. (2017). Assessing biobehavioural self‐regulation and coregulation in early childhood: The parent‐child challenge task. Infant and Child Development, 26(1), 1-26.
• Matthews, J. S., Ponitz, C. C., & Morrison, F. J. (2009). Early gender differences in self-regulation and academic achievement. Journal of Educational Psychology, 101(3), 689-704. https://doi.org/10.1037/a0014240
• Mızrakçı, Ş. (1994). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarına etki eden faktörler: Demografik özellikleri, kendi yetiştiriliş tarzları, çocuk gelişimine ilişkin bilgi düzeyleri ve çocuğun mizacına yönelik algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi.
• Moilanen, K. L., Rasmussen, K. E., & Padilla‐Walker, L. M. (2015). Bidirectional associations between self‐regulation and parenting styles in early adolescence. Journal of Research on Adolescence, 25(2), 246-262. https://doi.org/10.1111/jora.12125
• Morris, A. S., Silk, J. S., Steinberg, L., Myers, S. S., & Robinson, L. R. (2007). The role of the family context in the development of emotion regulation. Social Development, 16(2), 361–388. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2007.00389.x
• Öztabak, M., & Özyürek, A. (2018). Okul Öncesi Çocuklarda Öz Düzenleme Becerileri ile Anne-Baba Tutumları Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme. Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 385-395. https://doi.org/10.7596/taksad.v7i5.1544
• Öztabak, M.E. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi.
• Özyürek, A. (2017). Okul öncesi çocuğa sahip anne-babalara yönelik “Çocuk Yetiştirmeye İlişkin Anne-Baba Görüşleri Ölçeği” ve “Anne-Baba Tutum Ölçeği” geliştirme çalışması. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 2(1), 26-38.
• Ponitz, C. C., McClelland, M. M., Jewkes, A. M., Connor, C. M., Farris, C. L., & Morrison, F. J. (2008). Touch your toes! Developing a direct measure of behavioral regulation in early childhood. Early Childhood Research Quarterly, 23(2), 141–158. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2007.01.004
• Posner, M. I., & Rothbart, M. K. (2007). Educating the human brain. American Psychological Association.
• Pressley, M., & McCormick, C. B. (1995). Advanced educational psychology: For educators, researchers, and policy-makers. HarperCollins.
• Rabiner, D. L., Carrig, M., & Dodge, K. A. (2016). Attention problems and academic achievement: Do persistent and earlier-emerging problems have more adverse long-term effects? Journal of Attention Disorders, 20(11), 946–957. https://doi.org/10.1177/1087054713507974
• Saraç, S., Abanoz, T., & Ogelman, H. G. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerilerinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 2(3), 51-61. https://doi.org/10.51503/gpd.847786
• Savina, E. (2021). Self-regulation in preschool and early elementary classrooms: Why it is important and how to promote it. Early Childhood Education Journal, 49(3), 493-501. https://doi.org/10.1007/s10643-020-01094-w
• Schunk, D. H., & Greene, J.A. (2018). Historical, contemporary, and future perspectives on self-regulated learning and performance. D. H. Schunk & J. A. Greene (Eds.) içinde, Handbook of self-regulation of learning and performance (ss. 10-22). Routledge.
• Seçer, Z., Çeliköz, N., & Yaşa, S. (2008). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların annelerinin ebeveynliğe yönelik tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 413-428.
• Sop, A. (2016). Ebeveyn tutumları, davranış problemleri ve okula hazır bulunuşluk arasındaki ilişkinin öz düzenlemenin aracılık etkisi ile incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Sroufe, A. L. (1996). Emotional development: The organization of emotional life in the early years. Cambridge University Press.
• Şahin, D., Karabay, Ş. O., & Demir, T. (2017). 5 yaş çocuklarının sosyal duygusal uyumları ile ebeveynlerinin tutumları arasındaki ilişki. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-14.
• Şanlı, D., & Öztürk, C. (2012). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarını etkileyen etmenlerin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 31-48.
• Şepitçi Sarıbaş, M. & Gültekin Akduman, G. (2019). 5-6 yaş çocuklarının öz düzenleme becerilerinin incelenmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 14(4), 1717-1741.
• Taylor, Z.E., Eisenberg, N., Spinrad, T.L., & Widaman, K.F. (2013). Longitudinal relations ofintrusive parenting and effortful control to ego-resiliency during early childhood, Child Development, 84(4), 1145-1151. https://doi.org/10.1111/cdev.12054
• Tekin, H., & Koçyiğit, S. (2020). Öz düzenleme becerilerinin ilkokula hazırbulunuşluk üzerindeki etkisi. Kastamonu Education Journal, 28(5), 1932-1945. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3928
• Temiz, A. (2019). Okul öncesi dönemde davranışsal öz-düzenleme becerilerinin çocuğa ve aileye ilişkin değişkenler ile ebeveyn tutumları açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Thompson, R. A., Lewis, M. D. & Calkins, S. D. (2008). Reassessing emotion regulation. Child Development Perspectives, 2(3), 124–131. https://doi.org/10.1111/j.1750-8606.2008.00054.x
• Usher, E. L., & Schunk, D. H. (2018). Social cognitive theoretical perspective of self-regulation. D. H. Schunk & J. A. Greene (Eds.) içinde, Handbook of self-regulation of learning and performance (ss. 23-37). Routledge.
• Uyanık Balat, G. (2007). İlköğretime başlayan çocukların anne babalarının çocuk yetiştirme tutumlarının okul öncesi eğitimden yararlanma düzeylerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 32(143), 89-98.
• Uykan, E., & Akkaynak, M. (2019). Ebeveyn tutumları ile çocukların öz düzenlemeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(3), 1620-1644.
• Üredi, I., & Erden, M. (2009). Öz-düzenleme stratejileri ve motivasyonel inançlarının yordayıcısı olarak algılanan anne baba tutumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 781-811.
• Williford, A.P., Whittaker, J.E.V., Vitiello, V.E. & Downer, J.T. (2013). Children's engagement within the preschool classroom and their development of self-regulation. Early Education & Development, 24(2), 162-187. https://doi.org/10.1080/10409289.2011.628270
• Wilson, B. J., Petaja, H., Yun, J., King, K., Berg, J., Kremmel, L., & Cook, D. (2014). Parental emotion coaching: Associations with self-regulation in aggressive/rejected and low aggressive/popular children. Child & Family Behavior Therapy, 36(2), 81-106. https://doi.org/10.1080/07317107.2014.910731
• Yaman, B. (2018). Ebeveyn tutumlarının çocukların mizaç özellikleri ve duygu düzenleme becerileri üzerindeki rolü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Işık Üniversitesi.
• Yılmaz, A. (2001). Eşler arasındaki uyum, anne-baba tutumu ve benlik algısı arasındaki ilişkilerin gelişimsel olarak incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 16(47), 1-2.
• Zelazo, P. D. (2015). Executive function: Reflection, iterative reprocessing, complexity, and the developing brain. Developmental Review, 38, 55–68. https://doi.org/10.1016/j.dr.2015.07.001
• Zimmerman, B. J. (2000). Attaining self-regulation: A social cognitive perspective. M. Boekaerts, M. Zeidner & P.R. Pintrich (Eds.) içinde, Handbook of self-regulation (ss. 13-39). Academic Press.
• Zimmerman, B. J., & Schunk, D. H. (2011). Handbook of self-regulation of learning and performance. Routledge.