Educational debates during the II. constitutional period and the application of the 1913 Tedrisat-ı Iptidaiye law

Yıl 2021, , 163 - 185, 31.05.2021

Ercan Uyanık , Mehmet Melik Kaya , Büşra Elçiçeği

https://doi.org/10.33400/kuje.908998

Öz

Education, which is decisive in the upbringing of future generations, has been an important factor in the future of states from past to present. Education in the Ottoman Empire has also been effective in raising future generations. In the Second Constitutional Monarchy period, educational philosophies and educational strategy issues were among the discussion topics of the social agenda. However, the current structure of education in this period was not in a position to save the future of the Ottoman Empire. For this reason, at the beginning of the constitutional monarchy, the reform of the institutions that carry out the education of the Muslim Turkish element came to the agenda. As a result of the discussions, a consensus was reached to start the rehabilitation in primary schools. Tedrisat- İptidaiye Law was put into practice temporarily within the scope of primary education on October 6, 1913. This law is extremely important for our educational history. Besides being the first, the Law was in effect for a long time, including The Republic period and brought many innovations and solutions to educational activities. Until the enactment of the law, educational activities, which were carried out with some regulations on the basis of provinces, were gathered under a single law in the country. From this aspect, Tedrisat-ı İptidaiye Law has raised the value of educational activities from the local dimension to the national dimension. The purpose of enacting the law is to determine the general structure of primary education and bring it into order and to find solutions to financial problems in education. With this law, until then, primary education, which was divided into two as primitive and high school, was combined under the name of “mekatib-i iptidaiye-i umumiye”, and six-year primitive schools were started to be opened. The administration of these schools and the payment of their expenses were left to the private administration established in the provinces. The aim of this research is to deal with the debates in the Turkish education system during the Second Constitutional Monarchy and to determine the innovations brought by the Education Law of Education to primary education. The document analysis technique was used as a data collection tool in the study designed in qualitative research design. In line with the purpose of the study, the original of the Education Law was transcribed into Turkish and the findings obtained were analyzed and reported by descriptive analysis method.

Anahtar Kelimeler

reform,, primary education,, education., constitutional monarchy

II. Meşrutiyet döneminde eğitim tartışmaları ve 1913 tarihli Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu’nun uygulanması

Öz

Gelecek kuşakların yetiştirilmesinde belirleyici olan eğitim, devletlerin istikbali bakımından geçmişten bugüne önemli bir unsur olagelmiştir. Osmanlı Devleti’nde de eğitim gelecek kuşakların yetiştirilmesinde etkili olmuştur. II. Meşrutiyet döneminde ise eğitim felsefeleri ve eğitime ilişkin strateji sorunları toplumsal gündemin tartışma konuları arasında yer almıştır. Ancak bu dönemde eğitimin mevcut yapısı, Osmanlının geleceğini kurtarmayı sağlayacak bir durumda değildi. Bu nedenle Meşrutiyetin başında, Müslüman Türk unsurun eğitimini yürüten kurumların ıslah edilmesi gündeme gelmiş ve yapılan tartışmalar sonucunda ıslahata ilkokullardan başlanması yönünde bir görüş birliğine varılmıştır. İlköğretim kapsamında 6 Ekim 1913’te Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-ı Muvakkati uygulamaya konulmuştur. Bu kanun eğitim tarihimiz açısından son derece öneme sahiptir. Kanun ilk olma niteliğini taşımakla birlikte Cumhuriyet dönemi de dâhil uzun bir müddet yürürlükte kalmış, eğitim öğretim faaliyetlerine birçok yenilik ve çözüm getirmiştir. Kanun çıktığı döneme kadar iller bazında birtakım düzenlemeler ile yürütülen eğitim öğretim faaliyetleri ülkede tek bir kanunla bir çatı altında toplanmıştır. Bu yönüyle Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu eğitim öğretim faaliyetlerini yerel boyuttan ulusal boyuta taşımıştır. Kanunun çıkarılma amacı, ilköğretimin genel yapısını belirleyip bir düzene kavuşturmak ve eğitimdeki finansal sorunlara çözüm üretmektir. Bu kanunla; o zamana kadar iptidai ve rüştiye olarak ikiye ayrılmış olan ilköğretim “mekatib-i iptidaiye-i umumiye” adı altında birleştirilerek altı yıllık iptidai okullar açılmaya başlanmıştır. Bu okulların yönetimleri ve masraflarının karşılanması vilayetlerde kurulan hususi idareye bırakılmıştı. Bu araştırmanın amacı II. Meşrutiyet döneminde Türk eğitim sistemindeki tartışmaları ele almak ve Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-ı Muvakkati’nin ilköğretime getirdiği yenilikleri saptamaktır. Nitel araştırma deseninde tasarlanan çalışmada veri toplama aracı olarak doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda Tedrisatı İptidaiye Kanun-ı Muvakkati’nin orijinali Türkçeye transkripsiyon edilmiş ve elde edilen bulgular betimsel analiz yöntemiyle incelenerek raporlaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meşrutiyet,, reform,, ilköğretim,, eğitim

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi

Teşekkür

Değerli Hocalarım Doç. Dr. Ercan Uyanık ve Arş. Gör. Büşra Elçiçeği'ne teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akyüz, Y. (1994). İlköğretimin yenileşme tarihinde bir adım: Nisan 1847 tâlimatı. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 5, 1- 48.
• Akyüz, Y. (1997). Türk eğitim tarihi. İstanbul: Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Akyüz, Y. (1978). Öğretmenlerin toplumsal değişimdeki etkileri. Ankara: Pegem Akademi.
• Arai, M. (1994). Jön Türk dönemi ve Türk milliyetçiliği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Balcı, A. (2006). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi.
• Berker, A. (1945). Türkiye’de ilköretim I (1839-1908). Ankara: MEB Yayınları.
• Berkes, N. (1979). Türkiye'de çağdaşlaşma. Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Berkes, N. (2015). İslamlık, ulusçuluk, sosyalizm. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• BOA., ŞD. 205 / 7, 23 Rebî’ûlahir 1285 / 13 Ağustos 1868. İstanbul: Matba-i Amire
• BOA., ŞD. 205 / 7, 11 Safer 1285 / 3 Haziran 1868. İstanbul: Matba-i Amire
• BOA., İ. MVL, 26278, 30 Şevvâl 1284 / 24 Şubat 1868. İstanbul: Matba-i Amire
• BOA., ŞD. 205 / 11, 19 Muharrem 1286 / 11 Mayıs 1869. İstanbul: Matba-i Amire
• BOA., MF. İBT. 4 / 25, 4 Cemâziyülevvel 1291 / 19 Haziran 1874. İstanbul: Matba-i Amire
• Budak, L., Budak Ç. (2014). Osmanlı imparatorluğundan Türkiye Cumhuriyeti’ne ilkokul programları (1870–1936). TSA / YIL: 52, 18(1), 51-68.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yönemleri. Pegem Akademi.
• Cevat, M. (2001). Maarif-i umumiye nezareti tarihçe-i teşkilat ve icraatı (19. asır Osmanlı maârif tarihi). (Haz. Taceddin Kayaoğlu), İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları.
• Demirtaş, Z. (2007). Osmanlı’da sıbyan mektepleri ve ilkögretimin örgütlenmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 17(1), 173-183.
• Düstur, 1. Tertip, Cilt 3, 1289, ss. 432- 438.
• Ergin, O. (1977). Türkiye maarif tarihi. Cilt 1-2, İstanbul: Eser Matbaası.
• Ergin, O. (1977). Türkiye maarif tarihi. Cilt 3-4, İstanbul: Eser Matbaası.
• Ergün, M. (1996). İkinci meşrutiyet devrinde eğitim hareketleri. Ankara: Ocak Yayınları.
• Erkek, M. S. (2009). II. Meşrutiyet döneminde Türk eğitim sistemindeki gelişmeler ve Ethem Nejat Bey (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• İsmail Hakkı Bey, (1331). İzmir konferansları. İzmir.
• Kardaş, R. (1973). Terbiyenin sosyal ve kültürel temelleri I Ziya Gökalp. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Koçer, H. A. (1991). Türkiye’de modern eğitimin doğuşu ve gelişimi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Muallim Ahmet Halid, (1931). Maârif ilk tedrisat kanunları. Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi.
• Nurdoğan, A. M. (2005). Osmanlı modernleşme sürecinde ilköğretim (1869-1922) (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sakaoğlu, N. (1985). Eğitim tartışmaları. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (1993). Osmanlı eğitim tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Unat, F. R. (1964). Türkiye eğitim sisteminin gelişmesine tarihi bir bakış. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Ülken, H. Z. (1979). Türkiye'de çağdaş düşünce tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Satı, (1327). Layihalarım. İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi TDV Yayınları.
• Sözbilir, M. (2009). Nitel veri analizi. Erişim Adresi: http://fenitay.files.wordpress.com/2009/02/1112-nitel-arac59ftc4b1rmada-verianalizi.pdf
• Tedrisat-ı İptidaiye Mecmuası, (1326), 1(1), 1-2.
• Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-ı Muvakkati, (1. Fasıl), Tanin, 25 Teşrinievvel 1913.
• Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-ı Muvakkati, (Mevad-ı Dersiye), Tanin, 26 Teşrinievvel 1913.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1993). Osmanlı imparatorluğunda eğitim ve bilgi üretim sisteminin oluşumu ve dönüşümü. Ankara: TTK Yayınları.
• Uyanık, E. (2006). Modernleşme döneminde Türk aydınının eğitime bakışı (Yayınlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Varış, F. (1996). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım Celkan, H. (1989). Ziya Gökalp’in eğitim sosyolojisi. İstanbul: Asos Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.