An overview of postgraduate theses within the field of psychological resilience in Turkey

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 26 - 42, 31.05.2021

Nejat Akfırat , Metin Özsoy

https://doi.org/10.33400/kuje.893290

Cited By: 4

Öz

This research aims to analyze the postgraduate theses prepared on "psychological resilience" between 2000 and 2020 according to various variables. For this purpose, 142 graduate theses, published in Turkey before December 2020, on "psychological resilience" in the field of education and training were accessed from YÖKTEZ database. Of the 142 theses reached, 2 theses that were not evaluated as educational field and 3 theses that were not allowed to be accessed were not included in the study, and a total of 137 theses were examined. This research is a qualitative study using the document analysis method. The research was carried out using content analysis technique. Research year, research design, sample size, etc. Many variables such as have been analyzed. The "Article Classification Form" was used as the data collection tool. Frequency and percentage values from descriptive statistics were used in data analysis. In the findings, it was found that the first thesis was published in 2005, and the number of studies on the subject increased especially between 2016-2020. It has been found that the studies conducted mostly consist of graduate studies and quantitative studies. The sample type of the studies is mostly composed of high school and undergraduate students and it has been determined that the sample sizes range between 301 and 1000. It was concluded that Likert-type scales were frequently used in the findings for data collection tools, and data analysis was performed with t-test and ANOVA methods. In line with the results obtained, it may be suggested to conduct studies on psychological resilience using mixed or qualitative research designs at the doctoral level.

Anahtar Kelimeler

resilience, content analysis, postgraduate theses

Türkiye’de psikolojik sağlamlık ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi

Öz

Bu araştırma, 2000-2020 yılları arasında “psikolojik sağlamlık” konusu üzerine hazırlanan lisansüstü tezlerini çeşitli değişkenlere göre analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, Türkiye’de 2020 yılı Aralık ayına kadar yayınlanan “psikolojik sağlamlık” ile ilgili eğitim ve öğretim alanında yapılmış olan 142 lisansüstü teze YÖKTEZ veri tabanından ulaşılmıştır. Ulaşılan 142 tezden eğitim alanında olarak değerlendirilmeyen 2 tez ve erişime izin verilmeyen 3 tez çalışmaya dâhil edilemeyerek, toplamda 137 tezin incelemesi sağlanmıştır. Araştırma, doküman incelemesi yönteminin kullanıldığı nitel bir çalışmadır. Araştırmada veriler içerik analizi tekniği ile incelenmiştir. Araştırma yılı, araştırma deseni, örneklem büyüklüğü vb. çok sayıda değişken analiz edilmiştir. Veri toplama aracı olarak “Makale Sınıflama Formu” kullanılmıştır. Veri analizinde betimsel istatistiklerden frekans ve yüzde değerleri kullanılmıştır. Bulgularda, ilk tezin 2005 yılında yayınlandığı, özellikle 2016-2020 yılları arasında konu ile ilgili araştırmaların sayısının arttığı bilgisine ulaşılmıştır. Yapılan araştırmaların daha çok yüksek lisans seviyesinde ve nicel çalışmalardan oluştuğu bulgusuna ulaşılmıştır. Araştırmaların örneklem türü daha çok lise ve lisans öğrencilerinden oluşmakta olup, örneklem büyüklüklerinin 301 ile 1000 arasında değiştiği belirlenmiştir. Veri toplama araçlarına yönelik bulgularda likert tipi ölçeklerin sıklıkla kullanıldığı, veri analizlerinin ise t testi ve ANOVA yöntemleri ile gerçekleştirildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlar doğrultusunda, psikolojik sağlamlık konusunda, doktora düzeyinde, karma veya nitel araştırma desenlerinin kullanıldığı çalışmalar yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

psikolojik sağlamlık, içerik analizi, lisansüstü tezler

Kaynakça

• Akalın, H. (2005). Türkçe sözlük (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Arık, R. S. & Türkmen, M. (2009). Eğitim bilimleri alanında yayımlanan bilimsel dergilerde yer alan makalelerin incelenmesi. I. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Antalya.
• Arslan, G. (2015). Ergenlikte algılanan duygusal istismar ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki (Yayınlanmamış doktora tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Atarbey, S. (2017). Farklı bölümlerde öğrenim gören üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı düzeylerinin psikolojik dayanıklılıklarına etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aydın, B. (2010). Üniversite öğrencilerinin duygusal zeka ve umut düzeyleri ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, B.G. (2017). Explaining the factors associated with the likelihood of academic resilience ın science and mathematics literacies in PISA 2012 (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent University Graduate School Of Education.
• Aydoğdu, T. (2013). Bağlanma stilleri, başa çıkma stratejileri ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Benard, B. (1991). Fostering resiliency in kids: protective factors in the family, school, and community. Western Center For Drug-Free Schools and Communities. https://eric.ed.gov/?id=ed335781
• Bolat, Z. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık ve öz-anlayışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. Routledge.
• Csikszentmihalyi, M. (2009). The promise of positive psychology. Psychological Topics, 18(2), 203-211.
• Çalışkan, Ö. (2011). Investigation of the relationship between teachers readiness for organizational change and resilience (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çarman, K. (2015). Kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarının, psikolojik sağlamlık ve kişilik özellikleri incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çataloğlu, B. (2011). Madde kullanan ve kullanmayan ergenlerin psikolojik sağlamlık ve aile işlevleri açısından karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çetinkaya, A. (2018). Lise öğrencilerinin kendini toparlama gücü düzeyleri ve öznel iyi oluşu artırma stratejilerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Doğan, H., & Tok, T. N. (2018). Türkiye’de eğitim bilimleri alanında yayınlanan makalelerin incelenmesi: eğitim ve bilim dergisi örneği. Curr. Res. Educ., 4(2), 94-109.
• Durmuş, M. (2016). Üniversite öğrencilerinin problem çözme becerileri ile psikolojik dayanıklılıkları arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Emeksever, A. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının denetim odağı ile yılmazlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ergün, O. (2016). Ergenlerde duygusal zeka özellikleri ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fazlıoğulları, O., & Kurul, N. (2012). Türkiye’deki eğitim bilimleri doktora tezlerinin özellikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(24), 43-75.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. The Mcgraw-Hill Companies.
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128.
• Gökçen, G. (2015). Madde kullanan ve kullanmayan üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gökmen, B. (2014). Özel eğitim okulu yöneticilerinin psikolojik dayanıklılık ve iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (İstanbul örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Graber, R., Florence P., & Elizabeth C. (2015). Psychological resilience. Overseas Development Institute.
• Greene, R. (2002). Human behavior theory: a resilience orientation. (ed: r. Greene) resiliency: an integrated approach to practice, policy, and research. Nasw Press.
• Gürgan, U. (2006). Grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yılmazlık düzeylerine etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ilgaz, B. (2011). Üniversite düzeyinde turizm eğitimi alan öğrencilerin yılmazlık, umutsuzluk durumları ve sektörel tutumlarının kariyer seçimlerine etkileri: Akdeniz üniversitesi örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Işık, Ş. (2016). Türkiye’de kendini toparlama gücü konusunda yapılmış araştırmaların incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(45), 65-76.
• Kara, E. (2019). Evli bireylerde çocukluk dönemi örselenme yaşantıları ile ilişkisel yılmazlık ve evlilikte öz yetkinlik arasındaki ilişkide bağlanma stillerinin aracı rolü (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-138.
• Kaya, İ. (2015). Ergenlerin çocukluk dönemi istismar yaşantıları ile davranış problemleri ve psikolojik sağlamlıkları arasında ilişkinin incelenmesinde otomatik düşünceler ve bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin aracı rolü (Yayınlanmamış doktora tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, Ş. D. (2014). Üniversite öğrencilerinin yalnızlık ve psikolojik dayanıklılıklarının incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Korkut, F. (2007). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma (2. Basım). Anı Yayıncılık.
• Kurt, T. (2013). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin yılmazlık, benlik saygısı, başa çıkma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: yılmazlığın aracı rolü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Levene, S. (2003). Psychological and social aspects of resilience: a synthesis of risks and resources. Dialogues in Clinical Neuroscience. 5(3), 273-280.
• Malak, K. (2011). Üniversite öğrencilerinin kendini toparlama gücü ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Masten, A. (2001). Ordinary magic: resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238.
• Murray, C. (2003). Risk factors, protective factors, vulnerability, and resilience: a framework of understanding and suppording the adult transitions of youth with high-ıncidence disabilities. Remedıal and Special Education, 24(1), 16-26.
• Norman, E. (Ed.). (2000). Introduction: The strengths perspective and resiliency enhancement a natural partnership: Resiliency enhancement putting the strengths perspective ınto social work practice. Columbia University Press.
• Ozan, C., & Köse, E. (2014). Eğitim programları ve öğretim alanındaki araştırma eğilimleri. Sakarya University Journal of Education, 4(1), 116-136.
• Özcan, B. (2005). Anne-babaları boşanmış ve anne-babaları birlikte olan lise öğrencilerinin yılmazlık özellikleri ve koruyucu faktörler açısından karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özcan, Z. (2015). Lise öğrencilerinin kişilerarası şemaları ile psikolojik dayanıklılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özdemir, S. (2016). Ergen riskli davranışlarının akran zorbalığı, örselenme yaşantıları ve psikolojik sağlamlık ile ilişkisinde sapkın arkadaşların aracı etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, H. İ. (2020). Hayat boyu öğrenme ile ilgili yapılan tezlerin içerik analizi. International Journal of Active Learning, 5(1), 12-32
• Özünlü, M. B. (2018). Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerde aşkınlık, kendini toparlama gücü ve iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Romano, J. L., & Sally, M. H. (2000). Prevention: a call to action. The Counseling Psychologist, 28(6), 854-856.
• Selçuklu, A. E. (2013). Örgütsel bağlılığın bir yordayıcısı olarak kurum kültürü ve psikolojik dayanıklılık: okul öncesi öğretmenleri üzerine bir çalışma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Serbest, S. (2010). The ınfluence of the university students’ perceived paternal and maternal acceptance, father ınvolvement and depressive symptoms on their resiliency (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Boğaziçi University Institute For Graduate Studies in The Social Sciences.
• Sözbilir, M., Kutu, H., & Yaşar, M. D. (2012). Science education research in Turkey: A content analysis of selected features of papers. J. Dillon & D. Jorde (Ed.) içinde, The World Of Science Education: Handbook of Research in Europe (ss. 341-374). Sense Publishers.
• Şahin, D. (2014). Öğretmelerin öz duyarlıklarının psikolojik sağlamlık ve yaşam doyumu açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şahin, M., Yetim, A., & Çelik, A. (2012). Psikolojik sağlamlığın gelişiminde koruyucu bir faktör olarak spor ve fiziksel aktivite. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 373-380.
• Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinde kendini toparlama gücünün içsel koruyucu faktörlerle ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(2), 297-306.
• Amerikan Heritage Sözlüğü (1973). The Heritage illustrated dictionary of the english language. (International Ed.). American Heritage Publishing
• The Random House. (1967). The Random house dictionary of the english language. Random House.
• Tonga, Z. (2014). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıklarının karar stratejileri ve durumluk sürekli kaygı düzeylerine göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Turgut, Ö. (2015). Ergenlerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin, önemli yaşam olayları, algılanan sosyal destek ve okul bağlılığı açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Uçar, T. (2014). Özel eğitim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin ve mesleki sosyal destek düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (İstanbul ili avrupa yakası örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Aydin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uslu, Ş. S. (2019). Okul öncesi dönem çocukların yılmazlıkları ile sosyal değerleri kazanımları ve ailelerin yılmazlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ünüvar, A. (2012). Gerçeklik kuramına dayalı psiko-eğitim programının lise öğrencilerinin denetim odağı ve yılmazlık düzeyi üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Webster Yeni Yirminci Yüzyıl İngilizce Sözlüğü. (1958) Webster’s new twentieth century dictionary of the english language (2nd Ed.). Simon & Schuster.
• Windle, M. (1999). Critical conceptual and measurement issues in the study of resilience. Resilience and development: positive life adaptations (Ed. Meyer D. Glantz, Jeannette L. Johnson). Kluwer Academic Publishers.
• Yalçın, S. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile stres, psikolojik dayanıklılık ve akademik iyimserlik arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Gözden Geçirilmiş 2. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Zengin, B. (2013). Özel eğitime muhtaç çocuğa sahip ebeveynlerin algıladıkları sosyal destek, psikolojik dayanıklılık ve umut düzeyleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.