Hayat bilgisi dersine yönelik öz yeterlik ölçeğinin geliştirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 391 - 410, 02.12.2022

Ferat Yılmaz

https://doi.org/10.33400/kuje.1059310

Öz

Mevcut çalışmada “Hayat Bilgisi Dersi Öz Yeterlik Ölçeğinin (HBDÖYÖ)” geliştirilip geçerlik ve güvenirlik çalışmalarının yapılması amaçlanmıştır. Bu araştırma, bir ölçek geliştirme çalışmasıdır. Bu araştırmanın katılımcılarını, Diyarbakır ilinin merkez ilçelerinde eğitim gören 2. ve 3. sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak HBDÖYÖ Taslak Formu ve Başol (2010) tarafından Türkçeye uyarlanan Çocuklar için Öz yeterlik Ölçeği kullanılmıştır. HBDÖYÖ’nün geliştirilmesi aşamalarında Temel Bileşenler Analizi ve Doğrulayıcı Faktör Analizinden faydalanılmıştır. Ölçeğin benzer ölçekler geçerliğini test etmek amacıyla Pearson korelasyon analizinden faydalanılmıştır. Maddelerin ayırt edici olup olmadığını anlamak için maddelere ait Düzeltilmiş Madde Toplam Korelasyonları hesaplanmış ve alt-üst grupların puan ortalamaları Bağımsız Gruplar için t-Testi ile karşılaştırılmıştır. HBDÖYÖ ile yapılan ölçümlerin güvenirliği, iç tutarlılık, test yarılama ve test-tekrar test yöntemleriyle yorumlanmıştır. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlara göre HBDÖYÖ, 2. ve 3. sınıf öğrencilerinin hayat bilgisi dersine yönelik öz yeterlik düzeylerini belirlemek amacıyla geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olarak kullanılabilir. HBDÖYÖ’de 15 madde yer almaktadır. Bu ölçek “Hiçbir zaman, nadiren, bazen, çoğu zaman ve her zaman” şeklinde 5’li likert bir ölçektir. HBDÖYÖ, Otorite Odaklı Öz Yeterlik Ölçeği (OOÖYÖ) ve Birey Odaklı Öz Yeterlik Ölçeği (BOÖYÖ) adında iki alt ölçekten meydana gelmektedir. HBDÖYÖ’nün kullanılması sayesinde ilerleyen zamanlarda birçok yeni araştırmanın yürütülebileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

hayat bilgisi, öz-yeterlik, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

Developing a self-efficacy scale for life studies course

Öz

The goal of this research is to develop the Life Studies Course Self Efficacy Scale (LSCSS) and test its validity and reliability. This research is a scale development study. The participants in the study were 2nd and 3rd grade pupils from central districts of Diyarbakır province. The Self Efficacy Scale for Children and the Draft Form of the LSCSS were used to collect data. During the development of the scale, principal component analysis and confirmatory factor analysis were performed. The scale's similar scale validity was tested using correlation analysis. The Corrected Item-Total Correlations of the items were calculated, and the mean scores of the lower and upper groups were compared using the Independent Samples t-Test to determine if the items were distinctive or not. Internal consistency, split-test, and test-retest methods were used to assess the reliability of the LSCSS measurements. The LSCSS can be utilized as a valid and reliable measurement tool to determine the self-efficacy levels of 2nd and 3rd-grade children for the life studies course, according to the findings of this study. The LSCSS consists of 15 items. This scale is a 5-point Likert scale, which means "never, seldom, sometimes, most of the time, and always". The LSCSS consists of two sub-scales: Authority Oriented Self Efficacy Scale (AOSS) and Individual Oriented Self Efficacy Scale (IOSS). Thanks to the LSCSS, numerous more investigations are expected to be done in the future.

Anahtar Kelimeler

life studies, self-efficacy, scale development, validity, reliability

Kaynakça

• Akbulut, Y. (2010). Sosyal bilimlerde SPSS uygulamaları. İdeal Kültür Yayıncılık.
• Aktamış, H., Özenoğlu Kiremit, H., & Kubilay, M. (2016). Öğrencilerin öz-yeterlik inançlarının fen başarılarına ve demografik özelliklerine göre incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 1-10.
• Anam, S., & Stracke, E. (2016). Language learning strategies of Indonesian primary school students: In relation to self-efficacy beliefs. System, 60, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.system.2016.05.001
• Arseven, A. (2016). Öz yeterlilik: Bir kavram analizi. Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(19), 63-80.
• Arslan, A. (2012). İlköğretim öğrencilerinin öz yeterlik inancı kaynaklarının öğrenme ve performansla ilgili öz yeterlik inancını yordama gücü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1907-1920.
• Aydoğan, H., Bardakçı, S., Arslan, E., Civelek, H., & İşyar, Z. (2016). İlkokul 4.sınıf ve ortaokul 5.sınıf öğrencilerinin beden eğitimi dersine yönelik tutum ve öz-yeterliklerinin incelenmesi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(2), 100-119.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. V. S. Ramachaudran (Ed.) içinde, Encyclopedia of human behavior (ss. 71-81). Academic Press.
• Bandura, A. (1999). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies. A. Bandura (Ed.) içinde, Self-efficacy in changing societies (s. 1-45). Cambridge University Press.
• Başol, G. (2010). Validity and reliability of Turkish form of children’s self-efficacy scale on Turkish primary school students. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 4082–4086. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.644
• Bayırtepe, E., & Tüzün, H. (2007). Oyun-tabanlı öğrenme ortamlarının öğrencilerin bilgisayar dersindeki başarıları ve öz-yeterlik algıları üzerine etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 41-54.
• Bradley, R. L., Browne, B. L., & Kelley, H. M. (2017). Examining the influence of self-efficacy and self-regulation in online learning. College Student Journal, 51(4), 518-530.
• Browne, M., & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model Fit. K. Bollen, & J. Long, (Ed.) içinde, Testing structural equation models (ss. 136-162). Sage Publications.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (16. Baskı). Pegem Akademi.
• Cattell, R.B. (1978). The scientific use of factor analysis in behavioral and life sciences. Plenum.
• Chemers, M. M., Hu, L. T., & Garcia, B. F. (2001). Academic self-efficacy and first-year college student performance and adjustment. Journal of Educational Psychology, 93(1), 55-64. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0663.93.1.55
• Chung, H. Q., Chen, V., & Olson, C. B. (2021). The impact of self assessment, planning and goal setting,and reflection before and after revision on student self efficacy and writing performance. Reading and Writing, 34, 1885–1913. https://doi.org/10.1007/s11145-021-10186-x
• Çaycı, B. (2013). İlköğretim öğrencilerinin fen ve teknoloji dersi öz yeterlik inançları ile kavram başarıları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 305-324.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Davis, L. L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5(4), 194-197. doi:10.1016/S0897-1897(05)80008-4
• Demir, C., & Maskan, A. K. (2012). Web destekli öğrenme halkası yaklaşımının lise 11. sınıf öğrencilerin fizik dersi öz-yeterlik inançlarına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 17-30.
• Demir, T. (2013). İlköğretim öğrencilerinin yarayıcı yazma becerileri ile yazma özyeterlik algısı ilişkisi üzerine bir çalışma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), 84-114.
• Durukan, E., & Maden, S. (2012). Türkçe dersi özyeterlik algısı ölçeği (TDÖAÖ): güvenirlik ve geçerlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 164-173.
• Ekici, G. (2009). Biyoloji öz-yeterlik ölçeğinin Türkçe ‘ye uyarlanması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 111-124.
• Er, M., & Hayran, Z. (2021). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe dersi öz-yeterlik algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(77), 1-16.
• Flammer, A. (2015). Self-Efficacy. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences: Second Edition, 4(1994), 504–508. https://doi.org/10.1016/B978-0-08- 097086-8.25033-2
• Göçer Şahin, S., & Buluş, M. (2022). Adım adım uygulamalı istatistik. Pegem Akademi.
• Gömleksiz, M. N., & Kılınç, H. H. (2014). Lise 12. sınıf öğrencilerinin İngilizce öz yeterlik inançlarına ilişkin görüşleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 43-60.
• Güçlü, M. (Ed.). (2018). Eğitim felsefesi. Pegem Akademi.
• Gündüz, M., Şen, S., & Başpınar, Z. (2017). İlkokul II. sınıf öğrencilerinin İngilizce dersine yönelik öz yeterlik algıları. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 7(2), 35-49.
• Güngör Seyhan, H. (2020). Lise öğrencilerinin kimya dersine yönelik motivasyon, tutum ve öz yeterlik seviyeleri ile öz düzenleyici öğrenme stratejilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi: Sivas ili örneği. Eğitim Bilim ve Araştırma Dergisi, 1(1), 32-56.
• Hancı-Yanar, B., & Bümen, N.T. (2012). İngilizce ile ilgili özyeterlik inancı ölçeğinin geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 97-110.
• Howardson, G. N., & Behrend, T. S. (2015). The relative importance of specific self-efficacy sources in pretraining self-efficacy beliefs. International Journal of Training and Development, 19(4), 233-252. https://doi.org/10.1111/ijtd.12060
• Işıksal, M., & Aşkar, P. (2003). İlköğretim öğrencileri için matematik ve bilgisayar öz-yeterlik algısı ölçekleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(25), 109-118.
• İlhan, M., & Çetin, B. (2013). Ortaokul öğrencilerinin matematik odaklı akademik risk alma davranışları: bir ölçek geliştirme çalışması. E-uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1-28.
• Kılınç, A., & Salman, S. (2007). Okul deneyimi derslerine yönelik tutum ölçeği geliştirilmesi. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), (1), 23-35.
• Koçak, D., Çokluk, Ö., & Kayri, M. (2016). Faktör sayısının belirlenmesinde MAP testi, paralel analiz, K1 ve yamaç birikinti grafiği yöntemlerinin karşılaştırılması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 330-359.
• Korkmaz, S., Goksuluk, D., & Zararsiz, G. (2014). MVN: An R package for assessing multivariate normality. The R Journal, 6(2):151-162.
• Kurbanoğlu, N. İ., & Takunyacı, M. (2012). Lise öğrencilerinin matematik dersine yönelik kaygı, tutum ve özyeterlik inançları bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 110-130.
• Küçük Kılıç, S. (2021). Beden eğitimine yönelik tutumun yordayıcısı olarak öz-yeterlik, algılanan sosyal destek ve öğretmen geribildirimi. Eğitim ve Bilim, 46(206), 317-330, http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.9390
• Lane, J., Lane, A. M., & Kyprianou, A. (2004). Self-efficacy, self-esteem and their impact on academic performance. Social Behavior and Personality, 32(3), 247-256. https://doi.org/10.2224/sbp.2004.32.3.247
• Maddux, J. (1991). Self-efficacy. C. R. Forsyth (Ed.) içinde, Handbook of social and clinical psychology: The health perspective (ss. 57-78). Pergamon Press.
• Maden, A. (2020). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe dersi öz yeterlik algıları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(3), 1136-1150.
• Medikoğlu, O. (2020). İlkokul öğrencilerinin matematik öz yeterlik kaynakları ile matematik kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(1), 35-52.
• Meydan, C.H., & Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Meyers, L.S, Gamst, G., & Guarino, A.J. (2006). Applied multivariate research: Design and interpretation. SAGE Publications.
• Özden, C., Tezer, M., & Atasoy, R. (2019). Developing technology and design course self-efficacy scale: a validity and reliability study. World Journal on Educational Technology: Current Issues. 11(3), 186–197.
• Özkal, N. (2013). Sosyal bilgiler dersine yönelik olumlu tutumların özyeterlik inançlarına göre yordanması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 399-408.
• Pajares, F., Johnson, M. J., & Usher, E. L. (2007). Sources of writing self-efficacy beliefs of elementary, middle, and high school students. Research in the Teaching of English, 42(1), 104-120. http://www.jstor.org/stable/40171749
• Pallant, J. (2007). SPSS survival manual: a step by step guide to data analysis using SPSS for windows third edition. Open University Press.
• Pamuk, S., & Elmas, R. (2015). Bilişüstü öz-düzenlemenin, öz-yeterlik ve hedef yönelimi ile açıklanması: Afyon ili örneği. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 175-189.
• Perry, D. R., & Steck, A. K. (2015). Increasing student engagement, self-efficacy, and meta-cognitive self-regulation in the high school geometry classroom: do iPads help? Computers in the Schools, 32(2), 122-143. https://doi.org/10.1080/07380569.2015.1036650
• Preez, J. (2013). Student self‐efficacy narratives: a collaborative co‐constructive method. Australian Journal of Psychology, 65(2). https://doi.org/10.1111/ajpy.12001
• Sakız, G. (2013). Başarıda anahtar kelime: öz-yeterlik. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 185-209.
• Schunk, D. H., & Pajares, F. (2002). The development of academic self-efficacy. A. W. Eccles (Ed.) içinde, Development of achievement motivation (ss. 15-31). Academic Press.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma (2. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Sevgi, S., & Zihar, M. (2020). Ortaokul öğrencilerinin yansıtıcı düşünme becerileri ile matematik öz yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Education Journal, 28(6), 2331-2345. https://doi.org/10.24106/kefdergi.700428
• Sipahi, B., Yurtkoru, E. S., & Çinko, M. (2010). Sosyal bilimlerde SPSS'le veri analizi. Beta Basım Yayın Dağııtım.
• Şeker, H. B., & Erdoğan, A. (2014). GeoGebra yazılımı ile geometri öğretiminin geometri ders başarısına ve geometri öz-yeterliğine etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(12), 82-97.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Basım). Pearson.
• Telef, B. B., & Ergün, E. (2013). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının yordayıcısı olarak öz-yeterlik. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 6(3), 423-433.
• Tezbaşaran, A. A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Türk Psikologlar Derneği.
• Uzuntiryaki, E., & Çapa Aydın, Y. (2009). Development and validation of chemistry self-efficacy scale for college students. Research in Science Education, 39, 539–551, https://doi.org/10.1007/s11165-008-9093-x
• Warwick, J. (2008). Mathematical self-efficacy and student engagement in the mathematics classroom. MSOR Connections, 8(3), 31-37.
• Yağar, F. D. (2020). Öz yeterlik düzeyinin ve demografik faktörlerin girişimcilik eğilimi üzerindeki etkisi: üniversite öğrencileri üzerine bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37), 302-314.
• Yıldırım, G., & Atilla, G. (2020). Öz yeterliğin bilinçli farkındalık ve benlik saygısına etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 59-84. https://doi.org/10.17494/ogusbd.763397
• Zhang, Z., & Yuan, K. H. (2018). Practical statistical power analysis using Webpower and R. Isdsa Press.
• Zayimoğlu Öztürk, F. (2011). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının ilköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan öğrenme alanlarına ilişkin özyeterlik düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.