Ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri ile öğretmen özerklik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 475 - 494, 02.12.2022

Mehmet Alper Yolcu

https://doi.org/10.33400/kuje.1136436

Öz

Bu araştırmanın amacı, resmi ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri ile özerklik davranışları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi, 2020-2021 eğitim öğretim yılında Konya ili Meram İlçesi ortaöğretim kurumlarında görev yapmakta olan 506 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma verileri, “Kişisel Bilgi Formu”, “Örgütsel Sessizlik Ölçeği” ve “Öğretmen Özerkliği Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde, Pearson Korelasyon Analizi ve Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi kullanılmıştır. Örgütsel sessizlik, öğretmenlerin okulda sorumlu oldukları işlerle ilgili ya da okulun farklı etkinlikleriyle ilgili olarak, duygu, stres, kaygı ve tekliflerini yansıtmadıkları bir durumdur. Öğretmen özerkliği ise öğretmenlerin belirli bir yetki ve özgürlük alanına sahip olmaları, mesleklerini ilgilendiren konularda karar verme yetkileri, eğitimin planlanıp geliştirilmesinde rol almaları ve yönetim süreçlerine katılımlarıdır. Okulda öğretmenlerin sessizlikleri, özerk olma duygusu ile birebir ilişkilidir. Öğretmenler kendilerini okullarında özerk hissederlerse okullarında meydana gelecek değişme aşamalarında düşüncelerini paylaşır, ekip arkadaşları ile işbirliği içerisinde çalışmalar yaparlar. Öğretmenler kendilerini okulda özerk hissetmiyorlarsa örgütte sessizliğe ve dolayısıyla da yalnızlığa itilirler ve bunun sonucu olarak da bu durumdaki öğretmenlerin okuldan kendilerini soyutladıkları görülmektedir. Araştırma bulgularına göre, ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri ile öğretmenlerin özerk davranışları arasında negatif yönde orta seviyede anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Ortaöğretim kademesinde çalışan öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri, öğretmen özerkliği davranışlarının anlamlı yordayıcısıdır.

Anahtar Kelimeler

ortaöğretim, öğretmenlerin özerkliği, örgütsel sessizlik

Destekleyen Kurum

KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ

Examining the relationship between organizational silence levels of teachers working in high schools and teacher autonomy behaviors

Öz

The aim of this research is to examine the relationship between the organizational silence levels of teachers working in public secondary education institutions and their autonomy behaviors. In this study, the relational survey method, one of the quantitative research methods, was used. The sample of the research consists of 506 teachers working in secondary education institutions in Konya province Meram District in the 2020-2021 academic year. Research data were collected with the “Personal Information Form”, “Organizational Silence Scale” and “Teacher Autonomy Scale”. Pearson Correlation Analysis and Multiple Linear Regression Analysis were used in the analysis of the data. Organizational silence is a situation in which teachers do not reflect their feelings, stress, anxiety and proposals about the work they are responsible for at school or about different activities of the school. Teacher autonomy, on the other hand, is that teachers have a certain area of authority and freedom, their authority to decide on matters concerning their profession, their involvement in the planning and development of education, and their participation in management processes. The silence of teachers at school is directly related to the sense of autonomy. If teachers feel autonomous in their schools, they share their thoughts during the change phases that will occur in their schools, and they work in cooperation with their teammates. If teachers do not feel autonomous at school, they are pushed into silence and therefore loneliness in the organization, and as a result, it is seen that teachers in this situation isolate themselves from school. According to the research findings, a moderately significant negative correlation was found between the organizational silence levels of teachers working in secondary education institutions and the autonomous behaviors of teachers. Organizational silence levels of teachers working at secondary education level are a significant predictor of teacher autonomy behaviors.

Anahtar Kelimeler

secondary education, teachers, organizational silence, secondary education, teachers' autonomy, organizational silence

Kaynakça

• Altınışık, P. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel sessizlik davranışları ile örgüt kültürü arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Bayraktar, E. (2019). Öğretmenlerin özerklik algıları ile örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Bildik B. (2009). Örgütsel sessizlik iklimi ve iş gören sessizlik davranışları arasındaki etkileşim. Mehmet Akif Ersoy üniversitesi öğretim elemanları üzerinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Gebze Yüksek Teknoloji Üniversitesi, Kocaeli.
• Boyacı, A. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin eğitim planlaması süreçlerine yönelik kullandıkları metaforlar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (21), 111-124.
• Camilleri, G. (1997). Learner autonomy: The teachers views. http://www.ecml.at/documents/pubCamilleriG_E.pdf
• Celep, C. & Konaklı, T. (2012). Bilgi uçurma: eğitim örgütlerinde etik ve kural dışı uygulamalara yönelik bir tepkisi. E-uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 65-88.
• Çakal, G. (2016). Ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin okul yönetimine katılma ile örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişki (Tekirdağ ili örneği) (YayımlanmamışB yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Çakıcı, A. (2010). Örgütlerde işgören sessizliği. Detay Yayıncılık.
• Çakır, A. & Balçıkanlı, C. (2012). The use of the EPOSTL to foster teacher autonomy: ELT student teachers’ and teacher trainers’ views. Australian Journal of Teacher Education, 37 (3), 1-16.
• Çelik, K. (2003). “Örgütsel kontrol, yönetimde çağdaş yaklaşımlar”, Anı Yayıncılık.
• Çınar, O. & Koçak, D. (2017). Lider üye etkileşimi ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişki: hizmet sektöründe bir uygulama. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 10 (2), 1-24.
• Çolak, İ.(2016).Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki: Muğla ili örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla
• Çolak, İ. & Altınkurt, Y. (2017). Öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 189-208.
• Dal, H. (2017). Ortaöğretim kurumlarında örgütsel sessizliğe ilişkin öğretmen görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Daşcı, E. (2014). İlköğretim kurumu yöneticilerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma (mobbing) ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Demir, E. & Cömert, M.(2019). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel sessizlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 148-165.
• Demirtaş, Z. & Alanoğlu, M. (2015). Öğretmenlerin karara katılı ve iş doyumu arasındaki ilişki., Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (2), 83-100.
• Dönmez,E. (2016).Örgütsel sosyalleşme ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Durak, İ. (2014). Örgütsel sessizliğin demografik ve kurumsal faktörlerle ilişkisi: Öğretim elemanları üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28 (2), 89-108.
• Ege, N. (2018). Örgütsel sessizlik ve mutluluk ilişkisinin incelenmesi: Gediz Elektrik Dağıtım AŞ Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergül, P. T. (2020). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik ve mesleki tükenmişlikleri arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Eurydice. (2008). Avrupa'daki öğretmenlerin sorumluluk ve özerklik düzeyleri. Brussels: European Commission, Education, Audiovisual and Culture Executive Agency (EACEA).
• Friedman, I. A. (1999). Teacher-perceived work autonomy: The concept and its measurement. Educational and psychological Measurement, 59 (1), 58-76.
• Gülenç, E. (2019). Temel eğitim ve orta eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin mobbing yaşama düzeyleri ile örgütsel sessizlik, örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki ve bunların bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gültaktı, Z.(2020). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmen özerkliği arasındaki ilişki.(Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E. & Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis. Pearson Education Limited.
• Hassanpour, A. & Asgari, M. (2011). Organizational silence and practical ways out of it. Journal of Tadbiri, 23 (248), 59-64.
• Kahveci, G. (2010). İlköğretim okullarında örgütsel sessizlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Kahya, C. (2015). Mesleki özyeterlilik ve örgütsel sessizlik ilişkisini belirlemeye yönelik ampirik bir çalışma. Çankırı Karatekin Üniveritesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5 (1), 293-314.
• Karabacak, M. (2014). Ankara ili genel liselerinde görev yapan öğretmenlerin özerklik algıları ile özyeterlik algıları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İpek, M. B. (2020). Öğretmenlerin örgütsel muhalefet düzeyleri ile örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Kahveci, G. & Demirtaş, Z. (2013). Okul yöneticisi ve öğretmenlerin örgütsel sessizlik algıları. Eğitim ve Bilim, 38 (167), 50-64.
• Little, D. (1995). Learning as dialogue: The dependence of learner autonomy on teacher autonomy. System, 23 (2), 175-181
• Milliken, F. J., Morrison, E. W. & Hewlin, P. F. (2003). An exploratory study of employee silence: Issues that employees don’t communicate upward and why. Journal of Management Studies, 40 (6), 1453-1476.
• Mustafa, M. & Cullingford, C. (2008). Teacher autonomy and centralised control: The case of textbooks. International Journal of Educational Development, 28 (1), 81-88.
• Nartgün, Ş.S. & Demirer, S. (2012). “Öğretmenlerin Örgütsel Sessizlik İle İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerine İlişkin Görüşleri”, Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 7 (2), 125-136
• Nemeth, C. J. (1997). Managing Innovation: When Less is More. California Management Review. 40 (1), 59-74.
• Özdemir, Ş. (2015). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel sessizlik ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki (İstanbul-Ümraniye ilçesi örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özdoğan, B. (1997). Çocuk ve oyun (2. Basım). 28-37. Anı Yayıncılık.
• Öztürk, İ. H. (2011). Öğretmen özerkliği üzerine kavramsal bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 82-99.
• Öztürk, İ. H. (2012). Öğretimin planlanmasında öğretmenin rolü ve özerkliği: Ortaöğretim tarih öğretmenlerinin yıllık plan hazırlama ve uygulama örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (1), 271-299.
• Pearson, L. C. & Hall, B. W. (1993). Initial construct validation of the teaching autonomy scale. The Journal of Educational Research, 8 (3), 172-178.
• Pektaş, H. M. (2019). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin liderlik tarzı ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Sabuncuoglu, Z. & Tüz, M. (2001). Örgütsel psikoloji. Bursa: Alfa.
• Sarıdere, U. (2019). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel sessizlik düzeylerinin değişkenler açısından incelenmesi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 12 (3), 950-961.
• Sevgin, A. (2015). Liselerde çalışan öğretmenlerde örgütsel bağlılık ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin saptanması (Eyüp ilçe örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Shaw, N. A. (2002). The neurophysiology of concussion Prog. Neurobiol., 67, 281-344
• Smith, R. C. (2000). Starting with ourselves: Teacher-learner autonomy in language learning. In B. Sinclair, I. McGrath and T. Lamb (eds.) Learner autonomy, teacher autonomy: Future directions. London: Longman. 89-99.
• Smith, R. C. (2003). Teacher education for teacher-learner autonomy. In Symposium for Language Teacher Educators: Papers from Three IALS Symposia. Edinburgh: IALS, University of Edinburgh.
• Short, P. M. (1994). Defining teacher empowerment. Education, 114 (4), 488-493.
• Şakar, S. A. (2013). English teachers’ self-perceptions of teacher autonomy in middle schools and high schools: The case of Sakarya (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Taşkıran, E. (2010). Liderlik tarzının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisinde örgütsel adaletin rolü ve bir araştırma. (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi
• Tekbıyık, A. (2015). İlişkisel tarama yöntemi, M. Metin.(Editör). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri, 99-114.
• Tekbıyık, A. & Akdeniz, AR (2010). Ortaöğretime yönelik güncel bakış açısına bakma: geçerlik ve gözden geçirme. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7 (4), 134-144.
• Ulusoy, M. ve Şahin, N. (1993). Exploring the sociotropy‐autonomy dimensions in a sample of Turkish psychiatric inpatients. Journal of Clinical Psychology, 49 (6),751-763.
• Üçok, D. & Torun, A. (2015). Örgütsel Sessizliğin Nedenleri Üzerine Nitel Bir Araştırma. İş ve İnsan Dergisi 2 (1), 27-37.
• Ülker, F. & Kanten, P.(2009). Örgütlerde sessizlik iklimi, işgören sessizliği ve örgütsel bağlılık ilişkisine yönelik bir araştırma. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1 (2), 111-1
• Üzüm, P. (2014). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine ilişkin farkındalık düzeylerinin yapısal ve bireysel boyutları açısından değerlendirilmesi (İzmir ili örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Yazıcı, A. Ş. & Akyol, B. (2017). Okul müdürlerinin liderlik davranışları ile öğretmen özerkliği arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (10), 189-208.
• Yüksel, R. F. (2015). Okul çalışanlarının örgütsel bağlılık ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.