Kapsayıcı eğitim alanında yapılmış doktora tez çalışmalarının incelenmesi: Bir içerik analizi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 455 - 480, 30.11.2024

Fatma Demir Zengin , Selen Uğur Mutlu , Nimet Haşıl Korkmaz

https://doi.org/10.33400/kuje.1416630

Öz

Bu araştırmanın amacı, 2010 ve 2023 yılları arasında Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinde kapsayıcı eğitim alanındaki doktora tezlerinin incelenmesidir. Doktora tezlerine yönelik veri seti, Ulusal Tez Merkezi veri tabanından 06.07.2023 ve 26.11.2023 tarihleri arasında arama ölçütlerine göre tarama yapılarak oluşturulmuştur. Bu araştırmadaki ölçütler, tezlerin kapsayıcı eğitim alanında olması, Ulusal Tez Merkezi’nde kayıtlı, yazarlar tarafından tezin erişimine izin verilmesidir. Bu ölçütleri karşılayan 16 adet doktora tezine incelenmek üzere yer verilmiştir. Veriler doküman incelemesi tekniğiyle toplanmıştır. Verilerin analizinde, betimsel içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmada doküman incelemesi ile doktora tezleri; üniversite, yıl, enstitü, konu, kullanılan yöntem/desen, katılımcı tipi, örneklem sayısı, veri toplama araçları, veri analiz teknikleri, üniversite türü değişkenleri ve tezlerde ulaşılan sonuçlar açısından incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda, kapsayıcı eğitim ile ilişkili yapılmış doktora tezlerinin günümüze yaklaştıkça arttığı, eğitim bilimleri enstitüsünde kapsayıcı eğitimle ilgili daha fazla çalışma yapıldığı, kapsayıcı eğitim açısından beden eğitimi öğretmen eğitimi, okul öncesi öğretmenlerine kapsayıcı eğitim mesleki gelişim programı, okul öncesi kaynaştırma sınıf öğretmenlerine yapılan mesleki gelişim programı ve öğrencilerin aidiyet duyguları konularının yer aldığı tespit edilmiştir. Tezlerin örneklemini büyük oranda öğretmen ve öğrencilerin oluşturduğu, araştırma yaklaşımına göreyse en çok nitel ve karma yöntemin tercih edildiği, veri toplama araçlarında ölçek, görüşme formu, anket vb. veri toplama araçlarının kullanıldığı, içerik analizine ve verilerin değerlendirilmesinde istatistiksel analizin sıkça kullanıldığı, kapsayıcı eğitimle ilgili yazılan doktora tezlerinin tamamına yakının devlet üniversitelerinde yazıldığı saptanmıştır. Araştırmanın sonucunda teknoloji destekli aile temelli kapsayıcı eğitim uygulamalarının yapılabileceği, kapsayıcı eğitim yaklaşımlarının ülkelere göre karşılaştırma çalışmalarının yürütülebileceği, kapsayıcı eğitim ile ilgili paydaşların dahil edildiği müdahale programlarının uygulanabileceği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kapsayıcı eğitim, araştırma eğilimi, doktora tezi

Etik Beyan

Araştırma Etiği Bu araştırmanın planlanmasından, uygulanmasına, verilerin toplanmasından verilerin analizine kadar olan tüm süreçte “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışmanın yazım sürecinde bilimsel, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Etik kurul izin bilgileri Çalışma sistematik alan yazın taraması, doküman inceleme çalışması olduğu için Etik Kurul İzni alınmasını gerektiren çalışmalar grubunda yer almamaktadır. Bu nedenle Etik Kurul İzni beyan edilmemiştir.

Teşekkür

Bu çalışma, Fatma Demir, Selen Uğur Mutlu ve Nimet Haşıl Korkmaz (2023) tarafından “International Interdisciplinary Scientific Congress On Social Sciences IISCSS-2023” Sempozyumu’nda özet bildiri olarak sunulmuştur.

Examination of doctoral thesis studies in the field of inclusive education: A content analysis

Öz

The purpose of this research is to examine doctoral theses in the field of inclusive education at the National Thesis Center of the Council of Higher Education between 2010 and 2023. The data set for doctoral theses was created by scanning the National Thesis Center database according to the search criteria between 06.07.2023 and 26.11.2023. The criteria in this research are that the theses should be in the field of inclusive education, registered in the National Thesis Center, and access to the thesis should be allowed by the authors. 16 doctoral theses that meet these criteria were included for review. Data were collected using the document review technique. Descriptive content analysis method was used to analyze the data. In this research, doctoral theses through document analysis; It was examined in terms of university, year, institute, subject, method/design used, participant type, number of samples, data collection tools, data analysis techniques, university type variables and the results obtained in the theses. As a result of the research, it is seen that the number of doctoral theses related to inclusive education increases as we get closer to the present day, more studies are carried out on inclusive education in the institute of educational sciences, in terms of inclusive education, physical education teacher training, inclusive education professional development program for preschool teachers, professional development for preschool inclusive class teachers. It has been determined that the program and students' sense of belonging are included. It has been determined that the program and students' sense of belonging are included. The sample of the theses is largely composed of teachers and students, according to the research approach, qualitative and mixed methods are mostly preferred, and data collection tools include scales, interview forms, surveys, etc. It was determined that data collection tools were used, statistical analysis was frequently used in content analysis and data evaluation, and almost all of the doctoral theses written on inclusive education were written at state universities. As a result of the research, it is suggested that technology-supported family-based inclusive education practices can be carried out, comparison studies of inclusive education approaches by country can be carried out, and intervention programs involving stakeholders related to inclusive education can be implemented.

Anahtar Kelimeler

ınclusive education, research disposition, doctoral thesis

Kaynakça

• Ainscow, M. (2005). Developing inclusive education systems: what are the levers for change?. Journal of Educational Change, 6(2): 109-124.
• Aksungur, S. (2022). Okul yöneticilerinin kapsayıcı eğitime ilişkin tutumları, yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi.
• Artiles, A.J., & Dyson, A.(2005). Inclusive Education in the Globalization Age. In D.Mitchell (Ed.). Contextualizing Inclusive Education: Evaluating Old and New International Perspectives (s.37-63). Routledge.
• Aydın Güngör, T., & Pehlivan, O. (2021). Kapsayıcı eğitimin Türk eğitim sistemindeki yeri ve önemi. Studies in Educational Research and Development, 5(1), 48-71.
• *Aydoğan, A. (2023). Kapsayıcı eğitim uygulanan okullarda öğrenim gören mülteci öğrencilerin beden eğitimi ve spor dersine katılım sürecine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Ayvacı, H. Ş., & Yamaçlı, S. (2022). Kapsayıcı eğitim konulu hizmet içi eğitim almış fen bilimleri öğretmenlerinin ders tasarımlarına bakış açısı. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1), 203-220.
• Bakkaloğlu, H. (2008). Etkinliğe dayalı müdahale programının 3-6 yaş gelişimsel geriliği olan çocukların geçiş becerilerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8(2), 355- 406.
• Bell, C. A., Dobbelaer, M. J., Klette, K. & Visscher, A. (2019). Qualities of classroom observation systems. School Effectiveness and School Improvement, 30(1), 3–29. https://doi.org/10.1080/09243453.2018.1539014
• *Bilge, E. (2023). Fen bilgisi öğretmen adaylarının kapsayıcı eğitim çerçevesinde öğretim yapabilmesine yönelik öğretim modülü tasarlanması ve değerlendirilmesi. Trabzon Üniversitesi.
• Birleşmiş Milletler (1989). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. https://www.ohchr. org/ tr/araçlar mekanizmalar/ araçlar/ sözleşme-haklar-çocuk.
• Bowen, G. A. (2009) Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9, 27-40. http://dx.doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Büyükergün, A. (2020). 1990-2018 yılları arası Türkiye’de tenis branşında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Spor Eğitim Dergisi, 4 (1) , 20-29. https://dergipark.org.tr/tr/pub/seder/issue/52104/676722
• Cakiroglu, O., & Melekooglu, M. A. (2014). Statistical trends and developments within inclusive education in Turkey. International Journal of Inclusive Education, 18(8), 798-808.
• Çağlar, S. (2009). Uluslarası hukuk ve Türk hukuk sisteminde engellilerin eğitim hakkı ve devlet yükümlülükleri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Çayır, K. (2022). Etik sorumluluk, insan hakları ve kültürel-ahlaki gerekçeler geriliminde Türkiye’de kapsayıcı eğitim. Reflektif Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 75–90.
• *Dağdelen, S. (2023). Kapsayıcı eğitim bağlamında göçmen öğrencilerin akademik başarı ve sosyal becerilerinin geliştirilmesine yönelik bir model çalışması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Demirkol, M. (2022). Kapsayıcı eğitimde öğretmen yeterlikleri. Altındağ Kumaş, Ö. ve Süer, S. (Ed.), Nitelikli Kapsayıcı Eğitim (Kuramdan Uygulamaya) içinde (s.51-85). Pegem A.
• Demirtaş, Z. (2019). Uluslararası antlaşmalar çerçevesinde engellilerin eğitim hakkı. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, (2), 39-59.
• Dinçer, S. (2018). Eğitim bilimleri araştırmalarında içerik analizi: Meta-analiz, meta-sentez, betimsel içerik analizi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 176-190.
• *Dinçer Gül, A. (2023). Öğretmen adaylarının mesleki yeterliklerinin değerlendirilmesinde bir model önerisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• *Durak, S. (2010). Searching for a common frame work for education and trough reconsideration of universal design principles for promoting inclusive education in primary Schools [Yayınlanmamış doktora tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• *Fırat, E. (2021). Sosyal bilgiler dersinde kapsayıcı eğitim: fenomenolojik bir araştırma [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Gheyssens, E.,Coubergs, C., Griful-Freixenet, J., Engels, N., & Struyven, K. (2020). Differentiated instruction: the diversity of teachers’ philosophy and praxis to adaptteaching to students’ interests, readiness and learning profiles. International Journal of Inclusive Education, 1–18. https://doi.org/10.1080/13603116.2020.1812739
• *Gürhan, E. (2023). Roman ilkokul öğrencilerinin okula aidiyet duygularının incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Hattie, J. (2009). Visible learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Routledge.
• *Kara Eren, C. (2021). Okul öncesi öğretmenlerine yönelik kapsayıcı eğitim mesleki gelişim programı: eğitimde evrensel tasarıma dayalı yüz yüze ve çevrimiçi programların etkililiği [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Kozikoğlu, İ., & Yıldırımoğlu, S. (2021). Öğretmenlerin çok kültürlü eğitime yönelik tutumları ile kapsayıcı eğitimde sınıf içi uygulamaları arasındaki ilişki. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (51), 226-244.
• Mantey, E. E. (2014). Accessibility to inclusive education for children with disabilities: a case of two selected areas in Ghana [Yayınlanmamış doktora tezi]. Germany.
• *Mazı, A. (2023). Kapsayıcı Eğitim Uygulamalarının ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin matematik dersi başarısına etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma yöntemleri (Çev. Ed. S. Turan). Nobel Akademik.
• *Öner, G. (2022). Kapsayıcı eğitim yaklaşımıyla sosyal bilgiler öğretimi: bir eylem araştırması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Özcan, A. S. (2018) Çok kültürlülük bağlamında Türkiye’nin suriyeli öğrencilere yönelik eğitim politikası. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 17-29.
• Özer, M. (2023). Türkiye'de eğitimin geleceği (eşit, kapsayıcı ve kaliteli. Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul.
• Praetorius, A.-K., Klieme, E., Herbert, B., & Pinger, P. (2018). Generic dimensions of teaching quality: the German framework of Three Basic Dimensions. ZDM: Mathematics Education, 50(3), 407–426.
• Rakap, S., & Kalkan S. (2017). Özel gereksinimli çocukların eğitimi. Nobel Yayıncılık.
• Sağlam, H. İ., & Kanbur, N. İ. (2017). Sınıf öğretmenlerinin mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 310-323.
• Sakız, H. (2022). Kapsayıcı Eğitimin Psikolojisi: Güncel eğilimler, güncellenen uygulamalar. Turkish Journal of Special Education Research and Practice, 4(1) ,1-26.
• Sani-Bozkurt, S. (2017). Özel eğitimde dijital destek: Yardımcı teknolojiler. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 3(2), 37-60.
• Sarı, M., & Türkkan, B. T. (2019). Kapsayıcı eğitim yaklaşımları ve uygulamaları. P. O. Taneri (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Kapsayıcı Eğitim içinde (ss.125-157). Pegem A.
• Singal, N. (2006). Inclusive education in India: International concept, national ınterpretation. International Journal of Disability,Development and Education, 53, 351-369.
• Stubbs, S. (2008). Inclusive education. Where there are few resources. The Atlas Alliance Publ.
• *Şimşek, Ü. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutum ve özyeterlikleri ile sınıf içi uygulamalara ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Ulusoy, A. (2006). Kaynaştırma eğitimi kapsamında eğitim yapılarında engellerin kullanımına yönelik mimari düzenlemeler[Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• UN (2019). The sustainable development agenda. https://www.un.org/sustainabledevelopment/development-agenda
• UNESCO (2019). On the road to inclusion: Highlights from the UNICEF and IIEP Technical Round Tables on Disability-inclusiveEducation Sector Planning. Paris: France.
• Ünal, R., & Aladağ, S. (2020). Kapsayıcı eğitim uygulamaları bağlamında sorunlar ve çözüm önerilerinin incelenmesi. Journal of Inter disciplinary Education: Theory and Practice, 2(1) , 23-42.
• *Ünal, R. (2021). 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde kullanılan kapsayıcı eğitim etkinliklerinin öğrencilerin sosyal kabul düzeylerine etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi. Üniversitesi.
• Tanrıkulu, F. (2018). Suriye krizi sonrası Türkiye’deki sığınmacıların ve göçmenlerin eğitimi: Geçmiş, bugün ve gelecek perspektifleri, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2585-2604.
• Van de Grift, W., Seyeoung, C., Maulana, R., Lee, O., and Helms-Lorenz, M. (2017). Measuring teaching quality and student engagement in south korea and the netherlands. School Effectiveness and School İmprovement, 28(3), 337–49. https://doi.org/10.1080/09243453.2016.1263215
• *Yağan, E. (2019). Çakışan öyküler çatışan beklentiler: Türk ve yabancı öğrencilerin ortak deneyimleri ve gelecek beklentilerinin incelenmesi (İstanbul Pendik'te yapılan karma çalışma, 2019) [Yayınlanmamış doktora tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• *Yaşar Akyar, Ö. (2023). Dijital hikâye anlatımı ile kapsayıcı eğitim bağlamında beden eğitimi öğretmen eğitimi: bir eylem araştırması çalışması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Yaşaran, Ö. Ö., Batu, S., & Özen, A. (2014). Özel gereksinimli bireylerin sosyal kabullerini sağlamada normal gelişim gösteren öğrencilere sunulan kaynaştırmaya hazırlık etkinliklerinin etkisi. Anadolu University Journal of Social Sciences, 14(3), 167-180.
• *Yıldırım, E. (2017). Sosyal bilgiler dersinde sığınmacılara yönelik kapsayıcı eğitimin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• *Yılmaz, B. (2020). Okul öncesi kaynaştırma sınıfı öğretmenlerine uygulama temelli koçluk ile sunulan mesleki gelişim programının sınıfların kalitesine, öğretmenlere ve çocuklara etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yılmaz, E. (2020). Yabancı dil öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik tutumları ve öz yeterliliklerinin değerlendirilmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Erciyes Üniversitesi.