Analysis of the relationship between ethical leadership behaviours of secondary school principals and organisational identification levels of teachers

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 631 - 649, 30.11.2024

İsmail Kökden , Ayşe Kazancı Tınmaz

https://doi.org/10.33400/kuje.1514219

Öz

The present study has been conducted to analyze the relationship between organisational identification levels of secondary school teachers and ethical leadership behaviours of school principals. The correlational research model, one of the quantitative research methods, was used in the study. The study population includes secondary school teachers in five districts of Samsun province in the 2021-2022 academic year. Of this population, 417 teachers determined by cluster sampling method were included in the sample. Personal Information Form, Ethical Leadership Scale and Organisational Identification Scale were used as data collection tools. Descriptive statistics, independent groups t-test, one-way analysis of variance, Pearson product-moment correlation coefficient, and multiple linear regression analysis were used in the analysis of the data. Results showed that teachers had high levels of organisational identification and perceptions regarding the ethical leadership of school principals. While a significant difference was found in the dimension of ethical leadership in decision making in terms of gender, no significant difference was found in environmental, communicational and behavioural ethics dimensions in terms of gender. Regarding education level and length of service, teachers’ perceived ethical leadership behaviours of secondary school principals did not show a significant difference. Organisational identification levels of teachers were not significantly different in terms of their gender, education level and length of service. A positive, strong and statistically significant correlation was found between organisational identification levels of teachers and environmental, communicational, behavioural and decision-making ethical leadership behaviours of school principals. With the exception of environmental ethics, the other three dimensions of ethical leadership predicted teachers’ perceptions of organisational identification positively and significantly. All variables together explained 61% of teachers’ organisational identification level. These results show that ethical leadership of school principals is an important aspect of teachers’ identification with the school.

Anahtar Kelimeler

ethics, ethical leadership, organizational identification, secondary school principals, teachers

Etik Beyan

Research Ethics All the rules specified in the "Directive on Scientific Research and Publication Ethics of Higher Education Institutions" were complied with in the whole process from planning, implementation, data collection to data analysis of this research. None of the actions specified under the second section of the Directive, "Actions Contrary to Scientific Research and Publication Ethics", have been carried out. In the writing process of this study, scientific, ethical and citation rules were followed; no falsification was made on the collected data and this study was not sent to any other academic publication environment for evaluation. Research ethics committee approval information Name of the ethics committee: Ethics Committee of Ondokuz Mayıs University Social and Humanities Sciences Research Ethics Committee Date of the decision: 26/ 08/2022 Document issue number: 2022-709

Teşekkür

Bu çalışma, ikinci yazarın danışmanlığında, birinci yazar tarafından hazırlanan “Ortaokul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeyleri arasındaki ilişki” (2024) başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Ortaokul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeyleri arasındaki ilişkinin analizi

Öz

Bu çalışma, ortaokul öğretmenlerinin örgütsel özdeşleşme düzeyleri ile okul müdürlerinin etik liderlik davranışları arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden biri olan ilişkisel araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2021-2022 eğitim öğretim yılında Samsun ilinin beş ilçesindeki ortaokul öğretmenleri oluşturmaktadır. Bu evrenden küme örnekleme yöntemiyle belirlenen 417 öğretmen örnekleme dahil edilmiştir. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Etik Liderlik Ölçeği ve Örgütsel Kimlik Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra bağımsız gruplar t testi, tek yönlü varyans analizi, Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı, çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Sonuçlar öğretmenlerin, okul müdürlerinin etik liderliğine yönelik algılarının ve örgütsel özdeşleşme düzeylerinin yüksek olduğunu göstermiştir. Karar vermede etik liderlik boyutunda cinsiyete göre anlamlı farklılık bulunurken, iklimsel, iletişimsel ve davranışsal etik boyutlarında cinsiyete göre anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Eğitim düzeyi ve kıdem süresinde göre öğretmenlerin, okul müdürlerinin etik liderliğine yönelik algıları anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeyleri cinsiyet, eğitim düzeyi ve kıdem süresine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeyleri ile okul müdürlerinin iklimsel, iletişimsel, davranışsal ve karar vermede etik liderlik davranışları arasında pozitif, güçlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Etik liderliğin; iletişimsel, davranışsal ve karar vermede etik liderlik boyutları öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme algılarını pozitif ve anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Tüm değişkenler birlikte öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeyinin %61'ini açıklamaktadır. Bu sonuçlar, okul müdürlerinin etik liderliğinin, öğretmenlerin okulla özdeşleşmesinde önemli bir unsur olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

etik, etik liderlik, örgütsel özdeşleşme, ortaokul yöneticileri, öğretmen

Kaynakça

• Akın, M. A., Engin, İ. Ş., & Anuştekin, M. (2023). Okul psikolojik danışmanlarının algılarına göre okul yöneticilerin etik liderlik davranışlarının incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 52(238), 885-908. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1088110
• Akman, Y. (2017). Öğretmenlerin algılarına göre iş motivasyonu ve örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişki. HAYEF Journal of Education, 14(1), 71-88.
• Aksoy-Kürü, S. (2020). Örgütsel özdeşleşmenin öncülleri ve ardılları üzerine bir meta analiz çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). Gebze Teknik Üniversitesi.
• Arar, K., & Saiti, A. (2022). Ethical leadership, ethical dilemmas and decision making among school administrators. Equity in Education & Society, 1(1), 126-141.
• Ashforth, B. E., & Mael, F. (1989). Social identity theory and the organization. Academy of Management Review, 14(1), 20-39.
• Aslan, N. (2021). İlkokul ve ortaokul müdürlerinin etik liderlik davranışları gösterme düzeyleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi.
• Aydın, İ. (2014). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. Pegem Akademi.
• Atmaca, T. (2021). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları ve örgütsel özdeşleşmeleri arasındaki ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(1), 367-389.
• Awad, N. H., & Khalifa, S. M. (2018). The Relationship between ethical leadership behavior and organizational identification as perceived by critical care nurses. International Journal of Novel Research in Healthcare and Nursing, 5(2), 42-51.
• Bentler, P. M., & Bonnet, D. C. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588–606.
• Brown, M. E., Trevino, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97, 117-134.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, A. K., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (14. Baskı). Ankara: Pegem.
• Chughtai, A. A., & Buckley, F. (2009). Linking trust in the principal to school outcomes: The mediating role of organizational identification and work engagement. International Journal of Educational Management, 23(7), 574-589.
• Cilasun, A. (2016). Yükseköğretim kurumlarında pozitif psikoloji ve örgütsel özdeşleşmenin performans yönetimine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Ciulla, J. B. (2004). Ethics and leadership effectiveness. In J. Antonakis, A. T. Cianciolo, & R. J. Sternberg (Eds.), The nature of leadership (pp. 302–327). Thousand Oak, CA: Sage.
• Ciulla, J. B. (2006). The heart of leadership (17-33). In J. Maak, T. Pless, N. M. (Eds.), Responsible leadership (pp. 302–327). Routledge publications.
• Çakıroğlu, D., & Öztürk-Başpınar, N. (2021). Etik liderlik davranışlarının örgüt iklimi ve örgütsel özdeşleşmeye etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 1903-1927. https://doi.org/10.33437/ksusbd.873984
• Çakıroğlu, Z. K. (2015). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Çavuşoğlu, Ş. (2022). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme ve örgütsel özdeşleşme düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi.
• Dutton, J. E., Dukerich, J. M., & Harquail, C. V. (1994). Organizational images and member identification. Administrative Science Quarterly, 39(2), 239-263. https://doi.org/10.2307/2393235
• Fox, W., & Meyer, I. H. (1995). Public Administration Dictionary. Juta & Co
• Green, S. B., Salkind, N. J. (2005). Using SPSS for Windows and Macintosh: Analyzing and Understanding data (4th edition). Pearson
• Greenfield, W. D. (1991, April 3-7). Rationale and methods to articulate ethics and administrator training. Paper Presented at The Annual Meeting of The American Educational Research Association. Chicago. ED 332 379:1-32.
• Güler, H. (2023). Öğretmenlerin algılarına göre okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkide öznel iyi oluşun aracılık rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi.
• Gülcan, M. G., Kılınç, A. Ç. & Çepni, O. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin etik liderlik davranışları gösterme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 123-142.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, felsefe-yöntem-analiz (5. Baskı). Seçkin: Ankara.
• Hatipoğlu, G. (2022). Örgütsel saygınlık ile örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişkide sosyal rol kimliğinin ve örgütsel tinselliğin aracı rolü (Yayımlanmamış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi.
• İmamoğlu, S. Z., Erat, S., & Ayber, E. D. (2021). Öz yeterlilik ve örgütsel özdeşleşmenin yenilikçi davranış ve görev performansı üzerindeki etkisi: Eğitim sektöründe bir araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(24), 210-225. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.878657
• İskele, A. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki yaratıcı iklim üzerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi.
• Kalemci-Tüzün, İ., & Çağlar, İ. (2008). Örgütsel özdeşleşme kavramı ve iletişim etkinliği ilişkisi. Journal of Yasar University, 3(9), 1011-1027.
• Karagöz, H. (2024). Etik liderliğin örgütsel özdeşleşme üzerindeki etkisi: Konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetleri çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 1-18. https://doi.org/10.33416/baybem.1371157
• Kaya, T. (2020). Genel lise müdürlerinin etik liderlik davranışları gösterme düzeyleri ile öğretmenlerin yaşadıkları örgütsel güven ve örgütsel özdeşleşme düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Kılınç, S. (2017). Yöneticilerin etik liderlik davranışlarının örgütsel özdeşleşme, sapkın davranışlar ve sinizme etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2. Edition). The Guilford Press.
• Knippenberg, D. V., Dick, R. V., & Tavares, S. (2007). Social ıdentity and social exchange: Identification, support, and withdrawal from the job. Journal of Applied Social Psychology, 37(3), 457–477. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2007.00168.x
• Liman, A., Elçi, M. & Murat, G. (2019). Örgütsel performansın öncülleri olarak etik liderlik ve kariyerizm üzerine bir araştırma. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 3(2), 183-198. https://doi.org/10.29216/ueip.553059
• Mıhcı, H. (2019). Okullarda etik liderlik ile örgütsel adalet ve örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Giresun ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
• Mıhcı, H., & Uzun, T. (2020). Analyzing the relationship between ethical leadership and organizational justice and organizational identification in schools. International Online Journal of Educational Sciences, 12(3), 29-39. https://doi.org/10.15345/iojes.2020.03.003
• Morais, C., & Moura, G. R. (2018). The psychology of ethical leadership in organisations. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-02324-9
• Nuttall, J. (2011). Ahlak üzerine tartışmalar, (Çev. Abdullah Yılmaz), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Okalaner-Eker, A. (2023). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme düzeylerinin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Palalar-Alkan, D., & Arıkboğa, F. Ş. (2017). Etik liderlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracılık etkisi ve bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 24(2), 349-369. https://doi.org/10.18657/yonveek.335229
• Rebore, R. W. (2014). The ethics of educational leadership. Pearson, Inc.
• Riketta, M. (2005). Organizational identification: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior, 66, 358-384.
• Schermelleh, E., Moosbrugger, H., & Müler, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Sergiovanni, T. J. (1992). Moral leadership: Getting to the heart of school improvement. Jossey‐Bass Inc.
• Sezgin, F., Kazancı Tınmaz, A., & Tetik, S. (2020). Okul müdürlerinin problem algılama ve çözme süreçlerinde dikkate aldıkları değerler. Kastamonu Education Journal, 28(2), 748-764. https://doi.org/10.24106/kefdergi.702838
• Sökmen, A., Ekmekçioğlu, E. B., & Çelik, K. (2015). Algılanan örgütsel destek, örgütsel özdeşleşme ve yönetici etik davranışı ilişkisi: Araştırma görevlilerine yönelik araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(1), 125-144.
• Stader. (2013). Law and ethics in educational leadership. Pearson Education, Inc.
• Starrat, R. (2004). Ethical leadership. Jossey. Bass.
• Taşdan, M. (2013). The development of the scale of Organizational Identy Perception at elementary schools. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 46(2), 1-24.
• Tayyar. E. (2023). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışlarının öğretmenlerin okul mutluluğu algısına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu. (1981). Türk Dil Kurumu. Yönetim bilimleri sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/
• Terzi, A. R., Dülker, A. P., Altin, F., Çelik, F., Dalkiran, M., Yulcu, N. T., Tekin, S., & Deniz, Ü. (2017). An analysis of organizational justice and organizational identification relation based on teachers' perceptions. Universal Journal of Educational Research, 5(3), 488-495.
• Toksoy, H. (2011). Öğretmen algılarına göre yöneticilerin etik liderlik davranışları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi.
• Tolman, E. C. (1943). Identification and the post-war world. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 38(2), 141-148.
• Topçuoğlu, E., & Kaygın, E. (2023). Etik liderlik ve örgütsel demokrasinin örgütsel özdeşleşme üzerindeki etkisinde işe adanmışlığın aracı rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 446-474. http://doi.org/10.30798/makuiibf.1218877 Tomkins, P. K., & Cheney, G. (1985). Communication and unobtrusive control. In R. McPhee, & P. K. Tompkins, (Eds.), Organizational Communication: Traditional Themes and New Directions (pp. 179–210). Beverley Hills, CA: Sage.
• Turhan, M. (2007). Genel ve mesleki lise yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki sosyal adalet üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi.
• Walumbwa, F. O., Mayer, D. M., Wang, P., Wang, H., Workman, K., & Christensen, Q. L. (2011). Linking ethical leadership to employee performance: The roles of leader–member exchange, self-efficacy, and organizational identification. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 115(2), 204-213.
• Wang, D., Gan, C., Wu, C., & Wang, D. (2015). Ethical leadership and employee voice: Employee self-effıcacy and self-impact as mediators. Psychological Reports, 116(3), 51-67.
• Yılmaz, E. (2005). Etik Liderlik Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. XlV.Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Yüksel, B. (2021). Öğretmen algılarına göre okul öncesi yöneticilerinin etik liderlik davranışları: Antalya ili örneği. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(37), 4826-4846. https://doi.org/10.26466/opus.892148