Ekmeklik Buğday Genotiplerinin (Triticum aestivum L) Yüksek Sıcaklık Şartlarında Verim ve Bazı Kalite Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 18, 27.07.2020

Hasan Kılıç Hüsnü Aktaş Enver Kendal

Öz

Güneydoğu Anadolu Bölgesi 1. ve 2. alt bölgeleri yağışa dayalı ve ilave sulama şartlarında 2006/2007 yetiştirme döneminde yürütülen bu çalışmada; Nurkent, Gönen-98, Pehlivan ve Sagittario çeşitleri ile birlikte 21 ileri hattın başta tane verimi (TV) olmak üzere performans oranı (PO), başaklanma süresi (BS) bin dane ağırlığı (BTA), hektolitre ağırlığı (HL), tane protein oranı (TPO), SDS sedimentasyon testi (SDS), tane sertlik indeksi (SRT), nişasta oranı (NŞT), yaş glüten (YGLT) ve enerji değeri (W) gibi kalite özellikleri incelenmiştir. Genotip ortalamaları üzerinden en yüksek tane verimleri (TV) Diyarbakır sulu (DYB-S) (693 kg da-1) ve kuru (DYB-K) (608 kg da-1) şartlarından alınırken, en düşük tane verimi de (TV) (315 kg da-1) Mardin-Göllü lokasyonundan alınmıştır. Dane doldurma döneminde yüksek sıcaklığın etkili olduğu (>35 oC) Göllü lokasyonunda TPO, SDS, SRT, YGLT ve W gibi kalite özellikleri öne çıkarken, normal şartların etkili olduğu DYB lokasyonunda ise TV, HL, BS, NST, BTA, BB gibi özellikler öne çıkmıştır. Gerek TV (458.8 kg da-1) ve gerekse PO (%64.4) bakımından yüksek değerlere sahip erkenci G24, sıcaklık stresine en toleranslı genotip olarak belirlenmiştir..

Anahtar Kelimeler

Biplot, Kalite

Destekleyen Kurum

Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

TAGEM/TA/03/03/01/021

Kaynakça

• Abugalieva, A., Pena R., 2010. Grain quality of spring and winter wheat of Kazakhstan. The Asian and Australasian Journal of Plant Science and Biotechnology, 2010, 4: 87-90.
• Akçura, M. ve Topal, A. 2008. İç Anadolu Bölgesi yerel ekmeklik buğday popülasyonlarından seçilen saf hatların tane verimi ve kalite özellikleri yönünden bazı tescilli çeşitlerle karşılaştırılması. Ülkesel Tahıl Sempozyumu (2-5 Haziran 2008, Konya): 59-69.
• Aktaş, H., Karaman M., Erdemci İ., Kendal E., Tekdal S., Kılıç H. ve Oral E., 2017. Sentetik ve Modern Ekmeklik Buğday Genotiplerinin (Triticum aestivum L.) Verim ve Kalite Özelliklerinin Karşılaştırılması Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD), 3(1): 25 - 32
• Anonim, 2008., Tarım, Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı, Kayıtları Mardin
• Anonim, 2001. Tarımsal değerleri Ölçme denemeleri teknik talimatı. Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü.35 sayfa
• Ansari, W., Rama Rao Y., Shyam Verma A., Shukla A. and Tuteja, 2013. Comparative physiological response of wheat genotypes under terminal heat stress Kamla Dhyani,1 mohammad. Plant Signaling & Behavior 8:6, e24564; June 2013; Landes Bioscience https://www.researchgate.net/publication/236348249_Comparative_physiological_response_of_wheat_genotypes_under_terminal_heat_stress [accessed Apr 10 2020].
• Asana, RD., Williams RF., 1965. The effect of temperature stress on grain development in wheat. Aust J Agril Res 16:1-3.
• Aydoğan, S., Göçmen A., Şahin Ş., Kaya Y. Taner S., Demir B, Önmez H., 2010. Ekmeklik buğday çeşitlerinin dane verimi, bazı kimyasal ve reolojik özellikleri üzerine bir araştırma Bitkisel Araştırma Dergisi (2010) 1: 1–7
• Balla, K., Rakszegi M., Bencze S., Karsai I. And Veisz O., 2010. Effect of high temperature and drought on the composition of gluten proteins in martonvásár wheat varieties Acta Agronomica Hungarica, 58(4), pp. 343–353
• Barutcular, C., Yildirim M., Koc M., Dizlek H., Akinci C., EL Sabagh A., Saneoka H., Ueda A., Islam M., Toptas İ., Albayrak Ö. ve Tanrikulu A. 2016., Quality traits performance of bread wheat genotypes under drought and heat stress conditions. Available from: 25(12a): 6159-6165 Fresenius Environmental Bulletin
• Begum, F. and Nessa A., 2014. Effects of temperature on some physıologıcal traıts of wheat Journal of Bangladesh Academy of Sciences, 38(2): 103-110.
• Bennett, D., Izanloo A., Edwards J., Kuchel H., Chalmers K, Tester M, Reynolds M, Schnurbusch T. and Langridge P., 2012. Identification of novels quantitative trait loci for day stoear emergence and flag leaf glaucousnessin bread wheat (Triticum aestivum L.) population adapted to southern australia conditions. Theoretical and Applied Genetics, 124: 697-711.
• Blackman, J.A., Payne, P.I., 1987. Grain quality. Wheat Breeding. Its scientific basis. Lupton, F.G.H. (ed) Great Britain, 455-485.
• Branlard, G., Lesage V., Bancel E., Martre P., Méleard B and Rhazi L., 2015. Coping with Wheat Quality in a Changing Environment: Proteomics Evidence for Stress Caused by Environmental Changes Online ISBN978-4-431-55675-6. Advances in Wheat Genetics: From Genome to Field pp 255-264
• Dias, A.S., Bagulho, A. S., Lidon, F. C., 2008. Ultrastructure and biochemical traits of bread and durum wheat grains under heat stress. Braz. J. Plant Physiol., 20, 4:323-333. Dyck, JA., Matus-Cadiz MA., Hucl P., Talbert L., Hunt T., Dubuc JP., Nass H., Clayton G., Dobb J. and Quick J., 2004. Agronomic performance of hard red spring wheat isoline sensitive and insensitive to photo period. Crop Science, 44: 1976-1981
• Farooq, M., Bramley H., Palta J.A., and Siddique K.H.M., 2011. Heat stress in wheat during reproductive and grain-filling phases. Crit.Rev. Plant Sci. 30:1–1
• Guedira, M., McCluskey PJ., MacRitchie F., Paulsen GM,. 2002. Composition and quality of wheat grown under different shoot and root temperatures during maturation. Cereal Chem. 79:397-403.
• Gupta, R. B., MacRitchie, F., 1994. Allelic variation at glutenin subunits and gliadin loci, Glu-1, Glu-3 and Gli-1 of common wheats. II. Biochemical basis of allelic effects on dough properties. J. Cereal Sci., 19, 19–29.
• Hruskova, M., Svec, I., 2009. Wheat hardness in relation to other quality factors.Czech J. Food Sci. 27, 240–248
• Jack J., Barkley A. and Hendricks N., 2017. Irrigation offsets wheat yield reductions from warming temperatures Environ. Res. Lett. 12:1-9
• James, GN., Kirsten MB., Audrey JD., Brendan PC., and Garry JO., 2018. Acute High Temperature Response in Wheat. Agronomy Journal 110(4):1-13 Karaduman, Y. ve Ercan R., 2011. Bisküvilik için seçilmiş ileri kademe yumuşak ekmeklik buğday hatlarının kuru ve sulu koşullarda verim ve bazı tane özellikleri Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20(2):1-9.
• Kasearu, P., Laur, U., Vooremäe, A., Jaama, E., Kann, A., 1997. Triticale and its fields of use. Food Nutr. Tallinn, 4, 69–79.
• Kato, K and Yokoyama H., 1992. Geographical variation in heading characters among wheat landraces, Triticum aestivum L. and its implication for their adaptability. Theoretical and Applied Genetics, 84: 259-265.
• Kendal, E., Sayar M.S., 2016. The stability of some spring triticale genotypes using biplot analysis. The Journal of Animal & Plant Sciences, 26(3):754- 765.
• Kılıç, H. Özberk İ. ve Özberk F. 1999. Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin sıcak ve kurağa toleranslarının belirlenmesi GAP I. Tarım Kongresi, 727-734, 26-28 MAYIS 1999, Şanlıurfa
• Kılıç H., Özberk İ ve Özberk F., 1999. Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin sıcak ve kurağa toleranslarının belirlenmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu. Ed. H. Ekiz (8-11 Haziran 1999, Konya) s. 358-364
• Kılıç, H., Sanal T., Erdemci İ. and Karaca K., 2017. Screening bread wheat genotypes for high molecular weight glutenin subunits and some quality parameters J. Agr. Sci. Tech. 19: 1393-1404.
• Kılıç H., Aktaş H. ve Tekdal S. 2019. Durum Buğday Genotiplerinde Bazı Morfolojik Özelliklerin Ekin Sap Arısı ((Cephus pygmaeus L. (Hymenoptera: Cephidae)) Zararı Bakımından Değerlendirilmesi International Journal of Pure and Applied Sciences, 5(2):95-106.
• Kızılgeçi F, Yıldırım M., Akıncı C., Albayrak Ö. 2019. Arpada Tane Verimi ve Kalite Özellikleri Üzerine Genotip ve Çevrenin Etkileşimi KSÜ Tarım ve Doğa Derg 22(3): 346-353.
• Korkut, MZ, Balkan A., Başer İ Ve Bilgin O., 2019. Grain Yield and Some Physiological Traits Associated with Heat Tolerance in Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Genotypes. 25(3):391–400
• Krupnova, O.V., 2013. A comparison of grain quality in spring and winter wheats assosciated with market classes. Agricultural Biology. 1:15-20
• Lobell, D.B., Sibley A., and Ortiz-Monasterio J.I., 2012. Extreme heat effects on wheat senescence in India. Nat. Clim. Chang. 2:186–189. doi:10.1038/nclimate1356
• Maghirang, E.B., Lookhart G.L., Bean S.R., Pierce R.O., Xie F., Caley M.S., Wilson J.D., Seabourn B.W., Ram M.S., Park S.H., Chung O.K., Dowell F.E., 2006. Comparison of quality characteristics and breadmaking functionality of hard red winter and hard red spring wheat. Cereal Chemistry, 2006, 83: 520-528.
• Marshall, D.R., Ellison, F.W., Mares, D.J., 1984. Effects of grain shape and size onmilling yield in wheat. I Theoretical analysis based on simple geometricmodels. Aust J. Agric. Res. 35, 619–630.
• Oral E., Kendal E. ve Doğan Y. 2018. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Verim Stabilitesinin Biplot ve AMMI Analiz Yöntemleri ile Değerlendirilmesi ADÜ ZİRAAT DERG, 15(1):55-64.
• Punia S.S., Mansoor Shah A. and Ram B.R., 2011. Genetıc analysıs for high temperature tolerance in bread wheat African Crop Science Journal, Vol. 19, No. 3, pp. 149-163.
• Rao, S. and P.N. Wattal., 1986. Effect of different dates of sowing on yield and yield attributes of barley genotypes. Indian J. Plant Physiol. 29: 297-301.
• Reynolds MP., Balota M., Delgado MIB., Amani I., Fischer RA., 1994. Physiological And Morphological Traits Associated With Spring Wheat Yield Under Hot Irrigated Conditions. Aust. J. Plant Physiol., 21: 717-730
• Sayar, M.S. 2014. Path coefficient and correlation analysis between seed yield and its affecting components in common vetch (Vicia sativa L.). Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences Special Issue: 1, 596-602.
• Shi, YC., Seib PA., Bernardin JE., 1994. Effects of temperature during grain-filling on starches from six wheat cultivars. Cereal Chem. 71:369-383.
• Sofield, I., Evans, L. T., Cook, M.G. & Wardlaw, I.F., 1977. Factors influencing the rate and duration of grain filling in wheat. Australian Journal of Plant Physiology 4: 785–797.
• Stone, P. and M. Nicolas. 1995. A survey of the effects of high temperature during grain filling on yield and quality of 75 wheat cultivars. Aust. J. Agric. Res. 46:475–492. doi:10.1071/AR9950475
• Stone, P.J. and Nicolas M.E., 1994. Wheat cultivars vary widely in their responses of grain yield and quality to short periods of postanthesis heat stress. Aust. J. Plant Physiol. 21:887–900. doi:10.1071/
• Şen, ÖL, Bozkurt D., Göktürk OM, Dündar B ve Altürk B., 2017. Türkiye’de iklim değişikliği ve olası etkileri. Conference: 3. Taşkın Sempozyumu. Erişim Tarihi 30.03.2020: https://www.researchgate.net/publication/322099836
• Tekdal, S. ve Yıldırım M., 2015.Sıcaklık stresine maruz bırakılan bazı makarnalık buğday çeşitlerinin kalite özelliklerinin incelenmesi. DUFED 4(2): 68-76.
• Terman, G.L., 1979. Yields and Protein Content of Wheat Grain as Affected by Cultivar, N and Environmental Growth Factors. Agron Journal, 71, 437-440
• Wang, Y.P., Handoko JR. and Rimmington G.M., 1992. Sensitivity of Wheat growth to increased air temperature for different scenaries of ambient CO2 concentration and rainfall in Victoria- a simulation study. Climate Res. 2: 131 149.
• Wardlaw, I. F. & Wrıgley, C. W., 1994. Heat tolerance in temperate cereals: an overview. Australian Journal of Plant Physiology 21, 695–703
• Wardlaw, I. F., Dawson, I.A. & Munibi, P., 1989. The tolerance of wheat to high temperatures during reproductive growth. II. Grain development. Australian Journal of Agricultural Research 40, 15–24.
• Wiegand, C. L. & Cuellar, J. A., 1981. Duration of grain filling and kernel weight of wheat as affected by temperature. Crop Science 21, 95–101.
• Yan, W., 2001. GGE biplot: A windows application for graphical analysis of multienvironment trial data and other types of two way data. Agronomy Journal 93: 1111-1118.
• Yan, W., Kang M.S., 2003.GGE Biplot Analysis: A graphical tool for breeders, geneticists, and agronomists. CRC Press, Boca Raton, FL, pp.288.
• Zahedi, M. and Jenner C. F., 2003. Analysis of effects in wheat of high temperature on grain filling attributes estimated from mathematical models of grain filling Journal of Agricultural Science, 141: 203–212.