HACI NÛREDDÎN EFENDİ’NİN MAKTELİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, , 1 - 18, 28.04.2021

Eyüp Akdoğan

https://doi.org/10.51592/kulliyat.906974

Öz

Türk İslâm edebiyatı sahası içerisinde İslâmî gelenekten beslenerek vücûda gelmiş önemli türlerden birisi de Maktel-i Hüseyin’lerdir. Türk edebiyatında Maktel-i Hüseyin yazma geleneği, ilk olarak Yûsuf-ı Meddâh’a nispet edilen Maktel-i Hüseyin ile başlamış olup günümüze kadar bu türde birçok eser kaleme alınmıştır. Makalemizin temel konusu olan Hacı Nûreddîn Efendi’nin Hüseyn’in Makteli ise, bu geleneğin mühim bir örneğini teşkil etmektedir. Bu anlamda söz konusu eserin, tespit edebildiğimiz üç yazma nüshası dışında çok sayıda matbu nüshası da bulunmaktadır. Hacı Nûreddîn Efendi’nin Hüseyn’in Makteli’nin yazma nüshaları ile matbu nüshalarını mukayese edildiğinde, eserin yer yer çeşitli eklemelere maruz bırakılarak tahrifata uğradığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla eserin matbu nüshaları esas alınarak yapılan çalışmalarda, müellife yönelik haklı eleştirilerin yanı sıra haksız ve tutarsız eleştiriler de yapılmıştır. Makalemizde eserin yazma ve matbu nüshalarının tetkiki neticesinde elde edilen bilgi ve bulgular ile mevcut çalışmaların karşılaştırılması sonucunda elde edilen sonuçlar, eser hakkındaki problemlerin çözümüne katkı sağlayacaktır. Bununla birlikte söz konusu eser, kendi türünde yazılmış olan diğer maktellerle şekil ve muhteva açısından mukayese edilerek eserin, Türk İslâm edebiyatı tarihindeki yeri ve önemi tayin edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk- İslam Edebiyatı, Maktel, Maktel-i Hüseyin, Hacı Nûreddîn Efendi, Hüseyn'in Makteli

Kaynakça

• Akdoğan, Eyüp (2017). Hacı Nûreddîn Efendi ve Hüseyn’in Makteli Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Alp, Gökhan (2020). “Türk Edebiyatında Kerbelâ Hadisesi: Konuyu Kendi Realitesine Uygun Konumlandırma Çabası –Eksiklikler, Tespitler, Literatür-“. International Journal of Filologia 3 (4): 56-89.
• Arslan, Harun (2001). Lâmiî Çelebe’nin Kitāb-ı Maktel-i Āl-i Resûl (Giriş-Metin-Sözlük- İnceleme- Adlar Dizini). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Arslan, Mehmet– M. Erdoğan (2009). Kerbelâ Mersiyeleri. Ankara: Grafiker Yay.
• Arslan, Sami (2019). Bilgiyi İstinsahla Çoğaltmak: Osmanlı İlim Kamuoyunda Bilginin Dolaşımı (İznik Medresesi-Süleymaniye Medreseleri Dönemi). Doktora Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Baş, Eyüp (2010). “İslâm Tarihinde Matem/Yas Kültürü ve Kerbelâ”. C.2. Ed. Âlim Yıldız. Çeşitli Yönleriyle Kerbela. Sivas. 379-386.
• Boğalı, İbrahim (1971). Maktel-i Āl-i Resûl Lâmiî Çelebi, Mezuniyet Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Çağlayan, Bünyamin (1997). Kerbelâ Mersiyeleri. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Demirel, Özlem (2007). Āşikî’nin Maktel-i Hüseyn’i Üzerine Bir Dil İncelemesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Develioğlu, Ferit (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• Eroğlu, Süleyman (2010). “Yahya Bin Bahşî ve Maktel-i Hüseyin’i”. C. 2. Ed. Âlim Yıldız. Çeşitli Yönleriyle Kerbela. Sivas. 43-59.
• Ertekin, Ertuğrul (2012). Lâmiî Çelebi Maktel-i Āl-i Resûl, İstanbul: Kevser Yay.
• Güngör Taşçıoğlu, Şeyma (1985). Fuzûlî’nin Hadikatü’s-Süeda’sı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Güngör, Şeyma (2003). “Maktel” İslam Ansiklopedisi. C. 27. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 455.
• Güngör, Şeyma(2003). “Maktel-i Hüseyin”. İslam Ansiklopedisi. C. 27. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 456-457.
• Güngör, Şeyma (1987). Hadikatü’s-Sü’eda. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Güzel, Abdurrahman (2014). Dinî- Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yay.
• Karaaslan, Mehmet (hzl.) (2012). Hacı Nurettin Maktel-i Hüseyin. İstanbul: Önsöz Yay.
• Harman, Ömer Faruk (2003). “Matem”, İslam Ansiklopedisi. C. 28. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.127.
• İslamoğlu, Abdülmecit (2010). “Hacı Nûreddîn Efendi ve Hüseyn’in Makteli Adlı Eseri”. C. 2. Ed. Âlim Yıldız. Çeşitli Yönleriyle Kerbela. Sivas. 17-42.
• Karahan, Abdülkadir (1938-39). Anadolu Türk Edebiyatında Maktel-i Hüseyinler. Mezuniyet Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Kartal, Ahmet(2014). Doğu’nun Uzun Hikâyesi: Türk Edebiyatında Mesnevî. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.
• Özçelik, Kenan (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn (İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Öznal Güder, Nurcan (1997). Kastamonulu Şāzî’nin Dâsîtân-ı Maktel-i Hüseyn’i (İnceleme-Metin-Adlar Dizini). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Sami, Şemseddin(2013). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Kapı Yay.
• Uludağ, Süleyman (2013).Tasavvuf Terimler Sözlüğü. Ankara: Kabalcı Yay.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü(1995) “Faslü’l-Hitâb”. İslam Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 216-217.
• Yılmaz, Müslüm (2016). Klasik Türk Edebiyatında Kerbelâ Hadisesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.