Tulum Hoca Destanı’nın Monomit Kuramına Göre İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 30 - 39, 30.06.2021

Rabia Kaçmaz

Öz

Destanlar, milletleri derinden etkileyen hadiseleri içeren bilinçaltı sentezli bir türdür. Dünya milletleri arasında millî benliğin oluşması ve millet şuurunun gelişmesi açısından mühim bir yere sahip olan destanlar, Türkler arasında da kültürlerini ve tarihlerini ortak paydada buluşturan bir tür olmuştur. Hem Türkiye’de ve diğer Türk topluluklarında da destan geleneği üzerine önemli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda Türk milletinin zengin belleğinden yansıyan birçok destan bulunur. Bu zengin muhtevalı destanlardan biri olan Türkmenlere ait Tulum Hoca destanı, bulunduğu coğrafyanın, kültürün ve içerisinde bulunduğu inanç ve yaşayış dizgesinin kuvvetli bir yansıtıcı metnidir. Bünyesinde çeşitli ögeler barındıran Tulum Hoca destanı içerik yapısı bağlamında da kahramanın sonsuz yolculuğu monomitini aktarmaktadır. Joseph Campbell (1904-1987) tarafından oluşturulan ve geliştirilen “kahramanın sonsuz yolculuğu kuramı/monomiti” bütün mitlerin ortak ve tek bir kalıba bağlı kaldığı sonucuna ulaşan bir kuramdır. Bu kuramda bireyselleşme anlamında ortaya koyulan ayrılma-erginleşme-dönüş aşamaları anlatıların daha geniş ve farklı açılardan ele alınıp kahramanların ve olayların daha seçici şekilde irdelenmesine olanak kılmaktadır. Anlatının içerisinde örgü oluşturan kahramanın, doğumdan ölüme bu yoldaki hareketleri belirtilen kuram düzleminde yeniden yorumlanır. Bu çalışmanın amacı, Tulum Hoca destanının başkahramanını “kahramanın sonsuz yolculuğu” bağlamında incelemektir. Aytgeldi’nin bireyselleşeme/erginleşme bağlamındaki macerası ayrılma-erginleşme-dönüş düzleminde incelenecektir. Kahramanın destan içerisindeki rolü ve diğer sosyal çevre ile arasındaki bağın nasıl geliştiği saptanarak gelişen bu bağ içerisinde kahramanın bireyselleşme yolunu gitme serüveni irdelenecektir. Bu hususta Tulum Hoca destanının kahramanı Aytgeldi özelinde kahramanın sonsuz yolculuğu kuramı da aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkmen Destanı, Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Tulum Hoca, Bireyselleşme, Yolculuk

Kaynakça

• Campbell J (2020). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, İthaki Yayınları, İstanbul.
• Şahin H İ (2011), Türkmen Destanları ve Destancılık Geleneği, Kömen Yayınları, Konya.
• Pearson C (2003). İçimizdeki Kahraman (Yaşadığımız Arketipler), Akaşa Yayınları, İstanbul.
• Jung C G (2020). Dört Artketip, Metis Yayınları, İstanbul.
• Kaya M (2014). Manas’ın Yolculuğu, Bilge Karınca Yayınları, İstanbul.
• Salla M E (2002). The Hero’s Journey Toward a Second American Century, Praeger Publishers, Westport.
• Kırgız Ş (2018). Joseph Campbell’ın Monomit Kuramı Üzerine Bir Çalışma, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 86,107-120.